KONCEPCJA POZNAWCZA, KONCEPCJA POZNAWCZA


KONCEPCJA POZNAWCZA

CZŁOWIEK SAMODZIELNY

(MILLER, KOZIELECKI, KELLY, TOMASZEWSKI)

  1. Trzecia psychologia

Koncepcje: behawiorystyczna i psychodynamiczną nie objęły w pełni całkowitej charakterystyki człowieka, a niektóre ich poglądy w szeregach psychologów zostały przyjęte z nieufnością. W związku a tym w Simos, Bruner i Kelly podjęli się próby stworzenia nowej koncepcji psychologicznej, która miała zawierać: „mechanizmy” (jak w behawioryzmie) i „czynniki kliniczne” (jak w psychoanalizie).

ISTOTNE POGLĄDY

WERSJE KONCEPCJI POZNAWCZEJ:

. TEORIA KONSTRUKTÓW OSOBISTYCH KELLY:

Człowiek jest badaczem, który samodzielnie tworzy obraz świata i własnej osoby. Konstrukty - to sposób ujęcia rzeczywistości. Charakterystyczną cechą tej teorii jest dwubiegunowość przyjazny- wrogi, emocjonalny- pozbawiony emocji. Zdarzenia, których człowiek nie może przewidzieć i ich nie rozumie, wywołują lęk.

Koncepcja poznawcza nie wnosi nic nowego do wiedzy o programach i strategiach zachowania. Interesuje ją bardziej pytanie - jak człowiek rozumie rzeczywistość, niż problem możliwości zmiany rzeczywistości przez człowieka.

.TEORIA PRZETWAZANIA INFORMACJI SIMON:

Człowiek jest układem poznawczym, którego działanie jest celowe i który dysponuje świeżą i trwałą pamięcią, tak ze może funkcjonować według pewnego programu. Po otrzymaniu zadania człowiek dąży do osiągnięcia celu za pomocą owego programu.

Teoria ta nie umie przewidzieć i wyjaśnić procesów motywacyjno-emocjonalnych. Zwraca ona szczególną uwagę na to - jak człowiek działa, a nie dlaczego działa.

. TEORIA CZYNNOŚCI (TOMASZEWSKI):

Teoria ta jest wariantem koncepcji poznawczej.

KONCEPCJA POAZNAWCZO - DECYZYJNA (KOZIELECKI):

TECHNIKI STOSOWANE PRZEZ TERAPEUTÓW(METODY LECZENIA):

*technika swobodnych skojarzeń-pacjent w obecności terapeuty mówi wszystko o czym myśli; dochodzi do zawiązania relacji pacjent-lekarz, która staje się podłożem wyjaśnienia problemu

*interpretacja snów-wykorzystanie snów jako rodzaju przeżyć psychicznych oraz źródła informacji o nieświadomych konfliktach i dążeniach, trudnościach i problemach.

7.Apel o humanizacje

Człowiek często jest manipulowany przez otoczenie. Najpierw walczy o swoje prawa, później stosuje mechanizmy obronne broniąc się przed lękiem, a wreszcie przyjmuje to, co mu się proponuje.

Konsumpcja traktowana jest nie jako źródło przyjemności, ale jako sposób unikania lęku (zakup produktu nie dlatego, że się podoba lub jest aktualnie potrzebny, ale dlatego, że redukuje lęk).

Humanizacja konsumpcji jest możliwa poprzez:

-potrzeby konstruktywne- rozwijają osobowość ludzką

-potrzeby destrukcyjne- zagrażają zdrowiu i bezpieczeństwu człowieka

Cel humanizacji-przystosowanie świata do wewnętrznych potrzeb człowieka

8.Portret quasi-kliczny.

Człowiek jest istotą niedoskonałą i słabą. Potężne siły, które w nim działają jako niekontrolowane, są źródłem powstających konfliktów i lęków. Psychoanalitycy nie dostrzegają procesów poznawczych(spostrzeganie, myślenie, pamięć), a przeceniają czynniki emocjonalne wpływające na reakcje człowieka. Człowiek jest układem poznawczym, który przyjmuje informacje (spostrzeganie), koduje(pamięć) i operuje informacjami (myślenie).

KONEPCJA POZNAWCZO- DECYZYJNA(KOZIELECKI)

Koncepcja ta pozwala zrozumieć mechanizm działania i odpowiedzieć na pytania- jaki system reguł i programów stosuje człowiek w życiu, a równocześnie na wyjaśnienie samodzielności człowieka.

  1. Sterowanie wewnętrzne.Stróktury poznawcze.

Czynności człowieka są sterowane przez informacje, które decydują o tym, do czego ludzie dążą i czego unikają.

