1.Kategoria administracji publicznej Administracja publiczna to 1) Ogół organów i instytucji zajmujących się organizacją procesu zaspokajania potrzeb zbiorowych. Tak rozumiana AP w ujęciu podmiotowym obejmuje przede wszystkim a) administrację rządową, które tworzą premier, rząd, wojewodowie, kierownicy rejonów, centralne i lokalne organy administracji specjalnej oraz urzędy centralne i ich organy terenowe, inspekcje i wyspecjalizowane agencje rządowe; b) administrację samorządową która występuje wyłącznie na szczeblu lokalnym, obejmującą kolegialne i jednoosobowe ciała wykonawcze rad gminnych, sejmiki samorządowe, powiatowe, czy wojewódzkie. Takie rozumienie AP charakterystyczne jest dla nauk prawnych zwłaszcza dla prawa administracyjnego, które koncentrują się na strukturze i kompetencjach organów państwowych powołanych do organizacji procesu zaspokajania zbiorowych potrzeb przez wydawanie nakazów, zakazów lub zezwoleń. 2) Ogół działań skierowanych na zaspokajanie potrzeb zbiorowych. Ujęciem takim posługuje się zwłaszcza politologia traktująca AP jako wyodrębnioną sferę aktywności instytucji państwowych społecznych i prywatnych która służy zaspokajaniu potrzeb obywateli. Jest to innymi słowy produkcja dóbr i świadczenie usług podejmowane w interesie publicznym. Na gruncie politologii przyjmuje się ze AP jest wyodrębnioną częścią procesu politycznego sprowadzającą się do działań wykonawczych w stosunku do celów politycznych ustalonych przez strategiczne centra polityczne np. parlament. AP rozumiana jako proces zaspokajania potrzeb obejmuje dwa komponenty: organizacje i zarządzanie. Organizacja utożsamiana jest na ogol ze struktura stosunków międzyludzkich w systemem administracji, które kształtowane są przez normy prawne oraz przez zwyczaj. Oznacza ona innymi słowy podział władzy pomiędzy szczeblami, instytucjami i funkcjonariuszami AP. Zarządzanie to z kolei zespól działań skier0owanych na osiągniecie racjonalnej kooperacji pomiędzy jednostkami AP w procesie oddziaływania na ludzi i rzeczy ostatnich latach w funkcjonowaniu AP pojawiły się nowe trendy rozwojowe , związane przede wszystkim z: decentralizacja, prywatyzacja żądań publicznych , rozszerzeniem działalności instytucji nie komercyjnych (non-profit),upowszechnieniem nowych technologii informacyjnych i współpraca międzynarodowa. Polityka administracyjna - zespół działań których podstawą są z jednej strony normy prawne, z drugiej zaś cele strategiczne i wizje porządku prawno- administracyjnego. Polityka administracyjna to również styl w jakim administracja wykonuje prawnie określone zadania polityczne.
2.Funkcje administracji publicznej Podstawowe funkcje administracji publicznej:
Trzy główne funkcje, które administracja wykonuje zawsze w różnym zakresie i stylu w zależności od warunków sytuacyjnych (koniunktura, dekoniunktura oraz profil polityczny rządu). • Funkcja klasyczna lub porządkowa - reglamentacyjna — związana ona jest z szeroko rozumianą ochrona porządku publicznego oraz bezpieczeństwa zbiorowego. W obrębie tej fikcji administracja posługuje się klasycznymi sankcjami, łącznie z możliwością zastosowania przymusu fizycznego (policyjnego). Zorientowana jest na ochronę interesu publicznego.• Funkcja świadcząca - w obrębie tej funkcji administracja publiczna oferuje usługi typu społecznego związane z istotnymi zadaniami społecznymi. Z kolei zadania społeczne i publiczne to takie cele, których realizacja przyczynia się do szeroko rozumianego dobrobytu obywateli oraz reprodukcji i rozwoju społeczeństwa wspólnoty obywatelskiej. W obrębie funkcji świadczącej odnajdziemy również usługi związane zarówno z oświata, kulturą jak i bezpieczeństwem socjalnym i będą to typowe usługi społeczne, jak i usługi typu technicznego np. zaopatrzenie obywateli w wodę pitna, transport publiczny, gospodarowanie odpadami itp. • Funkcja regulacyjna - związana z regulacją rozwoju ekonomicznego. Realizując te funkcje administracja publiczna może występować jako właściciel, koordynator lub zarządca. Określa skład majątku narodowego. Na majątek gospodarczy administracji centralnej składać się będą przede wszystkim spółki Skarbu Państwa. Do majątku administracji rządowej będą należeć również budynki i zaplecze techniczne, a także te zakłady, których działalność służy bezpośrednio obsłudze działania aparatu administracyjnego np. dróg, papierów wartościowych gwarantowanych przez państwo. Na majątek administracji publicznej składają się także zakłady kontrolowane przez odpowiednie struktury organizacyjne czyli takie, których organem założycielskim jest podmiot stanowiący część aparatu administracyjnego. W obrębie tej funkcji odnajdziemy również finanse publiczne, które stanowią o możliwości regulacyjnej państwa. Funkcje wg A. Heywooda: administrowanie polityką publiczną, udział w procesie decyzyjnym, uwzględnienie interesów artykułowanych przez obywateli.
