FOLIE6, Prognoza - jest przewidywaniem, przyszłych prawdopodobnych kosztów, określonych na podstawie operacji gospodarczych z przeszłości; może ona zatem wynikać z przypadkowego zestawienia okoliczności i zdarzeń.


PLANOWANIE (BUDŻETOWANIE) KOSZTÓW

Plan kosztów (budżet) określa przy pomocy miernika pieniężnego zadania, jakie wynikają dla przedsiębiorstwa na dany rok z długookresowego planu strategicznego.

Jest to zatem szczegółowy plan roczny, wyrażający wartościowo przewidywane zużycie środków gospodarczych.

Budżet musi być też traktowany jako etap w realizacji celów strategicznych przedsiębiorstwa

1. Po co opracowuje się budżet ?

  1. wspomaganie planowania bieżących operacji,

  2. koordynowanie działań poszczególnych części składowych przedsiębiorstwa,

  3. dostarczanie informacji finansowej menedżerom dla podejmowania decyzji,

  4. motywowanie menedżerów

  5. kontrolę i ocenę pracy menedżerów.

2. Na czym polega różnica pomiędzy budżetem a prognozą kosztów dokonaną metodami statystycznymi?

Prognoza - jest przewidywaniem, przyszłych prawdopodobnych kosztów, określonych na podstawie operacji gospodarczych z przeszłości; może ona zatem wynikać z przypadkowego zestawienia okoliczności i zdarzeń.

Budżet - jest uściśleniem na dany rok założeń z planu strategicznego. (wieloletniego).

Metody opracowanych budżetów

0x08 graphic
Podstawowa metoda: BOTTOM -UP (" dołu do góry")

Polega ona na tym, że cząstkowe budżety są sporządzane na niższych szczeblach zarządzania, a następnie - scalane i uzupełniane na szczeblach wyższych.

Zaleta: menedżerowie niższych szczebli zarządzania wpółuczestnicząc w tworzeniu planów finansowych w większym stopniu akceptują założenia planu, a tym samym identyfikują się z zamierzonymi celami przedsiębiorstwa.

Metoda BOTTOM-UP na przykładzie sporządzania planu produkcji (finansowego)

Etapy opracowywania budżetu

  1. Określenie zadań rzeczowych i finansowych przedsiębiorstwa, wynikających na rok budżetowy z planu strategicznego.

  2. Opracowanie prognoz, zwłaszcza w zakresie struktury asortymentowej i wartości sprzedaży.

  3. Opracowanie budżetów cząstkowych i zestawienie ich w jeden budżet zbiorowy dla całego przedsiębiorstwa.

Ograniczenia w procesie budżetowania

np. ograniczony popyt na wyroby (usługi) ograniczona dostępność surowców, środków finansowych, wykwalifikowanych pracowników itp.

Najczęściej spotykanym w gospodarce rynkowej ograniczeniem w procesie planowania kosztów jest wielkość i struktura sprzedaży. Dlatego opracowywanie budżetów cząstkowych rozpoczynane jest zwykle od finansowego budżetu sprzedaży. Jak opracowywany budżet sprzedaży?

a) metodami statystycznymi (prognozy, badania i analizy rynku)

b) estymacją opartą na opiniach pracowników działu sprzedaży

W zależności od stosowanego przez przedsiębiorstwo przekroju gromadzenia i rozliczania kosztów, budżety mogą być opracowywane według:

a) układu rodzajowego kosztów

b) układu kalkulacyjnego kosztów

c) obu wymienionych układów równocześnie

Opracowywanie budżetów w układzie rodzajowym

1. Przykładowe zestawienia planowanych kosztów, na podstawie danych źródłowych uzyskanych z poszczególnych komórek organizacyjnych przedsiębiorstwa (na bazie planu strategicznego)

Lp.

Rodzaj kosztów

Plan

(w zł)

1

2

3

4

5

6

7

8

9

Amortyzacja

Zużycie materiałów

Zużycie energii

Usługi transportowe

Usługi remontowe

Inne usługi materialne

Wynagrodzenia osobowe

Narzuty na wynagrodzenia

Inne koszty

15.000

60.000

5.000

1.300

16.000

5.200

90.000

60.000

500

Ogółem

253.300.