ZRÓDŁA POCHODZENIA INFORMACJI:

W zależności od tego, skąd pochodzą informacje, istnieją dwa rodzaje sterowania: sterowanie wewnętrzne- poznawcze struktury. Jest to system informacji o świecie zewnętrznym i o własnej osobie, które zakodowane są w pamięci człowieka. Struktury poznawcze stanowię cechy człowieka są głównym składnikiem osobowości (osobowość = informacje zakodowane w pamięci człowieka - doświadczenia życiowe).

Struktóry poznawcze:

  1. informacje- pozwalają osiągnąć poczucie własnej tożsamości oraz orientację w świecie zewnętrznym;

  2. doświadczenie i wiedza - ułatwiają rozumienie zjawisk technicznych. Biologicznych, współczesnych;

  3. samowiedza , autorytet - zbiór informacji o sobie, o możliwościach , kompetencjach i dążeniach (stabilny obraz kształtuje w wieku 12-17 lat)

Informacje zakodowane w strukturach poznawczych ułatwiają ocenę wartości rzeczy i zdarzeń (co jest dobre, a co jest złe), a równocześnie mówią o programach działania (system osiągania wartości- celów).

CHARAKTERYSTYKA CELÓW POZNAWCZYCH:

1.Złożoność.Jednym z kryteriów struktur jest liczba aspektów branych pod uwagę przy ocenie zjawiska. im większy zakres informacji, tym bardziej rozwinięta jest osobowość. Im człowiek ma bogatsze doświadczenia osobiste, tym rzadziej postrzega świat w wymiarze czarno-białym.

  1. abstrakcyjność- konkretność; Ujmowanie świata jako ciąg sprzecznych przedmiotów. Abstrakcyjność zwiększa orientacje jednostki.

3.otwartość ;Człowiek zmienia swoje poglądy pod wpływem nowych informacji.

4.aktywność- bierność; Wiedza jest bierna jeśli uczeń nie umie jej wykorzystać we właściwy sposób.

3.STEROWANIE ZEWNĘTRZNE.

Informacje znajdujące się w środowisku sterują zachowaniem człowieka.

Wyłączenie sterowania zewnętrznego mogą zaburzać sterowania wewnętrzne, czyli funkcjonowanie informacji zawartych w strukturach poznawczych.

Problemem współczesnego człowieka jest nadmiar informacji. (Simon)

W takich warunkach duże znaczenie posiada selekcja, czyli przyswojenie tych danych, które są pożyteczne i odrzucenie informacji zbędnych. W aparacie psychicznym znajduje się filtr informacyjny decydujący o tym, jakie dane mogą być przyjmowane, a jakie nie. Obok nadmiaru istnieje zjawisko o nazwie deficyt informacji charakteryzujący się brakiem w środowisku danych, które są niezbędne do skutecznego działania.

4.PROCESY ORIENTACYJNE

Do procesów orientacyjnych należą: wyobraźnia, myślenie, rozwiązywanie problemów, procesy umożliwiające zdobywanie nowych informacji o świecie zewnętrznym. Duże znaczenie w życiu człowieka posiada przewidywanie i antycypacja tego, co się zdarzy w przyszłości. Tworzy się tym sposobem system oczekiwań na temat tego, co może zdarzyć się po podjęciu konkretnego działania bądź po jego zaniechaniu. Człowiek musi oceniać wartość wyników, a równocześnie formułować program działania, dzięki któremu realizuje swoje cele.

Działanie ludzkie zależy nie tylko od przeszłości, ale także od przyszłości.

RODZAJE OCZEKIWAŃ:

-przewidywanie zdarzeń niezależnie od od działania przedmiotu (prognoza pogody)

-przewidywanie konsekwencji ludzkiego działania.

Podstawą oczekiwań jets przeszłe doświadczenie. Optymiści częściej stwierdzają prawdopodobieństwo powodzenia i sukcesu, zaś pesymiści zauważają omijające ich dobro.

Złudzenie Monte Carlo- sukces po serii niepowodzeń(bardzo trudne jest przewidzenie wyników)

Dysonans poznawczy- niezgodność pomiędzy przekonaniami człowieka a aktualnymi informacjami wywołuje stan napięcia (tzw. D.P.- blokowanie dostępu do świadomości informacji sprzecznych z oczekiwaniem, deformowanie informacji zaprzeczających).

5. Procesy wartościowania

Należy oceniać nie tylko prawdopodobieństwo wyników obiektywnych lecz także ich wartość subiektywną(użyteczność). Hierarchia wartości jest wynikiem uczenia się.

WARTOŚĆ POZYTYWNA-posiadają ją te zdarzenia, do których człowiek dąży i które wywołują pozytywne stany emocjonalne.

WARTOŚĆ NEGATYWNA- posiadają ją bodźce, których człowiek unika i które powodują powstanie negatywnych emocji.

