ekonomika-calosc, Ekonomika- alokacja zasobów rzadkich, jak ludzie radzą sobie z rzadkością dóbr, badanie praw ogólnych


WYKŁAD 1

Ekonomika- alokacja zasobów rzadkich, jak ludzie radzą sobie z rzadkością dóbr, badanie praw ogólnych

makroekonomia- ogólne prawa, całość gospodarki,

mikroekonomia-jw. Dla całych branż

Ekonomika - badanie działania praw ekonomicznych w konkretnej gałęzi, czasie i przestrzeni

Ekonomika rolnictwa- nauka o funkcjonowaniu gospodarki rolnej w określonym obszarze (rejonie, państwie) i w określonym czasie (makroekonomika)

Ekonomika rolnictwa- nauka o zjawiskach gospodarczych występujących w rolnictwie, o związkach i zależnościach między nimi, o warunkach ich występowania, o kierunkach i natężeniu ich przebiegu.

Ekonomika i organizacja gospodarstw (przedsiębiorstw) rolniczych- nauka o działalności podstawowych jednostek gospodarczych w rolnictwie (mikroekonomika)

Ekonomika i organizacja produkcji rolniczej- nauka o organizacji i efektach uzyskiwanych na poziomie działów, gałęzi i działalności w jednostkach rolniczych (element mikroekonomiki)

Historia agrobiznesu:

-folwark feudalny- najwcześniejsza forma agrobiznesu w Europie; jednostka zamknięta, w której zintegrowano wytwarzanie narzędzi i prostych maszyn rolniczych, produktów rolniczych oraz przetwarzanie i spożycie (Samowystarczalność)

-Zalążki gospodarki zywnościowej to okres 1864-1918 obejmujący:

--Powstanie i rozwój przetwórstwa spożywczego

--Powstanie i rozwój spółdzielczości wiejskiej i spożywców

-1957 J.H Davis i R.A Goldberg użyli pojęcia agrobiznes po raz pierwszy w pracy A Concept of Agribusiness

-Agrobiznesem nazwali oni taki system zintegrowania farmerów amerykańskich z jednostkami ich zaopatrzenia, przetwórstwa i dystrybucji żywności który pozwala ustanowić skuteczną kontrolę nad wszystkimi wzajemnie od siebie zależnymi ogniwami, od farmy do supermarketu i konsumenta.

-W Polsce na pionowe integrowanie ogniw gospodarki narodowej wytwarzających żywnośc, stosowano określenie kompleks gospodarki żywnościowej lub kompleks żywnościowy

Agrobiznes:

-wyodrębniony subsystem gospodarki narodowej (podejście makroekonomiczne);

-dziedzina aktywności podmiotów gospodarczych;

-dziedzina wiedzy i badań naukowych;

Agrobiznes- istota: Zespolenie ze sobą tych działalności człowieka, które bezpośrednio lub pośrednio uczestniczą w wytwarzaniu finalnych produktów żywnościowych, począwszy od pozyskania surowców pierwotnych, a na gotowej żywności na stole konsumenta kończąc.

Argumenty najważniejsze:

-agrobiznes nie jest strukturą monolityczną, a pewnym systemem zintegrowania wielu niezależnych od siebie i ekonomicznie wyodrębnionych podmiotów;

-Agrobiznes stanowi społeczny proces wytwarzania żywności;

-Poszczególne człony są ze sobą powiązane w sposób osmotyczny (przenikają się wzajemnie i występują związki wielopłaszczyznowe);

Rozwój hist. Agrobiznesu:

-oddzielenie się wytwórczości środków produkcji;

-Wyodrębnienie się przetwórstwa rolno- spożywczego;

-Wyodrębnienie się handlu żywnością ( w tym międzynarodowego);

-Formowanie się sektora usługowego;

Ogniwa agrobiznesu:są to człony:

-podmioty (przedsiębiorstwa) wytwarzające środki produkcji i świadczące usługi dla rolnictwa;

-podmioty (wytwarzające śr. Produkcji i świadczące usługi dla przemysłu spożywczego);

-rolnictwo;

-rybołóstwo, leśnictwo, i inne podmioty nierolnicze wytwarzające surowce i usługi służące do produkcji żywności;

-przetwórstwo rolno- spożywcze wraz ze świadczonymi przez nie usługami;

-jednostki handlu surowcami rolniczymi i produktami żywnościowymi;

-usługi świadczone jedn. Agrobiznesu przez inne gałęzie gospodarki narodowej (nauka, oświata, budownictwo, transport, łączność);

Struktura potencjału wytwórczego i przyrostu globalnego polskiego agrobiznesu w latach 1990,94,98,2000

Udział gospodarstw w udziale agrobiznesu jest największy-90%, przemysł spożywczy 25% w 2000r.

W zatrudnieniu też rolnictwo stanowi największy udział, dużo też przemysł spożywczy, a pozostałe ogniwa mało.

Największy potencjał stanowi rolnctwo!

W produkcje globalnym (w agrobiznesie) największy udział ma przemysł spożywczy a najmniejszy rolnictwo. Premysł spożywczy sięga 2x większy.

Prawidłowości rozwoju agrobiznesu:

-na porcję żywności przeznacza się podobną ilość pracy, ale ulega zmianie jej struktura, maleje ilość pracy wydatkowanej w rolnictwie, rośnie przy wytwarzaniu środków produkcji, usługach i przetwórstwie. Ceny żywności maleją, a produktów rosną;

-Zmiany w strukturze nakładów prowadzą do wzrostu wydajności pracy w całym agrobiznesie;

-Agrobiznes musi rozwijać się równomiernie, kompleksowo przy zachowaniu równowagi jego poszczególnych członów;

-Ważne jest współdziałanie poszczególnych członów agrobiznesu, bo są to odrębne jednostki;

-Żywność w coraz większym stopniu wytwarzana jest poza rolnictwem;

Przesunięcie produkcji żywności do bardziej wydajnych branż powoduje, że w ujęciu historycznym żywność staje się relatywnie tańsza;

WYKŁAD 2

Rolnictwo- najstarsza gałąź produkcji materialnej, wytwarzająca - przy wykorzystaniu ziemi jako czynnika produkcji- produkty żywnościowe oraz surowce dla przemysłu spożywczego i innych np. tekstylnego

Rolnictwo- całokształt działalności gospodarstw i przedsiębiorstw rolniczych - dziale gospodarki narodowej, w którym przez uprawę roślin i chów zwierząt wytwarza się w stanie surowym produkty roślinne i zwierzęce.

