INDEKS ROZWOJU LUDZKIEGO (HDI)
ISTOTA I RANKING
Tematem przygotowanego przeze mnie referatu jest INDEKS ROZWOJU LUDZKIEGO, czyli w skrócie HDI. W dzisiejszych czasach używa się tego pojęcia bardzo często. Jednakże, czym tak naprawdę jest HDI, jaka jest jego istota, w jaki sposób i dlaczego się go wyznacza oraz jak kształtuje się ranking państw z całego świata i jakie w nim miejsce zajmuje Polska? Są to pytania, na które postaram się odpowiedzieć w trakcie rozwijania tematu.
ISTOTA INDEKSU ROZWOJU LUDZKIEGO
Rozpocznę od nakreślenia istoty HDI. Jest to miernik opisujący efekty w zakresie społeczno-ekonomicznego rozwoju poszczególnych krajów. Stąd też czasem określa się go jako „Wskaźnik Rozwoju Społeczno - Ekonomicznego”. Wprowadzenie tego wskaźnika zwróciło uwagę na znaczenie danych pozaekonomicznych przy ocenie zrównoważonego rozwoju poszczególnych krajów, które to dane traktowane były jako drugorzędne wobec wskaźników makroekonomicznych, a przede wszystkim wobec PKB. W 2006 roku HDI obejmował 177 państw: 175 członków ONZ oraz Hongkong i Autonomię Palestyńską.
System ten wprowadzony został przez ONZ dla celów porównań międzynarodowych. Wskaźnik opracował w roku 1990 pakistański ekonomista Mahbub ul Haqa. Od 1993 wykorzystuje go w swoich corocznych raportach oenzetowska agenda ds. rozwoju (UNDP). Pomimo popularności uważa się go za mniej miarodajny od Wskaźnika Ubóstwa Ludzkiego.
HDI pozwala na pełniejszą ocenę poziomu rozwoju aniżeli PKB na jednego mieszkańca, czy inna miara ekonomiczna, zwłaszcza jeśli jest analizowany wraz z innymi wskaźnikami rekomendowanymi przez UNDP, dotyczącymi poszczególnych obszarów rozwoju gospodarczego, społecznego i demograficznego, a także danymi obrazującymi zanieczyszczenie środowiska, stopień bezpieczeństwa osobistego i inne aspekty życia w danym kraju. Można to zjawisko w bardzo prosty sposób udowodnić na podstawie danych pochodzących z dwóch różnych państw - na przykład Bahrajnu i Polski. Fakt, iż pierwszy z krajów zajmuje wyższą pozycję w rankingu wg PKB per capita ($20,758) niż Polska ($12,974), w cale nie oznacza, że w rankingu HDI zachodzi analogiczna sytuacja. Jest wręcz odwrotnie: Polska zajmuje 37. pozycję (0,862), podczas gdy Bahrajn 39. (0,859).
HDI jest miarą syntetyczną opartą na średniej wskaźników obejmujących trzy podstawowe sfery życia. Są to: sfera zdrowia, edukacji oraz dochodu przypadającego na głowę mieszkańca (PKB per capita). Konstrukcja wskaźnika określa skrajne, docelowe wartości w każdej z wymienionych sfer. W obliczeniach wskaźnika HDI wykorzystywane są bezpośrednio następujące podstawowe mierniki:
• przeciętne dalsze trwanie życia (IDŻ), które oblicza się według wzoru:
• ogólny indeks skolaryzacji brutto dla wszystkich poziomów nauczania - wprowadzony do wyznaczania HDI po raz pierwszy w 1992 r. - w miejsce stosowanej wcześniej przeciętnej liczby lat nauki w szkole wśród osób dorosłych, będących w wieku 25 lat i więcej:
• indeks umiejętności czytania ze zrozumieniem i pisania, obliczany według wzoru:
Przy czym dwa powyższe indeksy są przekształcane w jedną miarę, obrazującą średni poziom osiągnięć edukacyjnych społeczeństwa, wyznaczany wzorem:
• produkt krajowy brutto (PKB) w USD, przypadający na jednego mieszkańca, liczony według parytetu siły nabywczej waluty (PPP USD).