3.Struktura organizacyjna administracji publicznej Struktury zagadnieniowe administracji publicznej ogniskują się wokół kwestii dotyczących zasad wedle których należy podporządkować jej działanie. Jest tutaj do wyboru kilka podstawowych możliwości, które wiążą się z przyjęciem - określeniem rozwiązań w obrębie zasady terytorialnej rodzaj wykorzystania tej zasady decyduje o podstawowych parametrach i odrębnościach obserwowanych w rozmieszczeniu rożnych krajów. Różnice w większości dotyczą zagadnień odnoszących się do centralizacji oraz koncentracji władzy. W tym sensie istnieją dwa podstawowe wzorce wcielania w życie zasady terytorialnej: - Pierwszy wzorzec zakłada potrzebę centralizacji i koncentracji zarządzania sprawami publicznymi w kraju. Sposobem realizowania tego wzorca jest także powoływanie zakorzenionych w tradycji francuskiej urzędów prefekturalnych, które nadzorują bieg spraw publicznych w regionie. Prefekci to urzędnicy mianowani przez władze centralne (rząd), którzy są odpowiedzialni za realizacje polityki wykonawczej w społecznościach Idealnych. Prefekci oraz urzędy podobne do tych rozwiązań stoją w regionach na czele administracji zespolonej, które to rozwiązanie znajduje pewien wyraz w funkcjonowaniu polskich województw. Oprócz prefektur administracji zespolonej każde z ministerstw, które funkcjonuje w obrębie tradycji francuskiej może tworzyć w ramach prawa własne delegatury Idealne, które pozostają w ścisłym kontakcie z urzędem prefekta. Systemy prefekturalne znalazły zastosowanie we Włoszech, Francji, Japonii i Polsce. Systemy te uległy w ciągu ostatnich lat znacznej decentralizacji, jednak delegatury administracji rządowej w terenie nadal zachowały znaczna kontrolę nad pozyskiwaniem oraz dysponowaniem środkami, które składają się na finanse publiczne. - Drugi wzorzec zakłada przewagę samokontroli lokalnych wspólnot obywatelskich, a co za tym idzie potrzeba decentralizacji i dekoncentracji biegiem spraw publicznych w terenie. W praktyce administracyjnej ten punkt widzenia sprowadza się do federalizacji rozwiązań publicznych. Formuła ta jest wyraźnie widoczna w Stanach Zjednoczonych, Niemczech i Szwajcarii. Stosowana jest także w Austrii, a w Belgii, Holandii oraz Hiszpanii decentralizacja (aż do federacyjnego ustroju w Belgii) postępuje w ślad za rozwojem świadomości kulturowej odrębnych regionów. Inny wzór decentralizacyjnego systemu administracyjnego kształtowany jest w obrębie wspólnot europejskich, gdzie nie istnieje administracja rządowa w tradycyjnym znaczeniu. Ciałem, które z wielką ostrożnością można porównać do „rządu" UE jest Rada UE, która składa się z przedstawicieli gabinetów krajów członkowskich UE. Przedstawiciele d na forum Rady dysponują określonymi możliwościami głosowania. Na obszarze wspólnot europejskich odpowiednia administracją centralną będzie Komisja Europejska, która jest administracyjnym sercem UE. Komisja ta jest podzielona na 21 Dyrekcji Generalnych, nazywanych niekiedy Dyrektoriatami. Dysponuje także inicjatywą ustawodawczą, czyli możliwością kierowania aktów prawnych na forum Parlamentu Europejskiego tak aby zyskały one rangę prawomocnych dyrektyw, które są następnie wdrażane na poziomie ustawodawczym przez parlamenty narodowe. Strukturalne aspekty funkcjonowania administracji publicznej. Zasady tworzenia struktur administracji publicznej. ZASADA TERYTORIALNA - jej zastosowanie decyduje o podstawowych odrębnościach narodowych systemów administr. i sprawiają, że konkretne systemy zyskują unitarny lub federalny charakter - Unitarny zakłada potrzebę koncentracji i centralizacji zarządzania sprawami publicznymi w kraju, sposobem realizacji jest tworzenie na poziomie regionów administr. Urzędów o charakterze prefekturalnym, które stanowią wyraz scentralizowanej administracji zespolonej. Prefektem w Polsce jest wojewoda, który wchodzi w skład szerzej pojętego gabinetu centralnego czyli egzekutywy. - Federalny zakłada przewagę samokontroli wspólnot lokalnych i szerzej wspólnot obywateli, a tym samym decentralizacji zarządzania biegiem spraw publicznych. ZASADA MERYTORYCZNA - stanowi o specjalizacji poszczególnych segmentów administracji publicznej. Proces ten postępuje drogą wyodrębniania i łączenia procedur typowych dla określonych sfer działania administracji np. związanych z obsługą standaryzacji pomiarów (Urząd Miar i Wag). Personel zatrudniany w komórkach merytorycznych cechuje się często specjalistyczną wiedzą i wykształceniem kierunkowym. ZASADA PRZEDMIOTOWA - istota jej polega na koncentracji struktur administracyjnych wokół konkretnych przedmiotowo zdefiniowanych obszarów jej działalności. Zasada ta wspierana zasadą merytoryczną służy m.in powoływaniu administracji specjalnej. Posługując się ta zasadą uznajemy, że pewne grupy problemów oraz pewne grupy ludzi powinny być obsługiwane, nadzorowane i kontrolowane przez spójne struktury administracji zorientowanej w sposób przedmiotowy. Z reguły są to problemy oraz ludzie, których funkcjonowanie jest istotne z punktu widzenia interesu publicznego.
4.Centralizacja, decentralizacja, niecentralizacja.Centralizacja to jest struktura organizacyjna administracji składająca się z kilku stopni organizacji, w której organy niższych stopni mogą wydawać decyzje, jednak wydając te decyzje są podporządkowane poleceniom i decyzjom organu wyższego. Nie mają prawnej niezależności w określaniu kierunków i zasad swego działania. Elementy współczesnej centralizacji to ścisłe wyodrębnienie zasad i kompetencji na każdym stopniu organizacyjnym administ., możliwość ich dekoncentrowania na organy niższego stopnia zachowanie hierarchicznego podporządkowania w sferze realizacji tych kompetencji. Decentralizacja jest to taki system organizacyjny administr. w którym poszczególne podmioty administracyjne mają wyraźnie określone kompetencje, ustalone bądź przekazywane z innych, wyższych organów w drodze ustawowej, realizowane w sposób samodzielny i podlegające w tym zakresie jedynie nadzorowi weryfikacyjnemu organów kompetencyjnych. Decentralizacja jest to taki sposób zorganizowania aparatu administracyjnego, gdzie organy niższego szczebla nie są hierarchicznie podporządkowane organom wyższego stopnia. Decentralizacja zakłada samodzielność organów niższego stopnia. Organ wyższego stopnia nie decyduje o obsadzie personalnej organu niższego stopnia, a jest on obsadzany w drodze wyborów bądź przez inny zdecentralizowany organ działający na szczeblu lokalnym. Organ wyższego stopnia nie może wydawać poleceń organom niższego stopnia dotyczących sposobu załatwiania spraw. Może wkraczać w sprawy załatwiane przez organ niższy tylko w przypadkach określonych w przepisach np. gdy ten rażąco naruszy konstytucję lub ustawę. Organ niższego stopnia musi być wyposażony we własne kompetencje, musi być faktycznie samodzielny przede wszystkim finansowo tzn. musi posiadać własne źródła dochodów i samodzielnie decydować o ich sposobie wydatkowania. Musi być samodzielny organizacyjnie i gospodarczo. Instytucjonalną forma decentralizacji administracji publicznej jest samorząd terytorialny. Administracja samorządowa wykonuje zadania w imieniu własnym, na własny rachunek i wykonuje samodzielnie. Niecentralizacja wynika z tradycji tworzą się struktury obywatelskie działające w swoim obrębie. Jeżeli działają i zarządzają zgodnie i spójnie nie ma potrzeby ingerowania w ich samodzielność. Administracja na zasadzie subsydiarności ingeruje wówczas gdy nie radzą sobie struktury obywatelskie. Niecentralizacja wyraźna jest głównie w krajach skandynawskich.
