POMIAR UBÓSTWA I NIERÓWNOŚCI
Agregatowe indeksy ubóstwa
1.1. Zasięg ubóstwa
1.2. Głębokość ubóstwa
1.3. Stopień zagrożenia ubóstwem
Graficzna analiza zasięgu i głębokości ubóstwa oraz nierówności
Trwałość ubóstwa
Determinanty ubóstwa
POMIAR ZASIĘGU, GŁĘBOKOŚCI I STOPNIA ZAGROŻENIA UBÓSTWEM
Zasięg ubóstwa
odsetek ubogich - czyli odsetek gospodarstw domowych (osób) znajdujących się poniżej granicy ubóstwa:
gdzie:
nu - liczba ubogich gospodarstw domowych (osób) w badanej zbiorowości,
n - ogólna liczba badanych gospodarstw domowych (osób).
indeks ten przyjmuje wartość 0 przy braku ubogich gospodarstw i 1, gdy wszystkie gospodarstwa znajdują się poniżej granicy ubóstwa.
GŁĘBOKOŚCI UBÓSTWA
indeks luki dochodowej, oceniający odsetek o jaki przeciętne dochody gospodarstw domowych ubogich są niższe od granicy ubóstwa:
indeks luki dochodowej jest równy nieważonej średniej z indywidualnych (dla każdego ubogiego gospodarstwa) indeksów głębokości ubóstwa, co oznacza, że wszystkie gospodarstwa domowe, bez względu na ich wielkość, mają w nim taką samą wagę
indeks Daltona, oceniający odsetek o jaki przeciętna zamożność gospodarstw domowych ubogich jest niższa od granicy ubóstwa:
gdzie:
yu - wektor dochodów rozporządzalnych gospodarstw ubogich,
ξ - funkcja dobrobytu społecznego.
funkcję dobrobytu społecznego można interpretować jako przeciętną zamożność badanej grupy gospodarstw (w przypadku indeksu Daltona grupą tą są gospodarstwa ubogie), tożsamą z przeciętnym poziomem dochodu ekwiwalentnego przypadającym na gospodarstwo domowe
wartość funkcji dobrobytu społecznego w wariancie antyegalitarnym (przy szacowaniu indeksu nie bierzemy pod uwagę nierówności) jest równa średniemu, ważonemu dochodowi ekwiwalentnemu gospodarstw domowych ubogich, gdzie wagami są skale ekwiwalentności tych gospodarstw
indeks Daltona przyjmuje wartość 0, jeżeli w badanej populacji nie ma ubogich gospodarstw oraz wartość 1, gdy dochód wszystkich ubogich gospodarstw wynosi zero
DEKOMPOZYCJA ZMIAN ODSETKA GOSPODARSTW DOMOWYCH UBOGICH
Czynniki wpływające na zmiany odsetka ubogich:
zmiany w poziomie rozporządzalnych dochodów ekwiwalentnych (Ye)
zmiany w rozkładzie rozporządzalnych dochodów ekwiwalentnych (De).
Dekompozycja wartości różnicy odsetka gospodarstw domowych ubogich pomiędzy badanymi latami:
,
gdzie:
Hij - odsetek gospodarstw domowych ubogich przy poziomie rozporządzalnych dochodów ekwiwalentnych z i-tego okresu oraz rozkładzie rozporządzalnych dochodów ekwiwalentnych z j-tego okresu.
Składnik związany ze zmianami w poziomie dochodów:
,
gdzie:
H00, H11 -odsetki gospodarstw domowych ubogich odpowiednio dla okresu 0 i okresu 1.
Składnik związany ze zmianami w rozkładzie dochodów:
.
Szacując H10 operujemy zbiorem (rozkładem) rozporządzalnych dochodów ekwiwalentnych gospodarstw domowych dla okresu 0 zmieniając linię ubóstwa dla tego okresu z 
na 
według formuły:
,
gdzie:
,
przy czym:
i 
przeciętne rozporządzalne dochody ekwiwalentne gospodarstw domowych z okresów 0 i 1.