METODY POMIARU WARTOŚCI :

-metoda oceny wielkości- polega na wybraniu przez prowadzącego badania z kilku przedmiotów wzorca, któremu zostaje przypisana konkretna wartość, a później w losowej kolejności przedstawia się badanemu pozostałe przedmioty z prośbą o dokonanie oceny wartości tych przedmiotów przyjmując za punkt wyjścia uprzednio obrany wzorzec.

-metoda oceny stosunków- człowiek określa stosunki istniejące między wartościami przynajmniej dwóch wybranych przedmiotów

PIĘĆ HIERARCHII WARTOŚCI:

1.wartości dionizyjskie- człowiek najwyżej ocenia wygodne życie; uważa, że trzeba brać ze świata jak najwięcej(styl życia egoistyczny i pasożytniczy);

2.wartości heraklesowe- człowiek dąży do dominacji nad innymi ludźmi, do zdobycia władzy i sławy;

3.wartości prometejskie- człowiek widzi siebie jako cząstkę wspólnoty; najwyższa wartość-to walka z cierpieniem;

4.wartości appoliński- człowiek przypisuje najwyższe znaczenie twórczości, poznaniu świata, rozwojowi nauki i sztuki;

5.wartości sokratyczne- najwyższym dobrem człowieka jest poznawanie i rozumienie samego siebie oraz doskonalenie własnej osobowości

6.Mechanizm działania- motywacja emocje

Każde działanie prowadzi do wielu możliwych wyników. Sukces- to wynik pozytywny, zaś niepowodzenie - to wynik negatywny.

MOTYWACJE

Informacje zakodowane w strukturach poznawczych i znajdujące się w środowisku wytwarzają napięcie motywacyjne i nadają kierunek działaniu (tzn. jeśli istnieje rozbieżność pomiędzy poziomem aspiracji i światem zewnętrznym, to rodzi się motywacja pobudzająca do działania). Źródło motywacji- rozbieżność między informacjami.

EMOCJE

Podobnie jak motywacje, emocje są wytwarzane przez informacje zewnętrzne i wewnętrzne(najpierw informacje, a później uczucia).

ZNACZENIE EMOCJI W PROCESACH POZNAWCZYCH:

7.Refleksje o wychowaniu i samowychowaniu

Wychowanie jest dużym środkiem oddziaływania na człowieka.

Nauczanie problemowe-uczeń staje się badaczem, który pod kierunkiem nauczyciela odkrywa problemy i je interpretuje. Nauczanie to kształtuje umiejętność myślenia i postawy badawczej.

Nauczanie przez zespoły uczniowskie-(gry dydaktyczne)- między uczniem i nauczycielem tworzy się stosunek partnerski.

Efektywne wychowanie- wymaga kształcenia trzech rodzajó struktur:

  1. system orientacyjny- zawiera dane o świecie i o zachowaniu się ludzi,

cel- storzenie procesu przewidywania( człowiek winien nauczyć się trafnie przewidywać- co się zdarzy).

  1. system wartości- losy człowieka zależą od hierarchii wartości.

Cel- zapoznanie młodzieży z programami myślenia i działania.

3.sfera emocjonalna-

cel- kształcenie emocji, które pobudzają ludzkie działania, a równocześnie zapobiegają zniechęceniu i nudzie.

PSYCHOTERAPIA POZNAWCZA- rozwiązywanie problemów osobistych i trudności pacjenta. Zarówno badany, jak i lekarz, są badaczami, którzy wszędzie próbują rozwiązać problem.

Kelly wykazał, że koncepcja poznawcza jest podstawą do uformowania oryginalnego modelu psychoterapii.

Zgodnie z koncepcją poznawczą człowiek jest samodzielnym i świadomym podmiotem, który zdolny jest kształtować samego siebie. Podstawę samowychowania stanowi autoportret- obraz samego siebie( „kto nie poznał swojej osobowości, nie może jej zmienić”).

8.Portret badacza

Człowiek podobny jest do badanego, który rozwiązuje zadania, foruje hipotezy i weryfikuje je, a jednocześnie umie działać samodzielnie.

STANOWISKA WOBEC WIEDZY PSYCHOLOGICZNEJ

Pomiędzy trzema powyższymi koncepcjami psychologicznymi( behawioryzm. Koncepcja psychodynamiczna, koncepcja poznawcza) istnieją sprzeczności i rozbieżności,. Brak jedności poglądów powoduje, że psychologia jako nauka rozwija się w kierunku tworzenia nawych koncepcji.

CHARAKTER EKLEKTYCZNY- zwolennicy uważają, że każdy kierunek badań psych. Wniósł coś nowego do wiedzy o człowieku:


Wyszukiwarka