Wzór końcowy, służący do obliczania wartości HDI, ma postać:
Informacje zawarte w HDI nie obejmują całości elementów zawartych w koncepcji rozwoju ludzkiego, ponieważ nie wszystkie jakościowe cechy rozwoju można zmierzyć, a dla wielu z kolei brakuje danych, bo nie są zbierane dane źródłowe lub nie prowadzi się odpowiednich szacunków.
RANKING PAŃSTW WEDŁUG WARTOŚCI HDI
Teraz skoncentruję się na rankingu państw, wyznaczanym przez omawiany miernik. HDI pozwala na pełniejsze porównania międzynarodowe. Przy wykorzystaniu jednolitej metodologii, rekomendowanej przez UNDP, opisuje efekty w zakresie rozwoju społecznego poszczególnych krajów. Jest miarą wykorzystywaną jako kryterium przy hierarchizacji krajów według poziomu ogólnego ich rozwoju - społecznego i gospodarczego - w określonym momencie. Poprzez porównanie wartości tego wskaźnika pomiędzy różnymi krajami można określić dystans, jaki dzieli kraje najuboższe od najbogatszych (lub inaczej - rozwijające się od rozwiniętych) pod względem poziomu rozwoju cywilizacyjnego.
Stosowane kryteria klasyfikacji krajów na słabo-, średnio- i wysoko rozwinięte z uwzględnieniem HDI są następujące:
• 0,000 - 0,500 - kraj słabo rozwinięty,
• 0,501 - 0,800 - kraj średnio rozwinięty,
• 0,801 - 1,000 - kraj wysoko rozwinięty.
Cały Świat można podzielić na pewnego rodzaju obszary o określonym stopniu rozwoju. Dla przykładu: Europa Środkowa i Zachodnia, Japonia, Australia, Ameryka Północna, Argentyna i Chile są obszarami o wartości HDI powyżej 0,800. Azja i niektóre państwa Ameryki Południowej (m.in. Brazylia, Kolumbia, Peru, Ekwador) oraz Północna i Południowa Afryka są regionami średnio rozwiniętymi, natomiast Afryka Środkowa (m.in. Mozambik, Etiopia, Czad, Tanzania, Nigeria) to region słabo rozwinięty, o HDI niższym niż 0,500.
Biorąc pod uwagę cały Świat, ranking z roku 2006 jest następujący: spośród 177 państw pierwsze miejsce zajmuje Norwegia z wartością HDI 0,965, na drugim miejscu uplasowała się Islandia (0,960), natomiast na trzecim Australia (0,957).
Wśród państw średnio rozwiniętych pierwsze miejsce zajmuje Libia (0,798), drugie Rosja (0,797), a trzecie Macedonia (0,796).
np.: (64) - kolejne miejsce w rankingu HDI, począwszy od miejsca pierwszego
Ranking krajów słabo rozwiniętych rozpoczyna Togo (0,495). Na kolejnych pozycjach znajdują się: Dżibuti, Lesotho, Jemen, Zimbabwe i Kenia. Ostatnie miejsce spośród wszystkich 177 państw zajmuje Niger ze wskaźnikiem HDI o wartości zaledwie 0,311.
POLSKA W RANKINGACH HDI NA PRZESTRZENI LAT 1992 - 2006
Teraz skoncentruję się na pozycji naszego kraju w rankingu państw według HDI. W pierwszej połowie lat 90. Polska w międzynarodowym rankingu krajów Świata przesunęła się w dół z 49. miejsca zajmowanego w 1992 r. na 58. (po zmianie metody obliczeń) w roku 1994. I było to najniższe z zajmowanych miejsc w światowym rankingu. W kolejnych latach plasowaliśmy się na coraz wyższych lokatach. W 1998 r. Polska znalazła się na jednym z przedostatnich miejsc - 44. - w grupie 46 wysoko rozwiniętych krajów pod względem społecznym. Jednak należy pamiętać, że począwszy od 1997 r. dokonano kolejnych zmian w metodzie obliczeń wskaźnika HDI, publikowanego przez UNDP w raportach globalnych.