Szacując H01 operujemy zbiorem (rozkładem) rozporządzalnych dochodów ekwiwalentnych gospodarstw domowych dla okresu 1 zmieniając linię ubóstwa dla tego okresu z 
na 
według formuły:
.
ZAGROŻENIE UBÓSTWEM
stopień zagrożenia ubóstwem w ujęciu wielowymiarowym oceniany jest za pomocą funkcji przynależności do sfery ubóstwa
szacunek wartości funkcji przynależności do sfery ubóstwa
- w sytuacji, kiedy zmienna posiada charakter dychotomiczny (jD) (przyjmuje wartości jeden lub zero), to odpowiadająca jej funkcja przynależności gospodarstwa domowego do sfery ubóstwa ze względu na tą zmienną przyjmuje wartość jeden, gdy zmienna wskazuje na występowanie symptomów ubóstwa w gospodarstwie domowym oraz zero w sytuacji przeciwnej. Funkcja przynależności gospodarstwa domowego do zbioru ubogich ze względu na zmienną jD przyjmuje wartość:
gdzie:
i=1,2,...,n,
jD=1,2,...,mk,
k=1,2,...,l.
- wartość j-tej zmiennej typu dychotomicznego, z k-tego wymiaru ubóstwa, w i-tym gospodarstwie domowym.
- kiedy zmienna ma charakter niedychotomiczny (jN) (może przyjmować dowolne wartości liczbowe), wartość jaką przyjmuje funkcja przynależności w gospodarstwie domowym jest porównywana z dwoma wartościami progowymi:
wartością progową minimum poniżej której znajduje się sfera
pełnego ubóstwa,
wartością progową maksimum, powyżej której ubóstwo zdecydowanie nie występuje i przyjmuje wartość:
gdzie:
- empiryczna wartość j-tej zmiennej typu niedychotomicznego, z k-tego wymiaru ubóstwa, w i-tym gospodarstwie domowym,
- wartość progowa maksimum j-tej zmiennej typu niedychotomicznego , z k-tego wymiaru ubóstwa, powyżej której ubóstwo zdecydowanie nie występuje,
- wartość progowa minimum j-tej zmiennej typu niedychotomicznego , z k-tego wymiaru ubóstwa, w i-tym gospodarstwie domowym, poniżej której ubóstwo zdecydowanie nie występuje,
- empiryczne wartości j-tej zmiennej typu niedychotomicznego, z k-tego wymiaru ubóstwa, uporządkowane według rosnącego zagrożenia ubóstwem,
- wartość dystrybuanty rozkładu empirycznego j-tej zmiennej, k-tego wymiaru ubóstwa, w r-tym punkcie.
szacunek wartości funkcji przynależności gospodarstwa domowego do sfery ubóstwa ze względu na wyróżnione w badaniu jej wymiary, opisywane przez zbiory zmiennych o liczebności większej niż 1:
gdzie:
przy czym:
szacunek wartości funkcji przynależności do sfery ubóstwa danego gospodarstwa domowego ze względu na wszystkie wyróżnione wymiary ubóstwa łącznie:
agregacja wartości funkcji przynależności poszczególnych gospodarstw domowych do sfery ubóstwa, czyli szacunek indeksu zagrożenia ubóstwem dla całej badanej populacji:
ANALIZA UBÓSTWA I NIERÓWNOŚCI
W OPARCIU O KRZYWE TIP
TIP: Three "I"s of Poverty:
incidence (zasięg),
intensity (głębokość),
inequality (nierówności).
Zasady wyznaczania krzywej TIP
uporządkowanie gospodarstw domowych względem rosnących wartości ich rozporządzalnych dochodów ekwiwalentnych
wyznaczanie krzywej TIP (p, g) jako linii łamanej, powstałej z połączenia punktów, których współrzędnymi są skumulowane częstości badanych gospodarstw domowych, uporządkowanych według rosnących wartości rozporządzalnych dochodów ekwiwalentnych (p) oraz odpowiadające im skumulowane luki dochodowe tych gospodarstw (g), przypadające na gospodarstwo domowe definiowanej jako:
,
gdzie:
mi - skala ekwiwalentności i-tego gospodarstwa domowego.