Rolnictwo- dział gospodarki narodowej, którego zadaniem jest wytwarzanie produktów pochodzących przede wszystkim z uprawy a częściowo i z wykorzystania roślin oraz z chowu i hodowli zwierząt gospodarskich jako wynik świadomej działalności człowieka w określonych warunkach przyrodniczych, gospodarczych i społeczno- politycznych (czyli rozumienie jako sposób wytwarzania)

Cechy specyficzne rolnictwa:

-Ziemia jest miejscem i środkiem produkcji;

-Przedmiotem i narzędziem pracy rolnika są organizmy żywe, stąd przebieg produkcji zależy od procesów i praw biologicznych (działanie prawa malejących przyrostów);

-Produkcja ściśle zależy od warunków przyrodniczych (gleba klimat);

-Cechy ziemi (nieruchomość, czyli stałość położenia, niepomnażalność, niezniszczalność, przestrzenny charakter);

-Występowanie renty różniczkowej (renta położenia, renta jakości gleby);

-Organizacja i zarządzanie polega bardziej na dostosowaniu i tworzeniu zabezpieczeń aniżeli przekształacaniu warunków;

-Produkcja rolnicza ma przestrzenny charakter (przedsiębiorstwo transportowe mimo woli);

-Proces produkcji nie pokrywa się z procesem pracy;

-Praca wykonywana w każdych warunkach pogodowych (deszcz, zapylenia, błoto itd.) i technicznych, w ruchu;

-Występowanie wielu produktów sprzężonych (produktu głównego i ubocznego);

-Ścisłe powiązanie miejsca pracy ze środowiskiem, w którym mieszka (trudność w oddzieleniu gospodarstwa rolniczego od domowego);

-Różnorodność wykonywanych prac przez jedną osobę;

-Na organizację gospodarstw i produkcji oraz poziom kosztów wpływa rozłóg;

-Wzrost skali produkcji roślinnej na ogół wymaga zwiększenia powierzchni użytków rolnych gospodarstw;

-Produkcja, zwłaszcza roślinna, ma charakter cykliczny;

-Występuje na ogół długi okres „zamrożenia” nakładów, długi cykl produkcji, cykliczny dopływ gotówki;

-Wysoki stopień samoreprodukcji;

-Ograniczona chłonność rynku na zwiększającą się produkcję żywności

Rozłóg- rozłożenie powierzchni gospodarstwa w przestrzeni w postaci działek, najkorzystniejsze gdyby rozłóg był w kształcie koła, z gospodarstwem położonym w środku i ze wzgl. Praktycznych najlepiej żeby był to kwadrat.

Rachunek PKB

Zużycie pośrednie obejmuje wartość zużytych materiałów netto (czyli po odjęciu wartości odpadów użytkowych) według średniorocznych cen ich nabycia, surowców, energii, gazów technicznych i usług obcych oraz koszty podróży służbowych i inne koszty (np. ryczałty za używanie własnych samochodów do celów służbowych)

Wartość dodana brutto- stanowi różnicę między produkcją globalną i zużyciem pośrednim

Produkcja globalna- kraju równa się sumie prod. Glob. (wyrobów i usług) wszystkich sektorów istniejących w gosp. Narodowej.

Dochód narodowy brutto (DNB)- stanowi sumę produktu krajowego brutto i dochodu netto z zagranicy. PKB i DNB są liczone w cenach rynkowych. (PKB+ dochód netto z zagranicy)

Produkt krajowy brutto(PKB)- stanowi sumę wartości dodanej brutto we wszystkich sektorach gospodarki , powiększoną o podatki od produktów i pomniejszoną o dotacje do produktów. Kategoria ta często jest wykorzystywana do porównań międzynarodowych- w ujęciu całej gospodarki- od oceny jej siły ekonomicznej, a także w przeliczeniu na jednego mieszkańca- jako jeden ze wskaźników oceny poziomu rozwoju gospodarczego kraju.

Podział Produktu Krajowego Brutto

Spożycie- to wartość produktów (wyrobów i usług) zużytych na zaspokojenie potrzeb ludności ogółem i obejmuje spożycie prywatne (w gospodarstwach domowych i instytucjach niekomercyjnych) oraz spożycie publiczne (w sektorze instytucji rządowych i samorządowych oraz spożycie ogólnospołeczne) -> dochód w przedsiębiorstwie dzieli się tak jak PKB dla kraju.

Akumulacja- to część PKB przeznaczona na nakłady na środki trwałe (w tym ich remonty, przyrost wartości niematerialnych i prawnych) oraz przyrost rzeczowych środków obrotowych.

Dla zobrazowania poziomu ważniejszych wielkości w Polsce przedstawiono ich wartość w cenach bieżących w roku 2004 (wielkości zaokrąglone w mld zl)

produkcja globalna 1837,7

-zużycie pośredie 1021,2

=wartość dodana brutto 816,5

+/-saldo podatków od produktów i dotacji do produktów 105,6

=produkt krajowy brutto 922,1

+lub - dochód netto z zagranicy -40,7

=dochód narodowy brutto 881,4

Funkcje rolnictwa:

-Tworzenie PKB i dochodu narodowego

W miarę rozwoju gospodarczego udział rolnictwa ulegał zmniejszeniu:

-1960 -23,3 całkowitego dochodu narodowego Polski

-1970 -15,7%

-1980-14,9

-1995-6,2

-2003-2,6 PKB Polski

Tendencja do zmniejszenia udziału rolnictwa w wytwarzaniu dochodu narodowego i produktu krajowego jest charakterystyczna dla wszystkich krajów, które się rozwijają.

-produkcja żywności dla społeczeństwa (np. spożycie 4 podstawowych zbóż na 1 mieszkańca w kg max w 93 roku 122, w 2004 120kg/1 mieszkańca

Spożycie cukru 2004-36kg, 90-45kg

Ziemniaki 2004-128kg (tendencja spadkowa),'93-147kg

Mięso i podroby 2004-72kg (tendencja wzrostowa) '91-73max

Mleko 2004-170l\mieszkanca (tendencja spadkowa), max'90-245l

-produkcja surowców dla innych gałęzi gospodarki narodowej (wełna, skóry, włókna lnu, rzepak na biopaliwa i oleje techniczne)

-Rynek zbytu dla pozarolniczych jednostek gospodarczych (dostarczane są ciągniki i maszyny oraz urządzenia rolnicze, nawozy mineralne, pestycydy, pasze treściwe, paliwo, smary, części zamienne itd.)

kształtowanie równowagi rynkowej (warunkiem utrzymania ogólnej równowagi rynkowej jest równowaga na rynkach cząstkowych)

-Uczestnik wymiany międzynarodowej

W miarę rozwoju gospodarczego na ogół udział rolnictwa w eksporcie (sprzedaży poza krajem) maleje.

W krajach słabo rozwiniętych odsetek ten przekracza nawet połowę wpływów z eksportu

W Polsce udział produktów rolnictwa w roku 1960 wynosił 14%ekportu krajowego, w 1980 9,1% w 2004 8,1% (5,2 % importu)

Wartościowo wielkość eksportu i importu (zakupu za granica) wzrasta, lecz szybciej następuje to w przypadku działalności pozarolniczych, stąd udział rolnictwa spada. Żywność, zwierzęta, napoje, tytoń.

Wykład 3

Źródło siły roboczej:

-1960 - ze wsi do miast na stałe przeniosło się 74,8 tys. osób

-1970 - 161,5 tys. osób

-1980 - 199,9 tys. osób

-1990 - 112,7 tys. osób

-1996-2000 - 112,7 tys. osób

-2004 - saldo migracji wynosiło 42tys. osób na korzyść wsi

migracja wahadłowa - codzienne dojazdy do pracy poza miejscem zamieszkania

→ po roku 1999 kiedy pojawiło się bezrobocie w miastach, tempo migracji na pobyt czasowy z terenów wiejskich zmniejszyło się

Wieś jest głównym źródłem siły roboczej ale zakładów produkcyjnych lub usługowych lokalizowanych na terenach wiejskich obejmuje to tzw. wielofunkcyjny rozwój terenów wiejskich, czyli tworzenie pozarolniczych miejsc pracy na wsi. Jego celem jest zwiększanie dochodów ludności wiejskiej, bez konieczności dojazdów do miast.