5.Koncentracja i dekoncentracja
Dekoncentrowanie - przeniesienie kompetencji na organy niższe bądź równorzędne, dokonane w drodze aktu normatywnego rzędu stawy lub w drodze aktu normatywnego organu przenoszącego kompetencje zachowaniem nadrzędności hierarchicznej organów zwierzchnich w zakresie realizacji przekazanych kompetencji. Dekoncentracja pionowa - przeniesienie kompetencji na organy niższe (nazywana terytorialną) Dekoncentracja pozioma (nazywana resortową) kompetencje organów jednego resortu przechodzą na organy tego samego stopnia w innym resorcie.
6.Admin. państwowa to system organów powołanych do zarządzania bieżącymi sprawami państwa . Każdy organ może podejmować decyzje w określonej dziedzinie i na określonym szczeblu. Zgodnie z Konstytucją naczelnymi organami administracji państwowej są: Rada Ministrów , Prezes Ministrów , ministrowie i przewodniczący komitetów sprawujących funkcje naczelnych organów administracji państwowej.
7.Adm. rządowa część administracji publicznej, działająca na szczeblu centralnym i terenowym, zbudowana na zasadzie centralizmu i hierarchicznego podporządkowania. Na szczeblu centralnym stanowią ją ministerstwa i urzędy centralne. W ramach terenowej A.Rz. wyróżnia się: - administrację ogólną, opartą na zasadzie zespolenia organizac i kompetencyjnego, obejmującą zakres zadań i kompetencji przekraczający ramy jednego resortu administracyjnego; tworzą ją wojewodowie wraz z ich aparatem pomocniczym - urzędami wojewódzkimi oraz kierownicy urzędów rejonowych wraz z tymi urzędami, - administrację specjalną, podporządkowaną bezpośrednio ministrom i innym organom centralnym, wobec której wojewoda posiada uprawnienia koordynacyjne, opiniodawcze i w pewnym stopniu - kontrolne. Duża liczba organów tej administracji utrwala system centralistycznego i branżowego zarządzania sprawami publicznymi w terenie; do najważniejszych przykładów, w sumie jest ich kilkadziesiąt, należą: administracja szkolna, tj. kuratorzy oświaty, służba konserwacji zabytków, urzędy pracy, urzędy i izby skarbowe, komendy policji, komendy straży pożarnych. W administracji rządowej mamy do czynienia ze strukturą pionową, czyli „góra” wydaje decyzje, które ma wykonywać dół. Jest to ogół organów administracyjnych podporządkowanych radzie ministrów.
8.Adm. samorządowa część administracji publicznej działająca prawie wyłącznie na szczeblu podstawowym (gminnym), wykonująca zdecentralizowaną część zadań publicznych, podlegająca gminie jako wspólnocie terytorialnej. Tworzą ją urzędy gmin (miast), których kierownik (wójt, burmistrz, prezydent) jest równocześnie przewodniczącym organu wykonawczego gminy - zarządu.
9.Teorie procesu decyzyjnego. Racjonalny model - po raz pierwszy przedstawiony przez H.Simona. Według niego decyzja to dokonanie wyboru między alternatywnymi, a wiec selekcja opinii które sprzyjają osiągnięciu celów w ramach organizacji, a zatem decyzja jest organizacyjnie racjonalna, jeśli pozostaje zorientowana na osiągnięcie celów organizacji. Jest personalnie racjonalna, jeśli pozostaje zorientowana na cele jednostki. Racjonalny wybór oznacza proces selekcji spośród możliwych alternatyw i wybranie tej która sprzyja osiągnięciu wcześniej sformułowanego celu. Idea tego modelu opiera się więc na sformułowaniu konkretnego celu oraz identyfikacji środków, mających w sposób najlepszy służyć jego osiągnięciu. Racjonalny proces decyzyjny powinien charakteryzować się występowaniem kilku faz: - określeniem natury problemu - selekcją celów i wartości - selekcją środków mających zapewnić realizację przyjętych wcześniej celów i wartości, 1) co oznacza uwzględnienie alternatywnych strategii 2)określenie wszystkich konsekwencji, które ujawniają się w trakcie stosowania poszczególnych strategii 3) przyjęcie najlepszej strategii, a wiec tej, której zastosowanie wywołało konsekwencje preferowane przez decydenta 4) podjecie optymalnej decyzji. Racjonalny model to idealna wizja oparta na założeniu iż aktorzy postępują w sposób bardzo logiczny. Autor zdawał sobie sprawę z jego ograniczeń, a zwłaszcza oddalenia w jakim pozostaje od rzeczywistych zachowań decydentów dlatego próbował go modyfikować wprowadzając pierwiastki o charakterze deskryptywnym. Posługując się np. kategorią ograniczonej racjonalności oznaczającej iż decydenci przyjmują określoną alternatywę w cale nie kierują się chęcią maksymalizacji korzyści, ale chodzi im o to, aby była ona tylko satysfakcjonująca lub dostatecznie dobra. Inkrementalny model to deskryptywna koncepcja procesu decyzyjnego, przyjmuje iż decyzja polityczna jest raczej efektem stopniowego i postępującego procesu dostosowania uczestników do zmieniających się warunków. Treść rozstrzygnięć w sferze polityki jest ciągle modyfikowana w postaci serii drobniejszych działań przystosowawczych, i z reguły nie są one efektem dysponowania jednym