Międzynarodowe stosunki kulturalne
Dyskurs o przemianach kulturowych we współczesnym świecie.
01.11. 08.11.2011 (7)
Dyskurs o przemianach kulturowych we współczesnym świecie
Teoria końca historii Francisa Fukuyamy.
Teoria „zderzenia cywilizacji” Samuela P. Huntingtona.
Teoria „dialektyki cywilizacji”.
Teoria „trzeciej fali” Alvina i Heidi Tofflerów.
Teoria „globalnych kulturowych przepływów” Arjuna Appaduraia.
Wizja świata jako „kolażu kultury” Ryszarda Kapuścińskiego.
Teoria „końca historii” Francisa Fukuyamy:
Książka „Koniec historii” (1992),
Główna teza: wraz z końcem zimnej wojny nastąpiło definitywne zwycięstwo liberalnej demokracji;
Liberalna demokracja ideologią uniwersalną, wyznaczającą „ostatnią fazę ideologicznej ewolucji ludzkości”
Fukuyama odpowiadając pozytywnie na pytanie, czy świat zmierza ku liberalnej demokracji, stwierdza, że dzieje się tak z dwóch powodów: 1) Fukuyama odwołuje się do nauk przyrodniczych, by wyjaśnij filozofię historii, 2) Fukuyama przypomina, że „życie człowieka ma także pozaekonomiczne aspekty”.
Teoria „zderzenia cywilizacji” Samuela P. Huntingtona:
Książka „Zderzenie cywilizacji i nowy kształt ładu światowego” (1996):
Najważniejsze tezy:
Na świecie działają siły integracyjne, i to właśnie one wywołują reakcje w postaci potwierdzenia wartości własnej kultury oraz świadomości cywilizacyjnej.
Świat dzieli się na „dwa światy”: na świat Zachodu i świat pozostałych sześciu, względnie siedmiu cywilizacji.
Interesy, sojuszy i konflikty między państwami narodowymi będą kształtowane przez czynniki kulturowe i cywilizacyjne.
Najgroźniejsze konflikty to konflikty między państwami lub grupami państw należących do różnych cywilizacji
Huntington obwieszcza początek nowej ery w stosunkach międzynarodowej - ery gwałtownych konfliktów między religiami i kulturami.
Teoria „dialektyki” cywilizacji: Dżihad kontra McŚwiat Benjamina R. Barbera.
Książka „Dżihad kontra McŚwiat” (1995)
„Koniec historii nie nastąpił, nie znaleźliśmy się też w cudownej krainie techne, obiecywanej przez futurologów. Upadek państwowego komunizmu nie doprowadził narodów do bezpiecznej i demokratycznej przystani, a horyzont, jaki się przed nimi roztacza, nadal przysłaniają chmury przeszłości, widmo bratobójczych walk i wojen domowych”
Jądrem teorii Barbera jest zderzenie cywilizacji:
starcie już się dokonuje, właśnie jesteśmy jego świadkami;
mamy do czynienia de facto z dwiema „cywilizacjami”, nie zaś z wieloma, kojarzonymi z systemami religijnymi;
cywilizacje nie pozwalają się rozgraniczyć terytorialnie, geograficznie.
Barber wieszczy upadek demokracji. Możliwe są dwa scenariusze rozwoju sytuacji: nawrót wielkich grup ludności do form plemiennych, czemu towarzyszyć będą krwawe wojny, ludzkość zmienia się w jeden wielki park tematyczny, McŚwiat połączony środkami komunikacji, informacji, rozrywką i handlem.
Obydwie siły cywilizacyjnej: Dżihad i McŚwiat oddziałują jednocześnie na całym świecie.
Między obydwiema cywilizacjami istnieje dialektyczny związek walki i współpracy
Obydwa prądy cywilizacyjne mają jedną wspólną cechę: są wrogo usposobione do suwerennego państwa, podkopując jego demokratyczne instytucje.
Dżihad to przed wszystkim integracja poprzez dezintegrację. McŚwiat to przede wszystkim integracja przez ujednolicenie, uniformizacja.