Własności krzywej TIP
Krzywa TIP(p; g) jest rosnącą i wklęsłą funkcją p z nachyleniem (dla danego odsetka gospodarstw domowych) równym skumulowanej luce dochodowej podzielonej przez liczbę gospodarstw domowych należących do danego odsetka gospodarstw.
Jest ona równoległa do osi odciętych dla wszystkich p odpowiadającym gospodarstwom domowym o rozporządzalnych dochodach ekwiwalentnych nie mniejszych niż granica ubóstwa.
Zasięg ubóstwa jest równy odsetkowi gospodarstw domowych, dla którego krzywa staje się pozioma (równoległa do osi odciętych). Jego ilustrację na wykresie stanowi długość krzywej TIP, w części nierównoległej do osi odciętych, a dokładniej długość odcinka łączącego początek układu współrzędnych z rzutem punktu na krzywej TIP, stanowiącego granicę przejścia pomiędzy częścią wklęsłą krzywej i częścią równoległą do osi odciętych, na oś odciętych (h).
Głębokość ubóstwa (zagregowana luka dochodowa przypadająca na badane gospodarstwo domowe) jest równa wartości rzędnej punktu przecięcia linii równoległej do osi rzędnych z krzywą TIP dla p=1. Ilustruje go na wykresie wysokość krzywej TIP, a dokładniej długość odcinka łączącego punkt przecięcia krzywej TIP z linią równoległą do osi rzędnych dla p=1 oraz z punktem na osi odciętych dla p=1.
Nierównomierność rozkładu luk dochodowych gospodarstw domowych (aspekt nierówności w pomiarze ubóstwa) jest ilustrowana przez stopień wklęsłości części niepoziomej krzywej TIP.
Przy porównaniach ubóstwa w czasie lub pomiędzy grupami typologicznymi gospodarstw domowych porównujemy wzajemne położenie względem siebie krzywych TIP. Jeżeli krzywa TIP dla np. jednego okresu leży nad krzywą TIP dla drugiego okresu (obie krzywe nie przecinają się w żadnym punkcie), to mamy do czynienia z sytuacją tzw. dominacji. Oznacza to, że zarówno zasięg ubóstwa jak i głębokość ubóstwa, mierzona luką dochodową, są dla pierwszego okresu większe niż dla drugiego okresu dla każdej, tzn. ustalonej na dowolnym poziomie, granicy ubóstwa.
OCENA TRWAŁOŚCI UBÓSTWA
analiza liczby lat przebywania gospodarstw domowych w sferze ubóstwa
macierze przejścia (transformacji) opisujące mobilność gospodarstw domowych ze względu na przynależność do sfery ubóstwa w kolejnych latach badania
indeksy mobilności
MACIERZ PRZEJŚCIA
podejście klasyczne
wielkości na przekątnej macierzy wskazują liczebności gospodarstw domowych, które nie zmieniły w porównywanych parach okresów swojego statusu przynależności do sfery ubóstwa (tzn., że w obu porównywanych okresach (latach) należały lub nie należały do sfery ubóstwa)
poniżej przekątnej znajduje się liczebność gospodarstw domowych, które "opuściły" sferę ubóstwa a powyżej przekątnej, które "weszły" do sfery ubóstwa
podejście wielowymiarowe
wstępny podział obszaru zmienności wartości funkcji przynależności na klasy stopnia zagrożenia ubóstwem: macierze przejścia opisują tym samym mobilność gospodarstw domowych ze względu na przynależność do wyróżnionych klas stopnia zagrożenia ubóstwem (klas wartości funkcji przynależności) w kolejnych latach badania
wielkości na przekątnej macierzy przejścia wskazują liczebności gospodarstw domowych, dla których wartości funkcji przynależności pozostały w tych samych przedziałach klasowych w porównywalnych latach, a tym samym ich poziom zagrożenia ubóstwem nie uległ istotnym zmianom
poniżej przekątnej znajdują się liczebności gospodarstw domowych, dla których zmalał stopień zagrożenia ubóstwem
wartości liczbowe powyżej przekątnej wskazują na liczebności gospodarstw domowych, w których stopień zagrożenia ubóstwem zwiększył się
im wielkości w macierzy są bardziej oddalone od przekątnej, tym dotyczą większych zmian zagrożenia ubóstwem w porównywanych okresach
INDEKSY MOBILNOŚCI
Wskaźnik Shorrocks`a:
,
gdzie:
tr(N) - ślad macierzy transformacji,
N=[nij] - macierz transformacji,
n - liczba gospodarstw (osób).
