Metodologia badań - pojęcia
Nominalizm pojęciowy - pogląd filozoficzny odmawiający realnego (to znaczy poza umysłem i poza mową ludzką) istnienia pojęciom ogólnym (uniwersaliom), uznający je za nazwy, służące jedynie komunikacji językowej. Nominalizm często wiąże się z empiryzmem oraz pozytywizmem. Przeciwstawnym poglądem jest realizm pojęciowy. Według nominalistów każdemu pojęciu odpowiadają jednostkowe konkretne przedmioty, czyli desygnaty.
Ontologia lub metafizyka to dział filozofii, który stara się odpowiadać na pytania o to z czego składa się Wszechświat i na jakich zasadach funkcjonuje w sensie jak najbardziej ogólnym, wychodzącym poza to co da się zbadać metodami nauk przyrodniczych. W zakres problematyki metafizycznej zaliczamy:
Ontologię
zagadnienia wyrastające z dociekań nad poznaniem
zagadnienia wyrastające z dociekań nad przyrodą
zagadnienia wyrastające z religii i rozważań etycznych.
Epistemologia (teoria poznania, gnoseologia) - dział filozofii zajmujący się teorią poznania, czyli badający skąd pochodzi, na ile jest wiarygodna i jakie są granice naszej wiedzy.
Epistemologia jest jednym z najtrudniejszych i najbardziej abstrakcyjnych działów filozofii, ale z drugiej strony ma ona podstawowe znaczenie, bo bez skonstruowania wiarygodnej teorii poznania dalsze filozofowanie w zasadzie nie ma sensu.
Epistemologia jako odrębny dział filozofii została zapoczątkowana przez Kartezjusza, ale zagadnienia epistemologiczne były już obecne od zarania dziejów.
ANTYPOZYTYWIZM - socjologia rozumująca, humanistyczna. przedmiotem badań subiektywne stany jednostek, motywy, dążenia
NOMOTETYZM - ustalenie praw ogólnych i uniwersalnych rządzących całością życia społecznego
Determinizm (łac. determinare — oddzielić, ograniczyć, okreslić) — koncepcja filozoficzna, według której wszystkie zdarzenia mają zawsze swoją przyczynę, a zatem znając stan wszechświata w danym momencie można teoretycznie przewidzieć wszystkie przyszłe wydarzenia i nie ma tu miejsca na przypadkowość czy działanie wolnej woli.
Dyskusja argumentów za i przeciw determinizmowi znajduje się w haśle wolna wola.
W naukach społecznych bywa też rozumiany jako uproszczone wyjaśnienie zjawisk opierające się na pojedynczej przyczynie.
Realizm - pojęcie wieloznaczne, zmieniające sens w zależności od kontekstu. Ogólnie jest to silna wiara w obiektywne (realne) istnienie zewnętrznego świata w formie zgodnej z tym jaki przedstawia się on ludzkim zmysłom i rozumowi oraz odrzucanie wszelkich koncepcji sugurejących subiektywność jego istnienia lub zaprzeczających jego substancjalności.
woluntaryzm kierunek filoz., uważający wolę za gł. czynnik poznania, a nawet za istotę bytu; kierunek psychol., uważający akty woli za gł. i najtypowsze procesy psych.