2. Przykładowy budżet sprzedaży

Lp.

Rodzaj przychodów

Plan

(w zł)

1

2

3

4

Sprzedaż wyrobów

Sprzedaż usług

Sprzedaż na eksport

Pozostała sprzedaż

205.000

60.000

22.000

10.300

Ogółem

297.000.

3. Oszacowanie całkowitych kosztów sprzedanych wyrobów wykorzystanie planowanego wskaźnika udziału kosztów w sprzedaży. Przykładowo, jeżeli wskaźnik ten został oszacowany na poziomie 0,80 wówczas całkowite koszty sprzedanych wyrobów wyniosą:

297.000 0,8 = 237.600,-

4. Ustalenie planowanej wielkości produkcji niezakończonej na koniec roku budżetowego XX wykorzystanie zależności bilansowej w postaci:

Stan początkowy produkcji niezakończonej (rzeczywistej)

+ koszty okresu (planowane)

=

koszty całkowite sprzedaży wyrobów (planowane)

+ stan końcowy produkcji niezakończonej (planowane)

Podstawiając przykładowe dane (STAN POCZĄTKOWY PRODUKCJI NIEZAKOŃCZONEJ = 30.000)

30.000 + 253.300 = 237.000 + X

X = 45.700,- planowany stan końcowy produkcji niezakończonej

5. Ustalenie planowane wyniku finansowego na koniec roku budżetowego. Podstawiając przykładowe dane uzyskujemy:

Lp.

Pozycja

Plan

(w zł)

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

Przychody ze sprzedaży

Koszty sprzedaży wyrobów

Podatek obrotowy

Saldo zysków i strat nadzwyczajnych

Wynik przed opodatkowaniem

Podatek dochodowy (50%)

Wynik netto

297.000

(-) 237.600

(-) 11.880

(-) 4.000

43.520

(-) 21.760

21.760

Opracowywanie budżetów w układzie kalkulacyjnym

Opracowywane są one wówczas, gdy potrzebne jest określenie planowanych kosztów jednostkowych..

Proces opracowywania budżetów w układzie kalkulacyjnym można przedstawić schematycznie w następujący sposób:

Planowanie kosztów bezpośrednich:

Jest to metoda rachunku bezpośredniego, polegająca na przemnożeniu planowanej produkcji przez odpowiednie wielkości zużycia środków.

Jeżeli z okresu na okres są wykorzystywane identyczne operacje i wytwarzane identyczne wyroby, to istnieje możliwość określenia, jakie koszty powinny być poniesione.

Istnieje zatem możliwość ustalenia kosztu standardowego dla każdej operacji lub wyrobu.

Koszt standardowy zawiera dwa elementy:

a. standardy techniczne określające ilość zużytego materiału → tzw. standard zużycia materiałów lub wymagany czas wykonania → tzw. standard czasu pracy.

b. standardy kosztowe w odniesieniu do ceny zużytego materiału lub stawki godzinowej, która powinna być zapłacona za pracę.

Standardy techniczne - są zwykle opracowywane w oparciu o szczegółowe studia i analizy inżynierskie produktu (pełna struktura wyrobu rozwinięta do poziomu detali technologicznych).

Standardy kosztowe - np. ceny materiałów są zwykle szacowane na podstawie analiz rynku dostawców na przestrzeni półrocza lub roku. Zatem:

Planowany koszt materiału bezpośredniego = standard zużycia materiału x planowana cena jednostkowa (standardowa).

KONTROLA KOSZTÓW: ANALIZA ODCHYLEŃ

Celem analizy odchyleń jest obliczanie i wyjaśnianie przyczyn różnic pomiędzy kontami wzorcowymi (tj. standardami) i rzeczywistymi.

Obliczanie różnic polega, generalnie rzecz biorąc, na odrębnym porównywaniu ze sobą:

a) ilości standardowej i rzeczywistej

b) ceny standardowej i rzeczywistej

O ile zaistniałe różnice wynikają ze źle oszacowanych standardów kosztów tj. nieprawidłowo określonych ilości (np. zużycia materiału) lub cen, wtedy jest dokonywana korekta standardów.