Indeks przyjmuje wartości z przedziału 
. Im wyższa wartość indeksu tym większa mobilność gospodarstw domowych
Dekompozycja wskaźnika Shorrocks`a:
pierwszy ze składników prawej strony równania wskazuje na odsetek gospodarstw domowych, które opuściły sferę ubóstwa (charakteryzujących się spadkiem stopnia zagrożenia ubóstwem w ujęciu wielowymiarowym) w porównywanych okresach
drugi ze składników sumy stanowi odsetek gospodarstw domowych, które „weszły do sfery ubóstwa” (u których nastąpił wzrost zagrożenia ubóstwem) w badanym okresie
Indeks charakteru mobilności:
indeks przyjmuje wartości z przedziału [-1;1]
jego wartości dodatnie oznaczają przewagę przepływów gospodarstw domowych ze sfery ubóstwa poza sferę ubóstwa (z grup o wyższym zagrożeniu ubóstwem do grup o niższym zagrożeniu ubóstwem)
wartości ujemne indeksu wskazują na przewagę przepływów spoza sfery ubóstwa do sfery ubóstwa (przewagę przepływów zwiększających zagrożenie ubóstwem nad przepływami zmniejszającymi zagrożenie ubóstwem)
im wyższa wartość bezwzględna indeksu tym większa przewaga jednego typu przepływów nad drugim z typów przepływów
DETERMINANTY UBÓSTWA
podział badanej zbiorowości na grupy według wybranych cech społeczno-ekonomicznych i ocena tego zjawiska wewnątrz tych grup za pomocą indeksów ubóstwa, (najczęściej odsetka ubogich)
wysokie wartości indeksu ubóstwa w danej grupie gospodarstw, przy jednoczesnym dużym zróżnicowaniu ich wartości pomiędzy grupami według danej klasyfikacji sugerują, że dany wariant cechy charakteryzujący wyróżnioną grupę gospodarstw generuje ubóstwo
OCENA WPŁYWU POSZCZEGÓLNYCH ZMIENNYCH NA GENEROWANIE UBÓSTWA
Postać modelu probitowego:
,
gdzie:
X - wektor potencjalnych determinant ubóstwa (zmiennych objaśniających),
p(X) - prawdopodobieństwo znalezienia się gospodarstwa domowego w sferze ubóstwa (w sferze wysokiego zagrożenia ubóstwem), przy określonym układzie potencjalnych determinant ubóstwa (zmiennych niezależnych),
Ф-1(p) - funkcja odwrotna dystrybuanty standardowego rozkładu normalnego,
ε - reszta modelu.