spójnym i całościowym planem akcji. Podejmowanie decyzji jawi się więc jako ciągły proces, w którym brak jest jasno zarysowanych celów, a decydenci funkcjonują w ramach zmiennego układu zależności, tworząc otoczenie polityczne, próbując w sposób permanentny dostosowywać swe rozstrzygnięcia do jego presji. Inkrementalizm opiera się na założeniu, iż decydenci mają ograniczoną wiedze o ewentualnych konsekwencjach decyzji dlatego nie podejmują ryzyka formułowania w sposób jednoznaczny celów i wartości preferowanych. Proces decyzyjny ma doprowadzić do osiągnięcia porozumienia satysfakcjonującego wszystkich uczestników. Krytyka tego modelu przejawiała się w tym iż proces decyzyjny preferuje zachowanie określonego status quo i znacznie ogranicza możliwość stosowania zmian o charakterze innowacyjnym. Biurokratyczny model różne warianty opierają się na założeniu iż sama struktura procesu decyzyjnego, specyficzny sposób jej zorganizowania w poszczególnych organizacjach może wpłynąć na treść decyzji. Opiera się on na założeniu iż mamy do czynienia nie tyle z jednym publicznym procesem decydowania w ramach państwa, co raczej wieloma odrębnym procesami w ramach poszczególnych, organizacyjnie wyodrębnionych sfer jego aktywności. Zatem na charakter decyzji może mieć wpływ m.in. kultura organizacyjna dominująca w danej organizacji, wartości wyznawane przez decydentów, wzorce zachowań, przyjęte schematy podejmowania decyzji, czy tez interesy organizacji jako całości lub jej segmentów. Słabość tego podejścia wynika z faktu nieuwzględnienia wpływu otoczenia zewnętrznego. Model procesu decyzyjnego jako aktywności w ramach wspólnoty programowej zwolennicy tego modelu kładą nacisk na rolę przekonań, wartości i ideologii w procesie podejmowania decyzji. Zachowania decydentów zostają ustrukturyzowane przez sposób postrzegania przez nich zjawisk politycznych, a podjęta decyzja jest stylizowana zgodnie z systemem wartości, które wyznają. Traktują oni przyjęte wartości jako instrument pozwalający na ocenę tego, co jest racjonalne, możliwe i oczekiwane. Akceptowane przez decydentów wartości oraz przekonania pomagają im selekcjonować informacje i opcje programowe. W efekcie niektóre z nich zostają automatycznie odrzucone, a inne traktowane są jako priorytetowe. Jak zwraca uwagę Heywood przekonania i poglądy działają jak potężny filtr jeżeli chodzi o proces uwzględnienia możliwych alternatywnych rozstrzygnięć i podjęcie ostatecznej decyzji. Rola systemu wartości i przekonań pozwoliła na sformułowanie koncepcji wyjaśniających proces tworzenia polityki w poszczególnych sektorach aktywności państwa. W tym kontekście rozpatrujemy koncepcje: układów problemowych lub programowych, wspólnot programowych, koalicji wspierających, teoria wymiany. Wszystkie te koncepcje opierają się na założeniu że nie można analizować procesu tworzenia polityki, w oparciu o oddzielenie aktywności państwa od aktywności tzw. aktorów społecznych (np. grup interesu) Smitch sugeruje ze aktorzy państwowi są również aktorami w społeczeństwie, istnieją w ramach społeczeństwa i mają stałe kontakty z grupami które reprezentują społeczne interesy.
10.Fazy procesu decyzyjnego. Cztery podstawowe fazy w procesie podejmowania decyzji: 1) Faza innowacyjna projektu decyzji, czyli wprowadzenie jej w ramy agendy programowej 2) Fazę formułowania treści decyzji, czyli przedstawienie już konkretnej propozycji 3) Faza implementacji czyli wprowadzenia decyzji w rzycie 4) faza oceny efektów wprowadzonej w rzycie decyzji. Faza innowacyjna sprowadza się do umieszczenia konkretnej kwestii w ramach tzw. agendy programowej podmiotu, któremu przysługuje formalnie inicjatywa prawodawcza. Jest to określenie listy konkretnych kwestii programowych, które decydent wybrał spośród wielu zgłaszanych, przypisujący im szczególne znaczenie. W ten sposób następuje zjawisko strukturyzacji debaty politycznej, w ramach systemu politycznego jako całości czy też poszczególnych instytucji państwa. A podmioty mające wpływ na dobór kwestii problemowych mogą w ten sposób kontrolować proces ich polityzacji wskazując na określone priorytety w tym względzie. Z reguły agenda problemowa zdominowana jest przez określony katalog regularnie pojawiających się kwestii, a tylko wyjątkowo mamy do czynienia z kwestiami zupełnie nowymi. Dzieje się tak ponieważ większość kwestii obecnych w agendzie to zwykle efekt procesu implementacji wcześniej podjętych decyzji. Z reguły inicjatywa podjęcia określonej kwestii problemowej może pochodzić od wewnątrz czyli od gabinetu, służb cywilnych itp. Lub od zewnątrz czuli partii politycznych grup interesu itp. z reguły administracja publiczna prowadzi szerokie konsultacje z grupami interesu, które zresztą są tworzone waśnie w celu przygotowania propozycji dotyczących konkretnych rozstrzygnięć programowych i organizują kampanijne