Teoria „Trzeciej fali” Alvina i Heidi Tofflerów:
Książki „szok przyszłości” 1970, „Wojna i antywojna” 1993, „Budowa Nowej cywilizacji. Polityka trzeciej fali” 1995, „Trzecia fala” 1980.
Historię ludzkości powinno rozpatrywać się, stosując perspektywę trzech fal: fala agrarna, fala przemysłowa, trzecia fala, związana jest w z powstaniem nowych technologii.
Współczesny świat ukształtowany został przez trzy fale.
Symbolem pierwszej fali jest MOTYKA, drugiej TAŚMA PRODUKCYJNA, trzeciej MOMPUTER.
Mamy do czynienia z nakładaniem się na siebie poszczególnych fal, będących w różnym stadium intensywności.
„Najgłębsze znaczenie ekonomiczne i strategiczne ma zbliżający się podział świata na trzy wyraźnie odmienne i potencjalnie wrogie sobie cywilizacje, których granic nie można określić, odwołując się do tradycyjnych definicji”.
Teoria „globalnych kulturowych przepływów” Arjuna Appaduraia
Książka „Nowoczesność bez granic. Kulturowe wymiary globalizacji” (1996)
Główne tezy:
Cezura: świat „Tu i teraz”. „Współcześnie cywilizacje ulegają przemieszczeniu i wymieszaniu, tworząc swoisty „kolaż wartości, znaczeń, tradycji, obyczajów i instytucji”.
Ruchliwość i „koniec geografii”. Obserwujemy zjawisko deterytorializacji.
Kultury we współczesnym świecie są mniej zdeterminowane lokalnie; widoczny jest demontaż geografii jako przestrzennej, terytorialnej bazy kultury. Zwraca uwagę przede wszystkim na dwie determinanty; rozwój mediów elektronicznych i masowe migracje.
Diaspory i koniec państwa. Powstawanie coraz liczniejszych diaspor, umożliwiających emigrantom zachowanie związku z rodzimą kulturą podkopuje fundamenty państwa narodowego.
Wyobraźnia i koniec habitusu. Współczesność to epoka zdemokratyzowanej wyobraźni; nieograniczony w swym zasięgu przekaz medialny dostarcza materiału do tworzenia się nowego typu wspólnot wyobrażonych, tym razem pozbawionych terytorialnej zakorzenienia.
Wizja świata jako kolażu kultur Ryszar Kapuściński
Kryzys wyobraźni- ogrom informacji nas przerasta, nie jesteśmy w stanie tego ogarnąć. „przyśpieszenie informacji” powoduje jej spłycenie.
Podstawa odrzucenia Obcego. „olbrzymie pokłady wrogości wynika z nieznajomości tego Innego.
Pasja podróżowania i poznawania innych kultur nie jest często spotykaną namiętnością we współczesnym świecie.
Historię stosunków Europejczyków z Innymi, Kapuściński dzieli na cztery okresy-epoki:
epokę kupców i posłów- do wieku XV;
epokę wielkich odkryć geograficznych-epokę podboju rzezi i grabieży, prawdziwe wieki ciemne w stosunkach Europejczyków z Innymi- kilkaset lat,
epokę oświecenia i humanizmu, otwarcia na Innych, pierwszych prób zrozumienia, nawiązania ludzkich kontaktów, rozwijania wymiany nie tylko towarów ale również wartości kulturowych i duchowych;
epokę zapoczątkowaną przez oświecenie, charakteryzującą się trzeba wielkimi przełomami; przełomem antropologów przełomem Levinasa, przełomem wielokulturowości.
Historia cywilizacji to historia trzech wyborów podczas pierwszego spotkania z Innymi: rzucić się z furią na tych napotkanych, minąć ich obojętnie i pójść dalej, próbować poznać się i porozumieć.
Kwestionuje głośną tezę Donalda Kagana o definitywnym rozejściu się dróg Europy i Ameryki po zimnej wojnie („Europa jest z Wenus, Ameryka, jest z Marsa”).
Zasada mówiąca, że „gorszy pieniądz wypiera lepszy” znajduje zastosowanie nie tylko w ekonomii, ale także w kulturze.