zmienna objaśniana oraz zmienne objaśniające uwzględniane w modelu jako potencjalne determinanty ubóstwa są najczęściej przedstawione za pomocą układów zmiennych zerojedynkowych
przy szacowaniu modeli z układami zmiennych zerojedynkowych pomija się w każdym z układów, celem uniknięcia współliniowości, jedną ze zmiennych zerojedynkowych (wariantów cechy), co oznacza, że parametry stojące przy zmiennych niezależnych modelu są relatywnymi wskaźnikami ryzyka wejścia w sferę ubóstwa
im wyższa dodatnia wartość parametru stojącego przy danej zmiennej (wariancie cechy), tym większe ryzyko „wpadnięcia” w ubóstwo (w sferę wysokiego zagrożenia ubóstwem) gospodarstw charakteryzujących się tym wariantem cechy w stosunku do gospodarstw, które mają pominięty w modelu wariant danej cechy
ujemna wartość parametru stosującego przy danej zmiennej (wariancie cechy) wskazuje na mniejsze ryzyko (w stosunku do pominiętego wariantu cechy) „wejścia” w ubóstwo
UBÓSTWO I NIERÓWNOŚCI W POLSCE
W LATACH 1996-2001
Charakterystyka danych
granice ubóstwa
zasięg i głębokość ubóstwa
trwałość ubóstwa
nierówności
CHARAKTERYSTYKA DANYCH
podstawą prezentowanych analiz są dane z badań budżetów gospodarstw domowych zrealizowanych przez GUS w latach 1996-2001
zastosowano następujące przekroje klasyfikacyjne gospodarstw domowych:
grupa społeczno-ekonomiczna wyodrębniona na podstawie źródła utrzymania
klasa miejscowości zamieszkania
GRANICE UBÓSTWA
Tabl. 1. Granice ubóstwa w ujęciu obiektywnym i subiektywny w latach 1996-2001.
Lata |
Granica ubóstwa w złotych na miesiąc |
|
|
Ujęcie obiektywne |
Ujęcie subiektywne |
1996 |
352,6 |
589,1 |
1997 |
405,8 |
653,3 |
1998 |
453,3 |
737,5 |
1999 |
474,6 |
854,1 |
2000 |
522,5 |
922,6 |
2001 |
554,9 |
980,9 |
ZASIĘG UBÓSTWA
Tabl. 2. Zasięg ubóstwa w Polsce według grup społeczno-ekonomicznych w latach 1996-2001.
Grupa społeczno-ekonomiczna |
Zasięg ubóstwa w procentach |
|||||||||||
|
Podejście obiektywne |
Podejście subiektywne |
||||||||||
|
1996 |
1997 |
1998 |
1999 |
2000 |
2001 |
1996 |
1997 |
1998 |
1999 |
2000 |
2001 |
Pracownicy
Pracownicy użytkujący gospodarstwo rolne
Rolnicy
Pracujący na własny rachunek
Emeryci i renciści w tym: emeryci renciści
Utrzymujący się z niezarob-kowych źródeł*
|
16,5
26,5
40,2
11,2
26,3
. .
69,3 |
15,0
22,5
36,9
11,4
20,2
. .
71,3 |
12,7
21,6
36,7
10,2
.
11,8 28,8
61,4 |
11,0
22,9
37,4
8,2
.
10,1 26,6
57,7
|
13,0
20,8
39,2
9,3
.
13,5 32,3
57,9 |
13,7
23,4
39,7
12,5
.
11,8 30,3
53,9 |
38,7
45,3
55,3
26,0
55,8
. .
88,7
|
26,7
32,2
44,9
18,7
45,4
. .
84,9 |
24,0
32,0
46,3
17,2
.
36,6 58,4
78,6 |
28,9
38,7
51,3
18,6
.
40,5 66,6
81,4
|
28,6
34,9
51,6
17,8
.
43,4 67,4
78,5
|
29,2
39,0
53,8
22,4
.
38,3 66,0
76,3
|
Ogółem |
23,9 |
20,4 |
17,8 |
16,6 |
19,2 |
19,2 |
47,5 |
36,4 |
34,5 |
39,6 |
40,3 |
40,0 |
*Innych niż emerytura i renta
Tabl. 3. Zasięg ubóstwa w Polsce według klasy miejscowości zamieszkania w latach 1996-2001.