→ ochrona krajobrazu, zachowanie bioróżnorodności

→ otoczenie instytucjonalne agrobiznesu

Otoczenie instytucjonalne (rolnictwa) agrobiznesu:

Główne obszary rozwoju wsi realizowane przez administrację rządową to:

-kształtowanie ustroju rolnego państwa, realizowane przez ANR

-ochrona gruntów przeznaczonych na cele rolne

-scalanie i wymiana gruntów, gleboznawcza klasyfikacja gruntów oraz podział i rozgraniczenie nieruchomości na obszarze wsi

-infrastruktura wsi w zakresie melioracji, zaopatrzenia wsi i rolnictwa w wodę, oczyszczanie ścieków i gospodarki odpadami, elektryfikacji i gazyfikacji oraz telefonizacji.

-ubezpieczenie społecznego rolników realizowane przez KRUS

-wspieranie tworzenia miejsc pracy w związku z restrukturyzacją państwowej gospodarki rolnej

-wspieranie działań mających na celu udzielanie pomocy byłym pracownikom państwowych przedsiębiorstw gospodarki rolnej i członkom ich rodzin w przezwyciężaniu trudnych sytuacji życiowych

-rozwoju przedsiębiorczości, w tym w szczególności podnoszenia kwalifikacji zawodowych, wspomagania pozarolniczych form aktywności zawodowej i gospodarczej mieszkańców wsi

Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa:

Została powołana w październiku 1991 roku. Jej zadania obejmowały wówczas:

- przejęcie, zrestrukturyzowanie i sprywatyzowanie mienia po byłych państwowych gospodarstwach rolnych, nieruchomości rolnych Państwowego Funduszu Ziemi, a także innego mienia rolnego należącego do Skarbu Państwa.

Zasady funkcjonowania:

-powiernictwo-wyrażające się dysponowaniu majątkiem SP w granicach prawa

-samofinansowanie-konieczność prowadzenia gospodarki bez dofinansowania zewnętrznego

-obligatoryjność przekształceń-konieczność podporządkowania się państwowych gospodarstw rolnych procedurom prawnym.

Kierunki gospodarowania Zasobem Własności Rolnej Skarbu Państwa:

-trwałe zagospodarowanie na drodze sprzedaży mienia w całości lub jego części, czyli pełny proces prywatyzacji;

-nieodpłatne przekazanie gminom na cele związane z inwestycjami infrastrukturalnymi, PAN, szkołom wyższym itp.

-wydzierżawienie (prywatyzacja zarządzana) czyli oddanie na czas oznaczony do odpłatnego korzystania osobom prawnym lub fizycznym;

-wniesienie mienia lub jego części do spółki kapitałowej;

-administrowanie czyli oddanie na czas oznaczony administratorowi całości lub części mienia w celu gospodarowania;

-przekazanie w zarząd - rzadko stosowane,

-czasowe wyłączenie z produkcji rolnej, czyli odłogowanie GR, wchodzących w skład Zasobu, w przypadkach uzasadnionych gospodarczo;

Od 16 lipca 2003r. wprowadzono nowe rozwiązania w zakresie działań Agencji w szczególności sprawowania kontroli rolniczego obrotu nieruchomościami rolnymi, służącymi realizacji celów z ust. 11.IV.2003r. o kształtowaniu ustroju rolnego.

Regulacje prawne zawarte w tej ustawie nakładają nowe zadania, spowodowały zmianę nazwy na Agencja Nieruchomości Rolnych.

Agencja realizuje zadania wynikające z polityki państwa:

-tworzenie i poprawa struktury obszarowej gosp. rodzinnych;

-kontrola obrotu nieruchomościami;

-tworzenie warunków sprzyjających racjonalnemu wykorzystaniu potencjały produkcyjnego zasobów;

-restrukturyzacja oraz prywatyzacja mienia SP użytkowanego na cele rolnicze;

-administrowanie zasobami majątkowymi SP;

-obrót nieruchomościami i innymi składnikami SP;

-zabezpieczenie majątku SP;

-inicjowanie prac urządzeniowo - rolnych na gruntach SP oraz popierania organizowanych na gruntach SP prywatnych gosp. rolnych;

W 90 roku dominowały gosp. o powierzchni 5-30ha (35% gospodarstw) i to >70% pow. PL,

teraz mamy ponad 50% gosp. o pow. >15ha.

zjawisko polaryzacji - rośnie ilość gospodarstw o małej i dużej powierzchni, tych o średniej powierzchni jest coraz mniej.

Przejmowanie gruntów do zasobu WRSP (92-04 wtedy się to głównie dokonywało); były to grunty z PGR oraz PFZ; obecnie przejmowane są grunty z ubezpieczeń społecznych:

-przejęto 4,5mln ha;

Sposoby czasowego zagospodarowania gruntów:

-dzierżawa - rosła ilość ha do roku 96, potem maleje prawie 3000tys ha;

-do administrowania => 400tys ha max w 94r.;

-odłogowanie (max. w 2004r. - ok. 500 tys ha);

Sposoby trwałej prywatyzacji gruntów z Zasobów WRSP:

92-2004 => 1600tys ha - 1,7mln ha

sprzedaż 94 - 2004: 100tys ha - 1500tys ha

inne: 10 - 50

przekazanie nieodpłatne: 11 - 220

ANR zawiera dużo umów, dotyczą one małych powierzchni.

Główną instytucją prowadzącą interwencję w zakresie rolnictwa i rynków rolnych to AGENCJA RYNKUM ROLNEGO; w ramach WPR realizuje:

-prowadzenie interwencji, która ma ustabilizować rynki rolne,

-administrować obrotem towarowym w handlu zagranicznym, w tym refundowanie przy eksporcie produktów;

-prace administracyjne w zakresie kwotowania produkcji.

Obszary decyzyjne i działania ARR to:

-wydawanie decyzji administracyjnych rolnikom i przetwórcom rolnym,

-wypłata środków finansowych uczestnikom poszczególnych mechanizmów WPR,

-kontrola prawidłowości wykorzystania środków finansowych wypłacanych uczestnikom poszczególnych mechanizmów,

-informowanie Komisji Europejskiej o bieżącej sytuacji rynkowej w PL oraz o działaniach podejmowanych przez ARR,

-informowanie uczestników mechanizmów o decyzjach podjętych na szczeblu wspólnoty;

Mechanizmy, którymi administruje ARR skierowane są do handlowców, przedsiębiorstw przechowalniczych.

Od 1 maja 2004 ARR jest agencją płatniczą i działa zgodnie z prawodawstwem Unijnym.

ARR utworzono w VI 1990r. w celu stabilizacji rynków prod. rol.:

-interwencyjny skup prod. rol - spoż.;

-gromadzenie rezerw prod. rol. i gospodarowanie tymi rezerwami żywnościowymi;

-udzielanie poręczeń i gwarancji kredytowych na skup, przechowywanie i eksport produktów;

-wykonywanie analiz oraz prognoz rynku rolnego i żywnościowego;

Jako agencja płatnicza obejmuje ona 20 grup towarowych; w ich obrębie realizuje 50 mechanizmów WPR:

-skup interwencyjny i sprzedaż,

-dopłaty do prywatnego przechowywania,

-administrowanie regulacjami handlowymi (wydawanie pozwoleń na wwóz i wywóz),

-administrowanie kwotowaniem produktami np. mleko, skrobia ziemniaczana, tytoń,

-wsparcie popytu wewn. przez stosowanie dopłat np. do przetwórstwa, spożycia i sprzedaży po obniżonych cenach prod. organizacjom o charakterze niedochodowym.