Pozycja Polski w rankingu HDI w latach 1992 - 2001 uległa wyraźnej poprawie w stosunku do najgorszego z 1994 r. - o 23 miejsca. To oznacza, że Polska rozwijała się szybciej, niż inne kraje. W tym okresie mamy do odnotowania wyraźny postęp w każdym z trzech analizowanych wymiarów: materialnym, zdrowotnym i edukacyjnym.
W 2001 r. Polska zajmowała 35. miejsce (na 55 krajów znajdujących się w grupie najbardziej rozwiniętych) na liście 175 krajów Świata. Dystans jaki dzielił Polskę do krajów znajdujących się w pierwszej dwudziestce był stosunkowo duży (ok. 0,1 punktu wartości HDI).
Pozycja Polski w roku 2006 w rankingu jest wyższa - pozycja 37. - niż w rankingu według PKB per capita - pozycja 52. To wskazuje, że status zdrowotny oraz efekty edukacyjne są wyższe, niż poziom rozwoju ekonomicznego. Wysokie różnice między rozwojem ekonomicznym a społecznym, na korzyść tego ostatniego, mają również takie państwa, jak: Szwecja i kraje postsocjalistyczne, a także kraje Ameryki Południowej (poza Brazylią).
* * *
Podsumowując swój referat, pragnąłbym zwrócić uwagę na fakt, iż INDEKS ROZWOJU LUDZKIEGO jest niezwykle istotnym wskaźnikiem używanym przez UNDP do określania poziomu społeczno - ekonomicznego rozwoju danego kraju w relacji do innych państw. HDI pozwala zatem podzielić cały glob na regiony o wysokim, średnim, bądź słabym poziomie rozwoju. Ponadto uzmysławia on ludziom na całym Świecie występowanie wielu poważnych różnic, związanych m.in. ze sferą wykształcenia, długością życia, zamożnością, dzielących społeczność Ziemi. Umożliwia również dostrzeżenie najistotniejszych problemów krajów słabo rozwiniętych, a także dobór odpowiedniej dla nich pomocy, mającej na celu niwelowanie wcześniej wspomnianych różnic, przez państwa przodujące w rankingu HDI.
5
Jacek Woźniak
Z6 X4 S1
1.
(DŻ - średnia długość trwania życia)
(WUP - wskaźnik umiejętności czytania ze
zrozumieniem i pisania u dorosłych)
(OWSB -ogólny wskaźnik skolaryzacji brutto
)
ŹRÓDŁA:
http://pl.wikipedia.org (HASŁO: HDI)
http://hdr.undp.org
http://www.unic.un.org.pl
http://www.answers.com/topic/human-development-index
Norwegia
0.965
7.
0.949
2.
Islandia
0.960
8.
0.948
3.
Australia
0.957
9.
0.947
4.
Irlandia
0.956
10.
0.947
5.
Szwecja
0.951
11.
0.947
6.
Kanada
0.950
37.
0.862
Japonia
USA
Szwajcaria
Holandia
Finlandia
POLSKA
1.(64)
Libia
0.798
7.(70)
0.790
2.(65)
Rosja
0.797
8.(71)
0.790
3.(66)
Macedonia
0.796
9.(72)
0.784
4.(67)
Białoruś
0.794
10.(73)
0.784
5.(68)
Dominika
0.793
11.(74)
0.784
6.(69)
Brazylia
0.792
12.(75)
0.778
Kolumbia
Saint Lucia
Wenezuela
Albania
Tajlandia
Samoa
1.(147)
Togo
0.495
4.(150)
0.492
2.(148)
Dżibuti
0.494
5.(151)
0.491
3.(149)
Lesotho
0.494
6.(152)
0.491
Jemen
Zimbabwe
Kenia
177. (OSTATNIE)
Niger
0.311
Wyszukiwarka