Klasa miejscowości zamieszkania |
Zasięg ubóstwa w procentach |
|||||||||||
|
Podejście obiektywne |
Podejście subiektywne |
||||||||||
|
1996 |
1997 |
1998 |
1999 |
2000 |
2001 |
1996 |
1997 |
1998 |
1999 |
2000 |
2001 |
Miasta powyżej 500 tys.
Miasta 200-500 tys.
Miasta 100-200 tys.
Miasta 20-100 tys.
Miasta poniżej 20 tys.
Wieś
|
12,6
15,7
17,2
20,3
25,4
34,4 |
8,3
12,7
14,1
17,4
20,7
31,7 |
6,5
10,4
12,9
14,3
18,6
28,6 |
5,2
10,2
10,7
12,3
17,3
27,2 |
6,2
10,9
13,5
15,5
20,1
29,9 |
7,4
10,5
13,4
14,3
21,2
30,0 |
34,1
38,6
40,9
43,7
52,2
58,0 |
21,9
27,7
30,3
34,2
38,6
47,9 |
18,5
25,9
28,8
31,8
38,7
46,1 |
23,2
30,9
32,5
35,7
42,9
52,4 |
21,7
30,6
33,3
37,2
43,2
52,8 |
23,5
29,2
33,5
35,6
43,1
52,8 |
Ogółem |
23,9 |
20,4 |
17,8 |
16,6 |
19,2 |
19,2 |
47,5 |
36,4 |
34,5 |
39,6 |
40,3 |
40,0 |
GŁĘBOKOŚĆ UBÓSTWA
Tabl. 6. Głębokość ubóstwa w Polsce według grup społeczno-ekonomicznych w latach 1996-2001.
Grupa społeczno-ekonomiczna |
Głębokość ubóstwa w procentach |
|||||||||||
|
Podejście obiektywne |
Podejście subiektywne |
||||||||||
|
1996 |
1997 |
1998 |
1999 |
2000 |
2001 |
1996 |
1997 |
1998 |
1999 |
2000 |
2001 |
Pracownicy
Pracownicy użytkujący gospodarstwo rolne
Rolnicy
Pracujący na własny rachunek
Emeryci i renciści w tym: emeryci renciści
Utrzymujący się z niezarobkowych źródeł |
19,3
27,0
36,9
21,9
20,0 . .
32,7 |
20,1
24,4
37,5
24,8
19,5 . .
35,7 |
19,6
24,4
34,7
24,4
. 16,4 21,8
33,6 |
20,2
24,1
38,0
25,6
. 17,4 22,2
34,4 |
20,9
26,2
36,8
26,3
. 18,2 23,9
35,2 |
22,1
26,1
26,3
25,6
. 18,1 23,4
34,8 |
22,9
27,4
39,5
22,6
26,8 . .
42,9 |
21,7
24,3
38,9
26,2
25,2 . .
42,5 |
21,7
25,1
36,7
25,9
. 21,7 28,2
41,7 |
22,0
26,3
40,9
25,8
. 23,3 29,0
42,3 |
23,5
26,8
39,9
27,1
. 23,8 30,6
42,7 |
24,1
26,8
38,5
28,2
. 23,5 29,4
41,3 |
Ogółem |
23,7 |
24,0 |
23,2 |
24,4 |
25,1 |
25,2 |
27,5 |
26,4 |
25,9 |
27,0 |
28,1 |
27,9 |
Tabl. 7. Głębokość ubóstwa w Polsce według klasy miejscowości zamieszkania w latach 1996-2001.
Klasa miejscowości zamieszkania |
Głębokość ubóstwa w procentach |
|||||||||||
|
Podejście obiektywne |
Podejście subiektywne |
||||||||||
|
1996 |
1997 |
1998 |
1999 |
2000 |
2001 |
1996 |
1997 |
1998 |
1999 |
2000 |
2001 |
Miasta powyżej 500 tys.
Miasta 200-500 tys.
Miasta 100-200 tys.
Miasta 20-100 tys.
Miasta poniżej 20 tys.