w celu wymuszania na decydentach ich przyjęcia. Zdarza się jednak iż przedstawia się kwestuje problemową bez konsultacji co może spowodować negatywne tego konsekwencje. Zasadnicze pytanie dotyczy tego w jaki sposób określone kwestuje problemowe pojawiają się na agendzie politycznej i jaki podmioty uzyskują wpływ na jej kształt: a) W pluralistycznym układzie tworzenia polityki grupy interesu powinny mieć ułatwiony dostęp do procesu decyzyjnego. Rywalizując w ramach otwartego rynku politycznego, każda z nich może liczyć na przychylność agend rządowych, oczywiście pod warunkiem iż dysponuje zasobami politycznymi czyniącymi ją przydatną. b) w korporacyjnym układzie powiązań istnieją bardzo stabilne powiązania miedzy administracja publiczną a grupami interesu. Co więcej tylko ekonomiczne grupy interesu uzyskują wpływ na kształtowanie agendy programowej państwa, a proces decyzyjny to proces systematycznej, długofalowej wymiany politycznej miedzy nimi a administracją publiczną. Problem korporatyzmu wykracza jednak znacznie poza fazę inicjowania procesu decyzyjnego i rozciąga się na fazy tworzenia polityki oraz implementacji decyzji. c) W relacjach określonych mianem wspólnot czy tez układów występują przede wszystkim cechy typowe dla pluralistycznego typu stosunków, jednak nie można wykluczyć zjawisk zamykania się takich grup. W powiązaniach między administracją publiczną a wspólnotami dominują jednak strategie pluralistyczne, oparte na formule konfliktu i rywalizacji. Te ostatnie dysponują określoną wizją, jak należy rozwiązywać problem i starają się oddziaływać na decydentów tak aby ich punkt widzenia znalazł wyra w obowiązujących przepisach. Kartą przetargową wspólnot jest przede wszystkim fakt dysponowania profesjonalną widza i zasobami informacyjnymi. Faza formułowania decyzji: faza ta ściśle związana jest z aktywności instytucji państwa. Zasadnicza zatem rolę odgrywają w niej podmioty wchodzące w skład administracji publicznej lub takie, których dojście do niej przybrało formy zinstytucjonalizowane. Faza to obejmuje kilka etapów: 1) związany z wyborem procedury przygotowania projektu, co oznacza również konieczność wskazania zarówno podmiotów odpowiedzialnych za nią, jak i pozostałych uczestników. Na etapie tym ujawnia się delikatna siec wzajemnych powiązań i zależności miedzy ministrami, członkami ich gabinetów, departamentami a urzędnikami służby cywilnej. 2) Sprowadza się do zdefiniowania konkretnej kwestii problemowej oraz określenia zasadniczych celów i priorytetów, które powinny stanowić punkt parcia dla przygotowywanej decyzji 3) to selekcja możliwych opcji i wybór tej która jest preferowana. Faza implementacji przyjęcie decyzji przez uprawnione do toga podmioty oznacza konieczność wprowadzenia w życie, a więc implementację. Należy zdawać sobie sprawę iż decydenci bardzo często mają tylko bardzo mgliste wyobrażenie ewentualnych konsekwencji podjętych przez nich decyzji. Może się w dodatku okazać że nie są jasne cele i priorytety decyzji co pozostawia znaczny zakres swobody interpretacji podmiotom odpowiedzialnym za wprowadzanie jej w życie, a sprawowanie nadzoru nad nimi okazuje się często raczej wątpliwe. Jeżeli decyzja została przeforsowana na się, baz szerszej konsultacji to może się okazać iż w procesie jej implementacji nie będą aktywnie uczestniczyły relewantne grupy interesu a środki masowego przekazu stworzą nie sprzyjająca atmosferę wokół niej. W rezultacie proces implementacji decyzji może zakończyć się niepowodzeniem lub będzie musiał zostać opóźniony. W śród autorów zajmujących się tym procesem implementacji można wyróżnić zwolenników podejścia zwanego top-down oraz botom-up. Pierwszy uznaje iż skuteczność procesu implementacji musi opierać się na istnieniu zunifikowanego systemu administracji publicznej, która będzie w stanie kontrolować proces wprowadzania decyzji w życie. Formy centralnej kontroli mają wykluczyć jakąkolwiek dowolność interpretacji decyzji przez podmioty implementujące. Drugi sugeruje natomiast iż urzędnicy zajmujący się bezpośrednio wprowadzeniem decyzji w życie maja najlepsze rozeznanie które decyzje przynoszą zamierzone efekty a które nie, i w rezultacie powinno się im pozostawiać znaczną swobodę w tym zakresie. Faza oceny efektów wprowadzonych w rzycie decydent musi ocenić skutki wprowadzenia w życie swojej decyzji i to zarówno te zamierzone, jak i nie zamierzone. Jest to ostatnia faza zamykająca cykl zwany procesem podejmowania decyzji, choć efektem oceny mogą być propozycje dotyczące wprowadzenia zmian czy też modyfikacji do już istniejącej decyzji lub decyzja o odrzuceniu decyzji. w każdej z tych sytuacji decydent w określony sposób reaguje na impulsy pochodzące z otoczenia, czego efektem może stać się m.in. ponowne pojawienie się kwestii na poziomie inicjowania i formułowania projektu nowej decyzji.