Mechanizmy to np.: handel zagraniczny na rynku mleka, zbóż, cukru, wołowiny i cielęciny; dopłaty do prywatnego przechowywania wołowiny i cielęciny, wieprzowiny, baraniny i koziny; interwencyjny skup zbóż i cukru.

Wykład 4

ARR:

-instytucja zajmująca się wdrażaniem mechanizmów WPR, np. skupy interwencyjne, kwotowanie mleka;

-agencja płatnicza

ARiMR:

-instytucja rządowa utworzona w 1994 roku. Celem jest wspieranie działań służących rozwojowi rolnictwa i obszarów wiejskich

-zajmuje się wdrażaniem instrumentów współfinansowanych z budżetu UE oraz udziela pomocy ze środków krajowych. Zlecanie zadań ARiMR oraz nadzór nad ich realizacją znajduje się w gestii Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi

-jest akredytowaną agencją płatniczą

-kieruje nią Prezes powołany przez Premiera RP na wniosek Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Ministra Finansów. Struktura ARiMR jest trzypoziomowa - Centrala 16 Oddziałów Regionalnych oraz 314 biur powiatowych.

-Agencja dokonuje transferów finansowych dla większości działań w ramach WPR i Funduszy Strukturalnych tj. Sektorowych Programów Operacyjnych „Restrukturyzacja i Modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004-2006” oraz „Rybołówstwo i Przetwórstwo ryb 2004-2006”.

-w ranach pomocy krajowej ARiMR dopłaca do oprocentowania kredytów bankowych, udziela gwarancji, poręczeń oraz pożyczek

Referencja kredytowa(oprocentowanie):

Ten kto bierze kredyt ma preferencyjną stopę 3-5% a nie stopę 15%, różnicę finansuje ARiMR, referencja dotyczy obniżenia poziomu odsetek w wysokości 15% tylko 2-3%. Różnicę płaci budżet państwa, i tym zajmuje się ARiMR.

Poręcznie (gwarancja):

Gdyby nie było zapłaty przez tego kto wziął kredyt, to ARiMR to robi.

→ główną rolę w finansowaniu działań prowadzonych przez ARiMR odgrywa Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (EFO i GR), który dzieli się na 2 sekcje: Orientacji i Gwarancji.

a)sekcja gwarancji: obejmuje działanie WPR w latach 04-06 ARiMR udziela pomocy w formie dopłat bezpośrednich do gruntów ornych (do 1 ha), wdraża mechanizmy wspólnej organizacji rynku owoców i warzyw oraz realizuje działania zatwierdzone w ramach „Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich”(PROW)

b)fundusze strukturalne: są podstawowymi instrumentami polityki strukturalnej i regionalnej UE. Celem funkcjonowania tych funduszy jest wspieranie przekształceń i modernizacji krajów członkowskich. W sektorze rolnym działania finansowane są z Sekcji Orientacji EFO i GR, która wspiera procesy przekształcenia rolnictwa i szeroko rozumiany rozwój obszarów wiejskich.

w Pl w latach 04-06 głównym instrumentem wsparcia rozwoju wsi, restrukturyzacji rolnictwa i rybactwa SA 2 SEKTOROWE PROGRAMY OPERACYJNE (SPO)

a)„Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004-2006”

b)„Rybołówstwo i Przetwórstwo ryb 2004-2006”

Pomoc ARiMR w ramach SPO „Rolnictwo” obejmuje:

-inwestycje w gospodarstwach rolnych (wnioski o dofinansowanie)

-ułatwianie startu młodym rolnikom

-różnicowanie działalności rolniczej i zbliżonej do rolniczej i zbliżonej do rolnictwa w celu zapewnienia różnorodności działań lub alternatywnych źródeł dochodów

-rozwój i ulepszanie infrastruktury technicznej związanej z rolnictwem

-poprawę przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych

-przywracanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego naturalną katastrofą i/lub pożarem oraz wprowadzenie odpowiednich instrumentów zapobiegawczych.

-pomoc techniczną na wsparcie systemu wdrażania SPO.

Infrastruktura techniczna:

Drogi, kanalizacja, wodociągi, linie telefoniczne

Grupa producencka może być ujęta w różnej formie prawnej (wtedy przyjmie nazwę) np. spółdzielnia. Musi to być osoba prawna posiadająca osobowość prawną. Grupa producencka wtedy ma formę gdy przybierze nazwę.

Otoczenie instytucjonalne agrobiznesu;

-ubezpieczenie społeczne rolników zostało uregulowane ustawą z 20.XII.1990 (Dz.U. 1998 Nr 7 poz. 25) Instytucje, której powierzono wykonywanie zadań w tym zakresie jest Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS)

KRUS:

-W 1991 roku ubezpieczeniem społecznym objęto KRUS ok. 1,75 mln rolników i członków ich rodzin, ok. 1,5 mln osób uzyskało świadczenia emerytalno-rentowe.

-wg danych z pierwszego półrocza 2005roku ubezpieczeniu w kasie podlega 1 552 498 osób, a emeryci i renciści 1 637 900 świadczeniobiorców.

Kasa realizuje wiele dodatkowych zadań zleconych przez państwo m.in.:

-wypłaca renty strukturalne (poprawa struktury agrarnej, wcześniejsze przejście gospodarstwa z gospodarza na syna przed emeryturą)

-zasiłki rodzinne

-zasiłki pielęgnacyjne

-świadczenia kombatanckie dla inwalidów wojennych

-pełni funkcję płatnika składek na ubezpieczenie zdrowotne - ponad 2 615 5 tys. osób związanych z rolnictwem. Składki idą do NFZ - pieniądze potrącane ze świadczeń (ze składek wypłacanych- świadczeniodawców, ze świadczeniobiorców- kawałek tego co dostają)

Jak funkcjonuje system ubezpieczeń w rolnictwie:

-koordynowaniem tych działań zajmuje się KRUS

-składki płacą osoby związane z rolnictwem - świadczeniodawcy

-świadczeniobiorcy - emeryci, renciści, rolnicy i członkowie ich rodzin

Do podstawowych zadań KRUS należy:

-obsługa ubezpieczonych rolników i świadczeniobiorców (emerytów i rencistów) w sprawach dotyczących obejmowania ubezpieczeniem społecznym rolników i opłacania składek na to ubezpieczenie.

-przyznawania i wypłaty świadczeń emerytalno- rentowych oraz wypadkowych, chorobowych, macierzyńskich oraz świadczeń pozaubezpieczeniowych.

-realizacja własnego systemu 2-instancjonalnego orzecznictwa lekarskiego w postępowaniu dowodowym dla ustalenia prawa ubezpieczonych do świadczeń rentowych i odszkodowawczych, których przyznanie wymaga medycznej oceny stanu zdrowia lub oceny następstw wypadku w związku z pracą rolnika

-działalność prewencyjna na rzecz zapobiegania wypadkom przy pracy rolniczej i chorobom zawodowym, a w szczególności:

*upowszechnianie wiedzy o tych zagrożeniach i znajomości zasad bhp wśród dorosłych i dzieci

*analiza przyczyn i okoliczności powstawania wypadków przy pracy rolniczej i chorób zawodowych

*prowadzenie szkoleń w zakresie znajomości zagrożeń i zasad bezpiecznej pracy w gospodarstwie rolnym

-podejmowanie starań o właściwą produkcję i dystrybucję bezpiecznych środków produkcji dla rolników, ubrań roboczych i ochronnych

-prowadzenie nieodpłatnej, dobrowolnej rehabilitacji leczniczej dla osób uprawnionych do świadczeń w KRUS, zagrożonych niezdolnością do pracy lub wykazujących długotrwałą niezdolność do wykonywania pracy zawodowej w gospodarstwie rolnym. Rehabilitacje te prowadzą centra i ośrodki KRUS oraz sanatoria współpracujące z ........