Wieś
|
18,0
19,0
18,9
20,5
22,7
27,1 |
19,6
21,0
19,5
21,6
21,8
26,7
|
18,0
20,1
19,1
20,8
21,2
25,8 |
20,1
21,6
19,8
21,1
22,8
26,9 |
20,9
21,6
22,5
21,5
23,2
27,6 |
22,6
21,8
23,3
21,5
23,8
27,4 |
23,5
24,1
24,3
25,7
27,0
30,8
|
22,1
23,8
22,9
25,0
25,0
29,3 |
22,7
23,1
23,6
23,6
24,5
28,8 |
23,6
24,1
23,9
24,0
26,5
30,0 |
23,2
24,9
26,0
25,7
27,0
31,0 |
24,3
24,1
25,6
24,8
27,4
31,0 |
Ogółem |
23,7 |
24,0 |
23,2 |
24,4 |
25,1 |
25,2 |
27,5 |
26,4 |
25,9 |
27,0 |
28,1 |
27,9 |
CHARAKTER UBÓSTWA
Tabl. 10. Mobilność gospodarstw domowych ze względu na przynależność do sfery ubóstwa w latach 200-2001. Ujęcie obiektywne.
Wyszczególnienie |
Gospodarstwa ubogie w 2001 r. (w %) |
Gospodarstwa nieubogie w 2001 r. (w %) |
Ogółem |
Gospodarstwa ubogie w 2000 r. (w %) |
11,82 |
7,39 |
19,21 |
Gospodarstwa nieubogie w 2000 r. (w %) |
7,08 |
73,71 |
80,79 |
Ogółem |
18,90 |
81,10 |
100,0 |
Tabl. 11. Mobilność gospodarstw domowych ze względu na przynależność do sfery ubóstwa w latach 200-2001. Ujęcie subiektywne.
Wyszczególnienie |
Gospodarstwa ubogie w 2001 r. (w %) |
Gospodarstwa nieubogie w 2001 r. (w %) |
Ogółem |
Gospodarstwa ubogie w 2000 r. (w %) |
30,22 |
9,48 |
39,70 |
Gospodarstwa nieubogie w 2000 r. (w %) |
9,02 |
51,28 |
60,30 |
Ogółem |
39,24 |
60,76 |
100,0 |
Tabl. 12. Mobilność gospodarstw domowych w grupach społeczno-ekonomicznych, ze względu na przynależność do sfery ubóstwa, w Polsce w latach 2000-2001.
Grupa społeczno-ekonomiczna i indeksy mobilności |
Indeksy mobilności |
|
|
Ujęcie obiektywne |
Ujęcie subiektywne |
Pracownicy: Z A+ A- A |
12,48 5,40 7,07 -1,67 |
18,39 8,53 9,86 -1,33 |
Pracownicy użytkujący gospodarstwo rolne: Z A+ A- A |
20,79 7,45 13,34 -5,89 |
26,75 9,31 17,44 -8,13 |
Rolnicy: Z A+ A- A |
33,70 18,44 15,26 3,18 |
32,78 16,77 16,01 0,76 |
Pracujący na własny rachunek: Z A+ A- A |
12,10 4,01 8,09 -4,08 |
19,11 7,63 11,48 -3,85 |
Emeryci: Z A+ A- A |
9,01 5,64 3,37 2,27 |
13,82 9,46 4,36 5,10 |
Renciści: Z A+ A- A |
18,43 11,77 6,66 5,11 |
19,84 11,82 8,02 3,80 |
Utrzymujący się z niezarobkowych źródeł: Z A+ A- A |
25,07 16,27 8,80 7,47 |
12,67 7,57 5,10 2,47 |
Ogółem: Z A+ A- A |
14,47 7,39 7,08 0,31 |
18,50 9,48 9,02 0,46 |
Tabl. 13. Mobilność gospodarstw domowych w klasach miejscowości zamieszkania, ze względu na przynależność do sfery ubóstwa, w Polsce w latach 2000-2001.