11.Style tworzenia polityki w zależności od charakteru kultury politycznej dominującej w danym kraju oraz problemów z którymi muszą sobie rządzący i administrujący radzić, można mówić o ujawnieniu się różnych stylów tworzenia polityki. Richardson i Gustafsson sugerują że decydenci starają się stworzyć standardowe procedury umożliwiające zajmowanie się kwestiami problemowymi, które pojawiają się na agendzie politycznej. Chodzi więc o pewien sposób zachowania decydentów, pozwalający na skuteczną kontrolę agendy politycznej w państwie. Mówiąc inaczej styl tworzenia polityki to preferowany przez decydentów sposób rozstrzygania kwestii problemowych który dominuje w określonym państwie. Na podstawie wyodrębnionych dwóch wymiarów analizy prezentują oni rozwinięta definicję stylu tworzenia polityki, przyjmując iż są to interakcje pomiędzy sposobem podejścia władzy państwowej do rozstrzygania kwestii problemowych a charakterem relacji miedzy władzą państwową a innymi aktorami w procesie podejmowania decyzji. Jeżeli chodzi o pierwszy wymiar analizy procesu decyzyjnego, wyróżnia się aktywny i antycypacyjny styl podejścia do problemów społecznych oraz styl reaktywny, a więc podjęcie działań w chwili pojawienia się określonych kwestii. Drugi wymiar opiera się na charakterystyce powiązań miedzy agendami państwa a innymi aktorami, uczestnikami procesu decyzyjnego. Relacje te mogą przybierać charakter konsensualny, czyli opierają się na negocjacyjnym stylu uprawiania polityki i wciąganiu grup interesu w proces podejmowania decyzji bądź jednostronnych rozstrzygnięć instytucji państwa, narzucających decyzje pozostałym aktorom
12.Pojęcie kontroli i systemu kontroli Przez kontrolę rozumiemy: - Badanie zgodności stanu istniejącego za stanem postulowanym - Ustalenie zasięgu i przyczyn rozbieżności - Przekazanie wyników tego ustalenia, a czasem wynikających stąd dyspozycji zarówno podmiotowi kontrolowanemu, jak i organizacyjnie zwierzchniemu. System kontroli oznacza całość wewnętrznie zespolonych wartości określających zadania kontroli, warunki prawidłowej organizacji i funkcjonowania kontroli, organizację podmiotów kontrolujących, zasięg przedmiotowy i podmiotowy kontroli, skutki kontroli. Podstawowym celem kontroli jest zapewnienie zgodności działania z prawem. Im mniej regulacji publicznoprawnych, tym mniej administracyjnoprawnej kontroli, gdyż kontrola nie regulowana prawem nie jest dozwolona. Czynniki formułujące warunki kontroli dla trwania i rozwoju kontroli: - Prawo - Spiętrzenia wynikające z przyspieszonej budowy nowego ustroju - Bardzo poważne trudności państwa i samorządów terytorialnych - Polityczne uczestnictwo państwa w globalizacji wielu przedsięwzięć - Przystąpienie polski do UE
13. Rozrost kontroli Rozrost kontroli następuje zarówno wtedy, gdy przynosi rezultaty, jak i wtedy, gdy rezultaty nie następują, choć są oczekiwane. Rozrost kontroli oznaczający zaspokajanie potrzeb kontroli nie jest w ogólnej ocenie zjawiskiem korzystnym.
Potrzeba ta rodzi się w sytuacji, gdy: a) Następuje pogorszenie działalności kontrolowanej pod względem dotychczas stosowanych wobec niej wymogów b) Następuje pogorszenie działalności kontrolnej wyrażające się w obniżeniu jej dotychczasowej lub postulowanej sprawności, rzetelności, obiektywności i efektywności c) Następuje w sferze organizacyjnej, społecznej, ekonomicznej lub politycznej taka zmiana warunków działalności kontrolowanej, że utrzymanie tej działalności na dotychczasowym poziomie wymogów musi być podbudowane zwiększeniem lub zintensyfikowaniem kontroli d) Następuję objecie kontrolą takich dziedzin działania, które dotychczas jej nie podlegały. Rozrost kontroli oznacza większą liczbę jednostek kontrolujących. Bądź zwiększenie aparatu wykonawczego tych jednostek w obrębie tego samego rodzaju kontroli; więcej rodzajów kontroli oraz zwiększenie zasięgu kontroli w określonym rodzaju kontroli. Organizacyjne i funkcjonalne poszerzenie kontroli w ocenie pozytywnej występuje w: - Rozbudowie kontroli społecznej - Wprowadzeniu kontroli sadowej w działaniu administracji - Spowodowanych kontrolą zauważalnych ulepszeniach skuteczności i innej oczekiwanej sprawności działań administracji publicznej - Ulepszeniu wartości powszechnie uważanych za korzystne dla społeczeństwa i państwa, np. ulepszenie stanu bezpieczeństwa - Zmniejszeniu stanu bezrobocia w państwie - Budowie społecznej opinii, ponieważ poszerzenie czy zintensyfikowanie kontroli daje sensowne rezultaty utwierdzające przekonanie o możliwościach aktywnych przedsięwzięć administracji publicznej
14.Zadania kontroli Musza mieć charakter publiczny, nawet gdy przeprowadzenie określonej kontroli ma być dyskretne czy nie jawne w danym momencie. Dwa główne zadania kontroli obejmują: - Ulepszenie działalności kontrolowanej odbywającej się przede wszystkim przez wskazanie na jej uchybienia - Polepszenie sytuacji kreowanej przez działalność, która z powodu wskazywanych uchybień - kontrolę wywołała.
Z rysujących się szczegółowych zadań kontroli, które ostatecznie można objąć ogólnym zadaniem ulepszenia całości administracji, wskazać trzeba nadto wyraźnie trzy zadania: - Potrzebę kontroli inicjowaną dla potrzeb profilaktycznych, co przy przejawianym praktycznie zaufaniu do kontrolującego poprawia administrowanie - Potrzebę kontroli ze względu na potrzebę, ogolnej wiedzy w danych dziedzinach czy sprawach (np. uzyskania danych ze spisu powszechnego) - Potrzebę kontroli ze względu na wymóg społecznego zadośćuczynienia oczekującym kontroli obywatelom
15.Podmioty przeprowadzające kontrolę Rodzaje podmiotów przeprowadzających kontrolę: - Podmioty powołane wyłącznie do kontrolowania - Podmioty w organizacji, których wydzielono specjalne komórki organizacyjne powołane specjalnie do kontrolowania - Organy i urzędy, które w swojej strukturze organizacyjnej powołanej do określonej działalności nie zawierają specjalnego wyodrębnienia organizacyjnego powołanego do kontrolowania - Podmioty kreowane dla potrzeb kontroli jednorazowej Źródła kontroli: - Samokontrola dokonywana przez urzędnika decydującego także po podjęciu rozstrzygnięcia - Kontrolę dokonywaną przez współfunkcjonariuszy publicznych - Kontrolę dokonywaną przez kierownika jednostki organizacyjnej (urzędu) - Kontrolę dokonywaną przez organ, którego kompetencje daną czynnością urzędnik realizuje - Kontrole dokonywaną formalnie przez podmioty zewnętrzne, które dysponują określonym rodzajem zwierzchności wobec kontrolowanego także poza ramami kontroli - Kontrolę dokonywaną przez podmioty zewnętrzne, których zwierzchność wobec kontrolowanego ujawnia się wyłącznie w toku i z powodu takiej kontroli. Zasięg kontroli wyznaczany jest prawnie