-wspieranie ubezpieczeń wzajemnych (takie ubezpieczenia prowadzone przez firmy które zakładają sami rolnicy. Są wsie, gdzie są fundusze dla tej wsi np. składki na zwierzęta i jak coś się komuś stanie to wtedy jest zabezpieczenie. Nie są to ubezpieczenia nastawione na zysk.

-obsługa ubezpieczenia zdrowotnego, zgodnie z Ustawą z dnia 27.08.04r o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. Nr 210 poz. 213)

Otoczenie instytucjonalne agrobiznesu-doradztwo:

Centrum Doradztwa Rolniczego z siedziba w Brwinowie, wraz z oddziałami w Krakowie, Poznaniu, Radomiu, rozpoczęło działalność 1.I.05roku w drodze przekształcenia Krajowego Centrum Doradztwa Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich.

Podlega Ministrowi Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Działanie na cały kraj.

Jednostki Doradztwa:

-Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie;

-16 wojewódzkich ośrodków doradztwa rolniczego, zasięg działania obejmuje obszar województwa;

-państwowe jednostki organizacyjne posiadające osobowość prawną;

-prowadzą doradztwo rolnicze obejmujące działania w zakresie(rolnictwa, rozwoju wsi, ryków rolnych, wiejskiego gospodarstwa domowego);

-mają na celu poprawę poziomu dochodów rolniczych oraz podnoszenie konkurencyjności rynkowej gospodarstw rolnych, wspieranie zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich, a także podnoszenie poziomu kwalifikacji zawodowych rolników i innych mieszkańców obszarów wiejskich;

Ośrodki doradztwa w ramach zadań z zakresu doradztwa rolniczego prowadzą szkolenia dla rolników i innych mieszkańców obszarów wiejskich w zakresie:

-stosowanie nowoczesnych metod agrotechnicznych hodowli oraz przetwórstwa rolno-spożywczego (wdrażanie nowych metod);

-rozwiązywanie problemów technologicznych i organizacyjno-ekonomicznych gospodarstw rolnych;

-rachunkowości w gospodarstwach rolnych;

-rolnictwa ekologicznego;

-rozwoju przedsiębiorczości na obszarach wiejskich;

-unowocześnienie wiejskiego gospodarstwa domowego;

-ubieganie się o przyznanie pomocy finansowanej lub współfinansowanej ze środków pochodzących z funduszy UE lub innych instytucji krajowych i zagranicznych;

-modernizacji gospodarstw rolnych i poprawy jakości artykułów rolno-spożywczych i ich przetwórstwa oraz wzmocnienie pozycji rolników na rynku;

-zarządzanie gospodarstwem rolnym;

-promocji produktów lokalnych i regionalnych;

Ponadto:

-prowadzi działalność informacyjną wspierającą rozwój produkcji rolniczej;

-prowadzą działalność w zakresie podnoszenia kwalifikacji zawodowych rolników i innych mieszkańców obszarów wiejskich;

-udzielają pomocy rolnikom i innym mieszkańcom obszarów wiejskich;

-prowadzą analizy rynku art. rol - spoż;

-mogą prowadzić doświadczalnictwo odmianowe w ramach projektowania dośw. odmian.;

-upowszechnianie metod produkcji rolnej i stylu życia przyjaznych dla środowiska;

-pojmowanie działań na rzecz zachowania dziedzictwa kulturowego i przyrody wsi, ekologicznego i funkcyjnego urządzania gosp. rolnego;

-upowszechnianie rozwoju agroturystyki i turystyki wiejskiej oraz prowadzą promocję wsi jako atrakcyjnego miejsca wypoczynku;

-współdziałanie w realizację zadań wynikających z programów rol. - środ. oraz programów działań mających na celu odpływ N ze źródeł rolniczych;

-prowadzi analizy przemian w zakresie poziomu i jakości produkcji rolniczej i f-ncji gospodarstwa rol. oraz upowszechnianie wyników analiz do pracy doradczej.

Odpłatnie jednostki doradztwa rolniczego mogą wykonywać usługi w zakresie prowadzenia ksiąg rachunkowych i dokumentacji niezbędnej w rachunkowości gosp. rol. oraz działalności promocyjnej gosp. rol. Ponadto ośrodki doradztwa organizują kursy przygotowawcze do uzyskania tytułów kwalifikacyjnych.

ODR współpracują z:

-ARiMR, ARR, ANR, KRUS, ZUS, banki, izby rol., szkoły, zw. zawodowe i społ-zawodowe org. rolnicze i Akad. Rol., uczelnie, jedn. badawczo - rozw, placówki nauki polskiej, organy rządowe, jedn. samorządu terytorialnego.

IZBY ROLNICZE - terytorialne jednostki samorządu rolniczego; powołane w PL ust. 14 grudnia 95r.

-członkowie: osoby fizyczne i prawne, które są płatnikami podatku rolnego i dochodowego z działów specj., produkcji rol., zamieszkujące obszar danego woj.;

Zadania:

-sporządzanie analiz, ocen, opinii, wniosków z zakresu produkcji rolnej oraz rynku rolnego; przedstawianie ich organami administracji rządowej i samorządu terytorialnego;

-występowanie do organów administracji rządowej i samorz. terytorialnego z inicjatywą w zakresie regulacji prowadzonych oraz opiniowanie projektów przepisów;

-prowadzenie działań na rzecz tworzenia rynku rol. oraz poprawy warunków zbytu płodów rolnych i produktów rolnych;

-prowadzenie analiz kosztów i opłacalności produkcji rolnej;

-gromadzenie, przetwarzanie i przekazywanie inf. o gospodarstwach na potrzeby producentów rolnych oraz innych podmiotów gosp.;

-doradztwo w zakresie działalności rolniczej, wiejskiego gosp. domowego oraz uzyskiwania przez rolników dodatkowych dochodów;

-podejmowanie działań na rzecz rozwoju infrastruktury rolnictwa i wsi oraz poprawy str. agrarnej;

-podnoszenie kwalifikacji osób zatr. w rol;

-prowadzenie listy rzeczoznawców oraz przyznawanie tytułów kwalifikacyjnych w zakresie rolnictwa;

-kształcenie i upowszechnianie etyki i rzetelnego postępowania w działalności gosp.;

-działania na rzecz podnoszenia jakości środków i urządzeń stosowanych w dział. rolniczej oraz na rzecz poprawy warunków pracy i bezpieczeństwa w rolnictwie;

-współdziałanie z jednostkami prowadzącymi szkoły rolnicze, wspieranie ich działań, inicjowanie powstawania nowych szkół i zmian w programach nauczania oraz współorganizowanie praktyk;

-kształcenie świadomości ekologicznej prod. rolnych;

-eksport produktów rolnych;

Organy izb rolniczych:

-Walne Zgromadzenie (4 lata kadencji; 32os. poz. z każd. woj.; wybory bezpośrednie; okręgiem wyborczym jest gmina;

-Zarząd;

-Komisja Rewizyjna;

W PL 16 izb rolniczych; prezesi izb i wybrani przez Walne Zgromadzenie delegaci (po 1 z każdej izby tworzą Krajową Radę Izb Rolniczych);

-Walne Zgromadzenie to najwyższa Władza Izby; Walne Zgromadzenie KRJR = 32osoby;

-Komisja Rewizyjna = 5osób wybieranych z członków Walnego Zgromadzenia Izb Rolniczych; są jednostkami organizacyjnymi samorządu i reprezentują interesy rolników;

podstawowe cele - stwarzanie rolnictwu w PL stabilnych i przejrzystych warunków rozwoju (to cele Izb Rolniczych);

ZINTEGROWANY SYSTEM ZARZĄDZANIA i KONTROLI (IACS)

-wprowadzony przez ARiMR;

-umożliwia wypłaty dopłat bezpośrednich w PL dla rolników (którzy są zarejestrowani);

-wdrażanie i stosowanie ZSZiK daje gwarancję, że transakcje finansowane z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji;

NA ZSZiK składają się:

1.skomputeryzowana baza danych; zawiera dane każdego gospodarstwa dane uzyskane z wniosków o pomoc;

2.System Identyfikacji Działek Rolnych (LPiS) - utworzony na podstawie map lub dokumentacji ewidencji gruntów albo też innych danych kartograf.

LPiS korzysta z technik skomputeryzowanego systemu informacji geograficznych przy zastosowaniu jednolitych standardów gwarantujących dokładność w oparciu o przepisy UE każde państwo tworzy i prowadzi ZSZiK; tu są mapy, które dostają rolnicy; muszą je dołączyć do dokumentów o dopłaty;

Ad.1.Sprawdzanie danych dotyczy 3 lat wstecz (lata obrotowe); są tu też dane referencyjne;

Krajowy system ewidencji: 3 ewidencji:

-producenci - imię, nazwisko, siedziba prod., PESEL, NIP, REGON, nr. rach. bankowego;

-gospodarstwa - nr. ident.; pow. gosp.; dane umożliwiające identyfikację działek rol;

-wnioski - o przyznanie płatności (tereny złożenia wniosku, czego dotyczy, informacje o kontrolach, liczba i gatunki zwierząt).

WYKŁAD 5

Systemy zbierania i wykorzystywania danych rachunkowych w gosp. rolnych.

To nie system rachunkowości, ale system zbierania danych, niezbędny do realizacji WPR.

FADN - tworzony etapowo w miarę rozszerzania UE od 1965r.:

-na początku był w 6 krajach założycielskich, po rozszerzeniu w 73r. w UK, Irlandii i Danii;

-po wstąpieniu w 2004r. PL jest w 25 krajach i umożliwia porównanie wyników gosp. rol. np. PL z Irlandią;

W UE w FADN uczestniczy >81 tys. gosp.

Najwięcej gospodarstw mają w FADN: 1.Włochy, 2.PL

Status FADN tworzą 4 przepisy prawne:

-to system bazujący na ustawach Komisji Europejskiej,

-rozporządzenie nakładające na każde państwo członkowskie obowiązek utworzenia sieci danych rachunkowości gosp. rocznych z 65r.

Dane zgromadzone przez FADN służą do:

=oceny efektywności podjętych decyzji w ramach WPR przez:

-coroczne określenia dochodów gosp. rol. funkcjonujących na terenie wspólnoty,

-analizę działań gosp. roln.;

wartość produkcji - zużycie środków +/- odpływ bieżących dopłat i podatków = wartość dodana brutto gosp. rolnego - amortyzacja = wartość dodana netto gosp. rol. - czynniki zewn. - saldo dopłat podatków związanych z inwestycjami = dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego

Dochód ten przeliczany na osoby pełnozatrudnione => wartość dodana netto / nakłady pracy ogółem = AWU

dochód z rodzinnego gosp. rolnego : nakłady pracy nieopłaconej = FWU

WYKŁAD 6

FADN-cd; Rachunek ekonomiczny

System zbierania i wykonywania Danych Rachunkowych z gosp. rol. (PL FADN).

FADN:

-tajność danych - nie można wykorzystać do celów podatkowych;

-przystąpienie jest dobrowolne.

Podstawa prawna do funkcjonowania PL FADN 29.X/2000r.

Cel główny dla PL FADN:

-dostarczać danych rachunkowych z reprezentatywnej próby gosp. rol. do FADN (obowiązek ten spoczywa na każdym państwie człon).

Cele pośrednie:

-dostarczać danych do środków decyzyjnych władz RP narodowe programy wsparcia muszą uzyskać akceptację przedstawicieli państwowych krajów członkowskich;

-dostawać dane dla org. przedstawicieli rolników dane rach. z gosp. rol. są konieczne przedstawicieli rolników do negocjacji;

-dostarcza dane dla środowisk rol.-badawczego (analizy weryfikacje, hipotezy);

-dostarcza danych dla pracowników zajmujących się udzielaniem porad dla rolników (np. sporządzanie biznesplanu);

-dostarczenie danych dla rolników uczestniczących w PL FADN;

* porównanie wyników konkretnego gosp. z grupą gosp. podobnych (raporty indywidualne i porównawcze.

aktywa= majątek;

pasywa= źródło jego finansowania.

Cele pośrednie PL FADN:

-dokumenty do gromadzenia danych rach. w PL z gosp. o osobowości prawnej;

* kwestionariusz wypełniany przez pracowników; są specjalne aplikacje do komputerowego prowadzenia danych (RICA1).

12100 sprawozdań z gosp. rolnych FADN z 4 regionów się robi (SGM).

Wyniki standardowe FADN to badanie 110 cech z gospodarstw badanych.

Przychody - wartość produkcji towarowej i nietowarowej wytworzonej w zdefiniowanym czasie (okresie obrachunkowych), łącznie z innymi przychodami pieniężnymi mającymi związek z jego działalnością operacyjną w tym czasie.

Koszty - wartość zużytych środków produkcji oraz świadczeń finansowych mających związek z działalnością operacyjną gosp. rol. w zdefiniowanym czasie.

Zużycie pośrednie - wartość zużytych na cele produkcyjne prod. rolnych pochodzących z własnej produkcji + materiałów z zakupu (razem z paliwami), energii, usług obcych (przetwórstwo obce, usługi agrotechniczne, wetery., prowizje), koszty podróży służbowych oraz inne koszty (np. ubezpieczenia).

Amortyzacja - zmniejszenie wartości aktywów trwałych w roku obrachunkowym, powodowane zużyciem fizycznym i „moralnym”.

Koszty czynników zewnętrznych - koszty zaangażowania obcych czynników produkcji w działalności. operacyjnej gosp. rol.:

-odsetki od kredytów;

-wynagrodzenia pracowników najemnych;

-czynsze za dzierżawione aktywa rzeczowe (za ziemie).

Wartość dodana netto (WDN) - nadwyżka ekonomiczna pozostała po odjęciu od wart. prod. gosp. rol. wartości zużycia pośredniego skorygowana o saldo dopłat i podatków oraz w końcu pomniejszona o wart. zużycia środka trwałego podlegająca umorzeniu (amortyzacja).