Klasa miejscowości zamieszkania i indeksy mobilności |
Indeksy mobilności |
|
|
Ujęcie obiektywne |
Ujęcie subiektywne |
Miasta powyżej 500 tys: Z A+ A- A |
5,60 3,33 2,75 0,58 |
11,69 5,84 5,85 -0,01 |
Miasta 200-500 tys: Z A+ A- A |
11,36 5,99 5,37 0,62 |
17,53 9,34 8,19 1,15 |
Miasta 100-200 tys: Z A+ A- A |
10,33 4,57 5,76 -1,19 |
15,94 7,06 8,88 -1,82 |
Miasta 20-100 tys: Z A+ A- A |
13,11 6,26 6,85 -0,59 |
18,59 9,55 9,04 0,51 |
Miasta poniżej 20 tys: Z A+ A- A |
14,36 7,71 6,65 1,06 |
17,73 8,49 9,24 -0,75 |
Wieś: Z A+ A- A |
20,51 10,59 9,92 0,67 |
22,33 11,85 10,48 1,37 |
Ogółem: Z A+ A- A |
14,47 7,39 7,08 0,31 |
18,50 9,48 9,02 0,46 |
PODSTAWOWE WNIOSKI
Analiza zasięgu i natężenia ubóstwa w latach 1996-1999 wskazuje, że wysoki wzrost gospodarczy w tym okresie przełożył się nie tylko na wzrost przeciętnego poziomu zamożności gospodarstw domowych, lecz także zamożności gospodarstw najuboższych, pozwalając znacznej części z nich opuścić sferę ubóstwa. Procent gospodarstw ubogich spadał w tym okresie aż o 7,3 punktów procentowych według ujęcia obiektywnego oraz 13 punktów procentowych według ujęcia subiektywnego. Spadek zasięgu ubóstwa nastąpił w tym okresie we wszystkich grupach typologicznych gospodarstw domowych.
W 2000 r. nastąpił, po raz pierwszy od wielu lat, wyraźny wzrost zasięgu ubóstwa, jednakże już w kolejnym roku obserwujemy jego nieznaczny spadek. Spadek ten nie dotyczył jednak wszystkich wyróżnionych w badaniu grup typologicznych gospodarstw domowych, co wskazuje że zahamowanie wzrostu zasięgu ubóstwa może mieć tylko chwilowy charakter.
Obserwowane w latach 1996-2001 zmiany głębokości ubóstwa są znacznie mniejsze niż zasięgu ubóstwa. Ponadto zróżnicowanie wartości indeksu głębokości ubóstwa pomiędzy wyróżnionymi grupami typologicznymi gospodarstw domowych było także znacznie mniejsze niż indeksu zasięgu ubóstwa. Zarówno według ujęcia obiektywnego, jak i ujęcia subiektywnego, po wzroście głębokości ubóstwa w latach 1999-2000 w roku 2001 nastąpił jego nieznaczny spadek.
Ubóstwo, w obu ujęciach pomiaru, było najbardziej dotkliwe w tych grupach typologicznych gospodarstw, w których jednocześnie występowało najczęściej, a mianowicie w gospodarstwach domowych rolników i utrzymujących się z niezarobkowych źródeł oraz gospodarstw zamieszkujących wieś i najmniejsze miasta.
Ubóstwo w Polsce miało w latach 2000-2001 dla większości gospodarstw charakter trwały. Przeszło 60% gospodarstw w obu ujęciach pomiaru dotkniętych ubóstwem w 2000 r. znalazło się w sferze ubóstwa także w 2001 r.
Indeks nierówności rozkładu dochodów gospodarstw domowych osiągnął w badanym okresie najwyższą wartość w 2000 r. W ostatnim roku badania obserwujemy jednak znaczący spadek nierównomierności rozkładu dochodów gospodarstw domowych. Nierówność rozkładu dochodów była przy tym we wszystkich badanych latach zdecydowanie wynikiem zróżnicowania dochodów wewnątrz grup typologicznych gospodarstw domowych, a nie zróżnicowania pomiędzy tymi grupami.
Wyszukiwarka