16.Podziały kontroli: a) Kontrola zewnętrzna i wewnętrzną (kryterium zasięgu zależności organizacyjnej) - jeżeli podmiot kontrolujący znajduje się poza organizacyjną strukturą administracji publicznej mówimy o kontroli zewnętrznej (np. sądu, prokuratora); jeśli w obrębie tej struktury - o kontroli wewnętrznej. b) Kontrola a nadzór ze względu na intensywność, charakter środków zapewniających skuteczność i wzajemne związki organizacyjne między kontrolowanym a kontrolującym Nadzór - zespół realizowanych kompetencji, których wpływ na działalność organów podporządkowanych jest bardziej intensywny i bezpośredni, a które mają na celu usunięcie nieprawidłowości i zapobieganie im na przyszłość. Kontrola - działania, które służą bezpośrednio do zdobycia informacji i rozeznania. Jeżeli kontrola sprawowana jest przez organ zwierzchni organizacyjnie nad kontrolowanym, a zatem i odpowiedzialny za jego działania to kontrola przybiera postać nadzoru; jeżeli przez organ zwierzchni funkcjonalnie, a zatem odpowiedzialny za dopilnowanie poprawności jego działania w organizmach określonym prawem - przybiera postać nadzoru weryfikacyjnego. a) Kontrola z urzędu NIK i na wniosek (kontrola instytucyjna) b) Kontrola wstępna, faktyczna, następna c) Znaczenie przedmiotu kontroli d) Znaczenie sposobu przeprowadzania kontroli (inspekcja, lustracja, rewizja, wizytacja e) Podział wedle podmiotu kontrolującego (kontrola parlamentarna, prezydencka, społeczna, sądowa, prokuratorska itp.) Cechy działań kontrolnych Harmonizacja, Legalizm, Celowość, Rzetelność, Gospodarność, Zgodność z interesem publicznym, Zgodność z interesem indywidualnym
17.Kryterium kontroli - Kryterium legalności - wszystkie uwarunkowania, wymogi i nakazane zachowania określone w normach obowiązujących podmiot kontrolowany podczas podejmowania przezeń czynności objętych kontrolą realną lub potencjalną, tj. w normach prawa ustrojowego, materjalnego i procesowego zawartych w aktach normatywnych, jak też i w aktach prawa wewnętrznego w zakresie, w którym regulują one działalność podmiotu kontrolowanego jako podmiotu podległego organizacyjne. - Kryterium celowości - obejmuje ocenę podejmowania działań niezbędnych do osiągnięcia bezpośrednio lub pośrednio zamierzonego efektu całościowego i cząstkowego. Chodzi o podejmowanie wyłącznie decyzji, bez których pełna realizacja celu nie byłaby możliwa. - Kryterium rzetelności - wykazywanie należytej staranności, dobrej woli, a także działanie zgodne z najlepszą wiedzą w wykonywaniu powierzonych czynności; oznacza też uczciwość, solidność i wiarygodność - Kryterium gospodarności - ocena decyzji, które w warunkach ograniczonych środków umożliwiają osiągnięcia maksymalnych, możliwych efektów, ograniczając straty, unikając ryzyka, osiąganie zamierzonych przychodów i pokrywanie z nich wydatków; pełne realizowanie zadań publicznych przy nakładzie minimalnych, ale wystarczających środków finansowych, rzeczowych i organizacyjnych.
18.Wyniki i skutki kontroli: Efektywność kontroli oznacza należyte, wykożystanie wyników kontroli dla samej kontroli. Wtedy kontrola traci swój podstawowy walor: autorytet u organu kontrolowanego, a co się z tym wiąże możliwość oddziaływania na jednostkę kontrolowaną.
19. Organy kontrolujące kontrolę: a) Organ zwierzchni administracyjnie lub funkcjonalnie nad organem kontrolującym b) Sąd czy trybunał kontrola najmocniej skuteczna c) Inny szczególny podmiot mieszczący się zwłaszcza w obszarze władzy wykonawczej, np. komisja parlamentarna d) Organ partyjny mający zdolność reakcji formalnej, wyrażanej wobec uzależnionego odeń politycznie kontrolującego
20.Celem służby cywilnej jest wzmocnienie gwarancji wykonywania przez pracowników urzędów administracji wyznaczonych im zasad w sposób bezstronny i profesjonalny. Praca w administracji publicznej wymaga przygotowania merytorycznego i ma charakter służebny wobec interesu ogólnego. Istotą rozważań w służbie cywilnej jest zidentyfikowanie i oddzielenie politycznych oraz wykonawczych elementów struktury kadrowej w administracji publicznej, przy jednoczesnym stworzeniu regulacji prawnych.
21.Modele służby cywilnej a) model kariery - zakłada ewolucyjne przechodzenie pracownika przez poszczególne szczeble hierarchii urzędniczej i gwarantuje mu w imieniu państwa stabilizację stosunku pracy (zatrudnienie następuje na najniższe stawisko). W tym modelu gwarancje państwa obejmują również, oprócz stosunku pracy, wynagrodzenia oraz świadczenia emerytalne i rentowe: Austria, Belgia, Holandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Niemcy, Portugalia, Irlandia, Polska b) model pozycyjny (stanowisk) - pracownik zatrudniony jest na konkretne stanowisko, a nie do korpusu. Zatrudnienie następuje w imieniu konkretnego urzędu, a nie w imieniu państwa i nie gwarantuje trwałości do emerytury. Kluczowe znaczenie mają kwalifikacje i doświadczenie, a nie wymagania: Dania, Finlandia, Holandia, Szwecja, W.Bryt
22.Politycy a urzędnicy w administracji rządowej Mają inne zadania i kompetencje, różnią się charakterem legitymizacji i statusem formalnoprawnym, odmienne są rodzaje odpowiedzialności i kryteria oceny ich pracy. Politycy zatrudnieni w administracji mają zagwarantować w działaniu jej organów właściwą artykulację zobowiązań programowych sił politycznych, które tworzą zaplecze władzy wykonawczej. Należy do nich wyznaczenie kierunku, określenie zadań, dokonywanie kontroli o charakterze programowym oraz decydowanie lub doradzanie w sprawach strategicznych. Punktem odniesienia jest przyzwolenie społeczne wyrażone w czasie wyborów. Zadania urzędników w administracji rządowej związane są ze sferą wykonawczą, mają oni wdrażać politykę i zarządzać strukturami wykonawczymi. Jest to tzw. Pamięć systemowa administracji. Separacja pomiędzy urzędnikami a politykami uniemożliwiałaby współdziałanie, które jest niezbędnym warunkiem właściwego wykonywania zadań przez urzędy publiczne. W poszczególnych państwach wyodrębniona w strukturach administracji kategoria stanowisk, do których odnoszą się przepisy dotyczące służby cywilnej i równocześnie, które obejmuje dymisja w przypadkach zmiany rządu. Są to stanowiska łączące klasyczne stanowiska polityczne i urzędnicze. Różnią się odpowiedzialnością: politycy ponoszą odpowiedzialność parlamentarną i konstytucyjną, a urzędnicy - służbową i dyscyplinarną, a w szczególnych przypadkach karna i cywilną.