WDN - odzwierciedla nowo wytworzoną wartość w gosp. rol. w okresie obrachunkowym przez wszystkie 3 czynniki wytwórcze (ziemię, kapitał i pracę), niezależnie od tego kto jest ich właścicielem.

Dochód z rodzinnego gosp. rolnego - WDN pomniejszona o koszt zewn .czynników wytwórczych (wynagrodzeń, odsetek i czynszów) i powiększoną o subsydia od inwestycji.

Bilans finansowy gosp. rolniczego - fotografia stanu majątkowego gosp. rol. i ciążących na nim roszczeń w zdefiniowanym momencie (np. na koniec roku).

Obraz ten może być już inny w następnym dniu po dacie, na którą bilans został wykonany, gdy np. zostanie sprzedane ziarno pszenicy i zaistnieje należność z tego tytułu.

Kryteria oceny finansowej gosp. rolnego:

-płynność- zdolność gosp. rol. do wywiązywania się ze zobowiązań finansowym w należnym czasie ich uregulowania, bez zakłóceń w normalnym funkcjonowaniu gosp., a szczególnie bez obniżania potencjału wytwórczego.

-wypłacalność- ilość pożyczonego z zewnątrz kapitału wprowadzonego do gosp. w relacji do zainwestowanego kapitału własnego (bezpieczny jest jeszcze stos. 50:50; 80:20 na pewno nie);

-rentowność- nadwyżka ekonomiczna (dochód, zysk) odnosząca się do tych zasobów/ pracy, zarządzania i kapitału/ z których gosp. osiąga tą nadwyżkę.

Produktywność - stopień skuteczności zastosowania pracy zarządzania i kapitału; analiza efektywności odnosi się do realizacji między nakładami i produkcją (np. jaki przychód mamy za 1ha UR).

Bruksela (dyr. generalna ds Rolnictwa)→ Ministerstwo Rolnictwa→ Instytut Ekonomiki i organizacji→ WODR→ 2400 doradców.

745023 gosp. rolnych, wytwarzające 89,3% SGM

Etapy zbierania danych:

1. dobór gosp. do próby (ankiety dotyczące rozmiarów produkcji oraz określenie typu wielkości ekonomicznej gosp.).

Rachunek ekonomiczny.

Zasada racjonalnego gospodarowania:

-max efektu przy danych zasobach(K:P→ max) przy określonych zasobach w przedsiębiorstwie można uzyskać max zysk/ efekt.

-min nakładu przy określonym efekcie (K:P→ min) minimalne nakłady nie pozwalają na uzyskanie max efektu.

Są to 2 różne zasady, nie można je jednocześnie stosować, trzeba wybrać jedną z opcji w zależności od sposobu gospodarowania, zwykle stosujemy 2-ga zasadę, bo zawsze mamy coś w minimum.

Rachunek ekonomiczny - w celach decyzyjnych może być stosowany w przypadku istnienia rozwiązań alternatywnych. Jest to (definicja):

-zbiór metod matematycznych i statystycznych;

-forma logicznego myślenia;

-narzędzie pomocnicze (bo nie podejmuje za nas decyzji);

-polega na ustaleniu poziomu nakładów i efektywności produkcji przy różnym podziale zasobów produkcyjnych;

-całokształt działań polegających na przetwarzaniu inf., analizie poszczególnych kategorii ekonomicznych oraz wyborze wariantów rozwiązań.;

-stanowi określenie miar sprawności gospodarowania.

Rachunek ekonomiczny - to zespół metod i środków umożliwiających podjęcie optymalnej decyzji, dotyczących wykorzystania posiadanych zasobów i środków w celu osiągnięcia najkorzystniejszych w określonych wariantach efektów ekonomicznych (lepszych).

Podziały rachunku ekonomicznego:

1.wg kryterium podmiotu rachunku:

-makroekonomiczny (dla kraju, EU);

-mikroekonomiczny;

2.ze względu na przedmiot rach. ek.:

-całościowe, pełne;

-częściowe, odcinkowe (np. kalkulacje);

3.ze wzgl. na czas objęty rach. ek.:

-dotyczący działalności eksploatacyjnej (bieżącej, operacyjnej);

-długookresowe (długoterminowe);

4.ze wzgl. na okres, którego dotyczy rach.:

-następczy, wynikowy;

-rach. prognostyczny;

5.ze wzgl. na źródło danych rach.:

-zapisy księgowe lub inne dok.;

-zróżnicowane źródła księgowe i/lub pozaksięgowe;

6.ze wzgl. na ceny przyjmowane do obliczeń:

-rachunek cen rzeczywistych (bieżących);

-rach. cen stałych, z przyjętego okresu (roku, miesiąc, dnia);

-rachunek cen dyskontowych lub kapitalizowanych na określony dzień.

WYKŁAD 7

Pytania w rachunku ekonomicznym

Najważniejsze pytania w rachunku ekonomicznym:

-co produkować (jakie produkty, ile?);

-jak produkować ( jakie metody: intensywne/ ekstensywne, jakie nakłady, proporcje);

-ile produkować;

-dla kogo produkować (jaki segment, rynek docelowy).

Rachunek opłacalności zmian w działalności eksploatacyjnej (bieżącej):

-rach. kosztów jednostkowych;

-kalkulacja nadwyżek bezpośrednich = kalkulacje niepełne;

-kalkulacje różnicowe;

-rach. substytucji→ tu zakłada się stałość, produkcja = const, np. zastąpienie ziły roboczej kapitałem maszynowym;

-rach. marginalny = rach. kosztów krańcowych bazującym na f-cji produkcji; prod. = rozros;

-rach. kosztów alternatywnych- zastępowanie; koszty utraconych korzyści- zawsze kiedy pojawiają się alternatywy, albo inwestujemy albo na lokatę a różnica zysku miedzy tymi opcjami to koszt alternatywny.

Relacje nakładów i produktów:

-produkt- produkt;

-nakład- nakład;

-nakład- produkt.

Związek miedzy produktami; produkty:

-sprzężone- pr. główne i uboczne wytworzone w danym i tym samym procesie produkcji, np. ziarno zbóż i słoma;

-konkurencyjne- wzrost produkcji 1 powoduje ↓ produkcji 2-go; jest to efektem < zasobów niezbędnych czynników produkcji;

-antagonistyczne- wpływają na siebie ujemnie, wytworzenie I działa niekorzystnie na produkcję II, np. uprawa krzyżowych po krzyżowych;

-komplementarne- wzajemnie się uzupełniają, ↑ produkcji I powoduje ↑ prod. II przy niezmiennej pozycji nakładów;

-suplementarne- (obojętne, niezależne, neutralne); pozostają bez wzajemnego wpływu na siebie; rozmiary produkcji I są nie zależne od II.

Rachunek kosztów

kalkulacja kosztu jednostkowego - prócz ustalenia pozycji tego kosztu, służą do określenia jego struktury, a dzięki temu pojawia się możliwość racjonalizacji poszczególnych pozycji składowych jednostkowego kosztu wytwarzania produktu.

Podstawą podziału kosztów w rachunku kosztów pełnych jest wyodrębnienie kosztów bezpośrednich i pośrednich. Przy wycenie wytworzonych produktów uwzględnia się zużycie wszystkich czynników produkcji, zaś koszty pośrednie rozlicza się na produkty wg przyjętego klucza podziałowego - pry czym obowiązuje zasada proporcjonalnego podziału kosztów pośrednich, np. wyceniając obornik, łęty, słomę- b. dużo rzeczy, dlatego stosowanie tej metody w gosp. jest rzadkie.