Jeżeli przyczyna różnic tkwi w sferze realizacji planu, wówczas za zaistniałe rozbieżności są odpowiedzialni menedżerowie, zarządzający danym centrum odpowiedzialności:

Przykład

Spółka produkuje ozdobne talerze metalowe. Standardowe jednostkowe koszty materiałów bezpośrednich są następujące:

- standardowa ilość materiału (IS) = 3 kg/szt.

- standardowa cena zakupu materiału (CS) = 0,50,-/1 kg

W badanym okresie sprawozdawczym wyprodukowano 4000 szt. talerzy (PR), zaś rzeczywiste dane o zużyciu materiału są następujące:

- łączna ilość zużytego materiału (IR) = 11.000 kg

- łączna ilość zakupionego materiału (IZ) = 15.000 kg

- rzeczywista cena zakupu (CR) = 0.55,-/1 kg

Z kolei standardowe koszty robocizny bezpośredniej są następujące:

- standardowy czas produkcji talerza (SP) = 0,25 godz.

- standardowa stawka wynagrodzenia (SW) = 1,-/1 godz.

Wyprodukowanie 4.000 szt. talerzy wymagało 900 godz. pracy (RP), a rzeczywista stawka wynagrodzenia

= 1,10,-/1 godz. (RW)

I. Analiza odchyleń kosztów materiałów bezpośredniego

A) odchylenie ceny rzeczywistej od ewidencyjnej

(CS - CR) IZ

gdzie:

(0,50,-/1 kg - 0,55,-/1 kg) 15.000 kg = (-750,-)

Gdzie tkwią przyczyny powstałej różnicy = 750,- ?

Mogą one mieć charakter:

a. zewnętrzny np. zmiany cen na rynku w wyniku inflacji itp.

b. wewnętrzny np. wadliwe rozpoznanie rynku i pominięcie najkorzystniejszych ofert dostawców, złe sterowanie poziomem zapasu i interwencyjne zakupy po niekorzystnych cenach itp.

B) Odchylenie ilości rzeczywistej od standardowej zużycia materiału:

(IS PR - IR) CS

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
gdzie:

((3 kg 4000 szt.) - 11.000 kg) 0,50,- = 500,-

Przyczyny zaistniałej różnicy: całkowicie kontrolowane w przedsiębiorstwie np.

a. marnotrawstwo materiału

b. zastosowanie materiału o niższej jakości

c. obniżenie wymagań jakościowych wobec wyrobu itp.

C) Zatem łączne odchylenia kosztów materiałów bezpośrednich są wyrażone formułą:

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
(PR IS CS) - (IR CR)

0x08 graphic
gdzie:

(4000 szt. 33 kg 0.50,-) - (11.000 0.55,-)

= (6000,-,) - (6.050) = (-50),-

Łączny rzeczywisty koszt materiałów bezpośrednio zużytych do produkcji 4000 talerzy jest wyższy o 50,- od łącznego kosztu standardowego (planowanego) XXX nastąpiło zatem niewielkie przekroczenie planu.

II. Analiza odchyleń kosztów płac bezpośrednich

A) Odchylenia między standardową i rzeczywistą stawką wynagrodzeń:

0x08 graphic
0x08 graphic
(SW - RW) RP

0x08 graphic

gdzie:

(1.0,-/1 godz. - 1.1,-/1 godz.) 900 godz. = (-90),-

Odchylenia od stawek wynagrodzeń mają na ogół charakter niekontrolowany z punktu widzenia menedżera ds. produkcji.. Są one zwykle przedmiotem negocjacji dyrekcji ze związkami zawodowymi, zbiorowych układów wynagrodzeń itp. Kontrolowany charakter mają jedynie odchylenia wynikające z różnic pomiędzy wymogami kwalifikacyjnymi na danym stanowisku, a kwalifikacjami pracownika.