23.Zasięg służby cywilnej w Polsce Ust z 1998. Służba cywilna w Polsce obejmuje osoby zatrudnione na stanowiskach urzędniczych w administracji rządowej. Chodzi o osoby zatrudnione w: kancelarii Prezesa Rady Ministrów, urzędach ministrów, przewodniczących komitetów wchodzących w skład Rady Ministrów oraz urzędach centralnych organów administracji rządowej, urzędach wojewódzkich oraz innych urzędach stanowiących aparat pomocniczy terenowych organów administracji rządowej podległych ministrom lub centralnym organom administracji rządowej, rządowym Centrum Studiów strategicznych oraz z wyjątkiem sytuacji wskazanych w ustawach - komendach, inspektoratach, i innych jednostkach organizacyjnych stanowiących aparat pomocniczy kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży. Przepisy o służbie cywilnej nie mają zastosowania do osób w znacznej mierze zatrudnionych na stanowiskach urzędniczych w administracji publicznej m.in Kancelarii Prezydenta, kancelariach Sejmu i Senatu, a także urzędach organu samorządu terytorialnego. W przypadku członków korpusu służby zagranicznej, bądź służby celnej przewidziano odrębne ustawy.
24.Centralne organy służby cywilnej Szef Służby cywilnej - centralny organ administracji w sprawi służby cywilnej: podlega on Prezesowi Rady Ministrów i jest przez niego powoływany spośród urzędników służby cywilnej na 5-cio letnia kadencję. Wcześniejsze zakończenie kadencji na skutek rezygnacji lub odwołania przez premiera za zgodą 2/3 składu Rady Służby Cywilnej. Zastępcą szefa służby cywilnej również powoływany jest przez premiera. Rada Służby Cywilnej - (ust. Z 1998r. i nowelizacja z 2000) organ opiniodawczo- doradczy posiadający uprawnienia do oceniania przebiegu postępowań kwalifikacyjnych i konkursowych w służbie cywilnej. Do jej szczegółowych kompetencji należy: wyrażanie opinii w sprawach służby cywilnej, w odniesieniu do aktów projektów normatywnych, projektu ustawy budżetowej i wykonania budżetu w części dotyczącej służby cywilnej, kryteriów i sposobów ocen oraz zasad awansowania urzędników służby cywilnej, panu szkoleń, etyki zawodowej korpusu służby cywilnej, kandydata na stanowisko Szefa służby cywilnej. Rada służby cywilnej liczy 16 członków, których powołuje premier: 8 z nich wydania spośród reprezentantów wszystkich klubów parlamentarnych. Pracami kieruje przewodniczący powoływany przez premiera. Rada jest organem kadencyjnym (6 lat z rotacją, co 3 lata) odwołanie następuje z mocy premiera za zgodą 2/3 składu rady.
Dyrektor generalny urzędu - (we wszystkich urzędach administracji oprócz urzędów terenowych, komend, inspektoratów, i innych jednostek pomocniczych) podlega bezpośrednio odpowiedniemu ministrowi, kierownikowi urzędu centralnego lub wojewodzie. Obsadzenie tego stanowiska odbywa się w drodze konkursu spośród pracowników służby cywilnej. Do jego kompetencji należy zapewnienie funkcjonowania i ciągłości pracy urzędu oraz warunków jego działania i organizacji pracy, a także dokonywania czynności z zakresu prawa pracy wobec osób zatrudnionych w urzędzie i realizowanie polityki personalnej w służbie cywilnej w tym organizowanie naboru do korpusu służby cywilnej.
25.Zasady rekrutacji i struktura służby cywilnej - zgodnie z ust. 1998r. w skład służby cywilnej wchodzą pracownicy służby cywilnej oraz urzędnicy służby cywilnej.
Pracownikami służby cywilnej są wszystkie osoby zatrudnione na stanowiskach urzędniczych w tych organach administracji rządowej, gdzie działa służba cywilna, które nie są urzędnikami służby cywilnej. Podstawą zatrudnienia jest umowa o pracę na czas krótszy niż 3 lata (w przypadku rozwiązania umowy o pracę: 2-tygodnioqwe wypowiedzenie)
Urzędnikami służy cywilnej są osoby zatrudnione w służbie cywilnej na podstawie mianowania, poprzedzone postępowaniem kwalifikacyjnym prowadzonym raz w roku przez Szefa Służby cywilnej. O uzyskanie mianowania ubiegać się może osoba, która jest pracownikiem służby cywilnej, z co najmniej 2-letnim stażem pracy w tej służbie, odbyła służbę przygotowawczą lub została z niej zwolniona, posiada tytuł magistra lub równorzędny, zna, co najmniej jeden j. obcy (j. urzędowy krajów ONZ), jest żołnierzem rezerwy lub nie podlega powszechnemu obowiązkowi obrony.
Wyższe stanowiska w służbie cywilnej obsadzane są w drodze konkursu do grupy tej zaliczono: sekretarza rady ministrów, dyrektora generalnego urzędu oraz dyrektora departamentu lub komórki równorzędnej i jego zastępcy w kancelarii Prezesa Rady Ministrów, urzędach ministrów, przewodniczących komitetów wchodzących w skład Rady Ministrów oraz urzędach centralnych organów administracji rządowej i Rządowym Centrum Studiów Strategicznych, a także dyrektora wydziału lub komórki równorzędnej i jego zastępcy w urzędzie wojewódzkim.