B) Odchylenia między standardową i rzeczywistą ilością robocizny

((SP PR) - RP) SW

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
gdzie:

((0.25 godz. 4000 szt.) - 900 godz.) 1.0,- = 100,-

Przyczyny odchyleń w tym zakresie są zwykle kontrolowane przez menedżera ds. produkcji → zła jakość materiałów, przestoje maszyn, wdrażanie nowego wyposażenia itd.

C) Łączne odchylenia kosztów płac bezpośrednich

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
(PR SP SW) - (RP RW)

gdzie:

(4000 szt. 0.25 godz. x 1.0,-) - (900 godz. 1.1,-)

= (1000,-) - (990,-) = (10,-)

Powyższy wynik może świadczyć o niewielkiej obniżce kosztów rzeczywistych w stosunku do planowanych.

ANALIZA ODCHYLEŃ KOSZTÓW WYDZIAŁOWYCH: ELASTYCZNE PLANOWANIE FINANSOWE

Elastyczne planowanie finansowe (ang. flexible budgeting) ma na celu odpowiedzieć na pytanie: ile powinno kosztować - z punktu widzenia kosztów pośrednich - wytworzenie określonej ilości wyrobów? Jego istotą jest odrębne określenie stałych i zmiennych składników kosztów wydziałowych.

Pozwala to na elastyczne oszacowanie jednostkowych, zmiennych kosztów pośrednich w zależności od ilości produkcji oraz odrębne określenie kwoty stałych składników kosztów wydziałowych, których wielkość nie zależy od wolumenu produkcji.

Przykład: Plan kosztów wydziałowych dla danego okresu, przy założeniu 500 szt. wyrobów, jest następujący:

- materiały = 5.000,-

- płace = 2.500,-

- naprawy urządzeń = 5.000,-

- ubezpieczenia = 1.500,-

- czynsz dzierżawczy = 3.000,-

- amortyzacja = 3.000,-

20.000,-

Zakładając kalkulację podziałową prostą (tj. rachunek kosztów pełnych), koszty wydziałowe /1 wyrób wyniosą:

20.000,- : 5000 szt. = 4,-/1 wyrób

Planowane koszty wynosiłyby zatem:

- dla 6000 szt. → 24.000,-

- dla 7000 szt. → 28.000,- itd.

W przedsiębiorstwie dokonano jednak podziału na koszty stałe i zmienne w następujący sposób:

POZYCJE KOSZTÓW

KOSZTY

STAŁE

JEDNOST.

KOSZTY

ZMIENNE

- materiały

- płace

- naprawy urządzeń

- ubezpieczenia

- czynsz dzierżawczy

- amortyzacja

-

-

2.000

500

3.000

3.000

1.0

0.5

0.6

0.2

-

-

R a z e m

8.500

2.3

Zatem w trakcie elastycznego planowania finansowego:

Koszty wydziałowe = łączne stałe koszty wydziałowe

+ (jednostkowe koszty zmienne x wolumen produkcji)

Według tej formuły planowane koszty wydziałowe wyniosą:

- dla 6.000 szt. → 22.333.- (3.7,-/1 wyrób

- dla 7.000 szt. → 24.600,- (3.5,-/1 wyrób

- dla 8.000 szt. → 26.900,- (3,4/1 wyrób itd.

Koszty zmieniają się w sposób nieliniowy (degresywne), a koszt jednostkowy - maleje.

Załóżmy równocześnie, że w danym okresie

- zaplanowano łącznie 5.000 godz.

- wypracowano łącznie 4.800 godz.

- rzeczywiste koszty zmienne wyniosły:

materiały 5.200,-

płace 2.400,-

naprawy urządzeń 3.200,-

ubezpieczenia 800,-

RAZEM 11.600,-

Odchylenia łączne zmiennych kosztów wydziałowych będą wyrażone formułą:

(ilość produkcji x jednostkowy koszt zmienny)- łączne aktualne koszty zmienne gdzie: (5000 szt. 2.3,-/1 wyrób) - 11.600,-

= 11.500 - 11.600 = (-100)

Nastąpiło zatem niewielkie (o 100,-) przekroczenie założeń planu kosztów wydziałowych.



Wyszukiwarka