Klucz podziałowy - też jest problematyczny; subiektywne to mogą być np. w gosp, struktury produkcji.

Podział kosztów:

1. wg. kryterium - sposób odnoszenia kosztów na wytworzone produkty:

a) k. bezpośrednie- łatwo je przyporządkować konkretnemu produktowi

przeszłość- rachunek;

przyszłość- kalkulacja;

b) k. pośrednie- wspólne dla kilku produktów i mamy trudność z przyporządkowaniem danemu produktowi (działalności):

- ogólno produkcyjne- związane z prowadzeniem produkcji w gosp. rol.; np. paliwo w ciągniku gdy ten ciągnik tylko do produkcji na powierz., bo jak nie jedziemy do kościoła to koszty ogólnogospodarcze:

* k. ogólnogospodarcze produkcji roślinnej;

* k. o. p. zwierzęcej.

-k. ogólnogospodarcze- dotyczą funkcjonowania przedsiębiorstwa jako całość. Nie odnosi się ich do wyrobów; np. koszty administracyjne, k. obsługi (magazynowanie, ochrona); np. zatrudnienie zootechnika do krów, koni;

-straty na brakach technologicznie uzasadnionych;

-koszty sprzedaży.

Wybór klucza podziałowego który najlepiej odzwierciedla zaangażowanie kosztów pośrednich w wytworzenie konkretnego produktu, jest trudny bo każdy w określony sposób uprzywilejowuje jedne produkty a dyskryminuje inne.

W przedsi. agrobizn. jako klucze podziału kosztu pośrednich mogą być zastosowane:

-struktury kosztów;

-s. produkcji;

-nakłady robocizny;

-wartość produkcji wyraż. w jedn. nat. a w gosp. rol. np.

-powierzchnia w ha.

W zależności który klucz zastosujemy, coś będzie uprzywilejowane, sam dobór klucza już jest subiektywny.

Metoda stosowana w rach. kosztów pełnych można podzielić na: kalkulacje podziałowe i obliczeniowe.

Kalkulacje podziałowe:

-k. prosta- koszty jednostkowe oblicza się jako iloraz kosztów całkowitych poniesionych w danym okresie przez l. wytworzonych wyrobów; metoda stosowana tylko w przedsiębiorstwach wytwarzających tylko jednorodny produkt. ZALETA: rachunku pełnych kosztów produkcji jest to że umożliwia on ustanowienie kosztu jednostkowego i porównanie go z ceną tego artykułu:

Przeciętny jednostkowy koszt produkcji = koszty całkowite (pełne)/ l. jednostek produktu

-k. procesowa- rachunek ciągniony kosztu jednostkowego; koszt się wyklucza na poszczególnych etapach procesu produkcji; np. mamy zboże- muszę wycenić w V to mogę zastosować tą metodę biorąc pod uwagę poszczególne wykonane zabiegi + koszty poszcz. wyliczone jakimś kluczem podziałowym; Rzadko w rolnictwie.

-k. współczynnikowa- w przypadku różnic asortymentowych i gatunkowych produkcji; cały produkt wytworzony w przedsiębiorstwie jest przeliczany na inny produkt. Wszystkie produkty przelicza się wg określonych współczynników na 1 produkt. Precyzja zależy od poprawności doboru współczynników ekwiwalentnych.

-met. organiczno-syntetyczna- przy założeniu że w gosp. produkuje się 1 produkt (j. zb. = jednostka zbożowa) i wszystkie inne (owies, mleko) przeliczane są na j. zb.

1 j. zb. to równowartość białka i skrobi 100kg zboża, podstawą kalkulacji jest koszt jej wytworzenia. Wpierw ustala się średni koszt 1 j. zb. w gospodarstwie:

koszt 1 j. zb. = koszty całkowite/ wielkość produkcji (w jed. zb.)

a potem oblicza koszty jednostkowe poszczególnych produktów proporcjonalnie do ich wartości wyrażon. w jed. zbożowych, np. gospodarstwo poniosło koszty 320 250 PLN a produkcja 15 250: koszt j. zb.= 320 250/ 15250= 21

Koszty jednostkowe np. kukurydzy na ziarno wyniosą 21 PLN/dt (1 j. zb.* 21 PLN/ dt zb.)

b. cukrowy→ 5,25 PLN/ dt (0,25 j.zb. *21 PLN)

mleko→ 0,19 PLN/l (0,009 j.zb. * 21 PLN/ j.zb.)

→ 0,25 i 0,009 to są stałe tabelaryczne współczynniki.

zatem wytworzenie 1 l mleka może byc w 1 gosp. droższe niż w innym.

- met. organiczna uproszczona- przyjmujemy założenie że w poprawie zorg. gosp., wszystkie wytworzone w nim produkty są jednakowo potrzebne, ich opłacalność jest zatem jednakowa.

W I etapie oblicza się wskaźnik wzgl. wysokości kosztów (WWWK)

WWWK = koszty całkowite/ wielkośc produkcji (w PLN)

potem ustala się koszty jednostkowe produktu = cena produktu * WWWK

np. gosp. koszty całkowite = 320250 PLN; prod. = 521250

WWWK = 320 250/ 521 250 = 0,6144

Koszty jednostkowe np:

pszenica→ 24,58 PLN/ dt (40 PLN/ dt* 0,6144);

b. cukrowy→ 9 PLN/ dt* 0,6144 = 5,93 PLN/ dt;

mleko→ 0,9 PLN/ dt* 0,6144 = 0,55 PLN/ dt.

WYKŁAD 8

Rachunek kosztów-oparty na niepełnych kalkulacjach

Kalkulacje rolnicze- to rachunek umożliwiający określenie efektów jakie może dać działalność w zależności od sposobu prowadzenia gosp. W kalkulacjach częścią elementarną rachunku jest szacowana, ustalona na podstawie przewidywań - kalkulowana

K. niepełne-ujmujemy tylko te elementy, które są potrzebne do podjęcia decyzji. Część kosztów istnieje w gosp. niezależnie od tego co się w nim produkuje(koszty pośrednie)

Nb=Pt-Kb

Nb-nadwyżka bezpośrednia z danej dział rol.

Pt- wartość prod. z danej dział prod.

Kb- koszty bezpośrednie poniesine z dział prod.

Dochód rolniczy-jest zależny od sumy uzyskanej nadwyżek i wielkości kosztów pośrednich.

Dr=(Pt-Kb)-Kp

Kp-koszt pośredni

Kalkulacje rolnicze to rachunki umożliwiające określenie efektów jakie mogą dać poszczególne działalności produkcyjne.

Kalkulacje róznicowe-wykazują względną opłacalność różnych porównywalnych ze sobą gałęzi produkcji, pozimów intensywności czy sposobów uzyskania prac.

Rachunek substytucji

Substytucja nakladów-wzajemne zastepowanie czynników przy załozeniu tego samego efektu.

Rodzaje substytucji:

-całkowita - gdy jeden nakład może być całkiem zastępowany innym

-częściowa - gdy zamienność nakładów jest możliwa tylko w pewnych granicach

Z punktu widzenia ekonomicznego-poszukiwanie kombinacji nakładów przy których określoną produkcję uzyskuje się najmniejszym kosztem.

Poszczególne czynniki produkcji mogą mieć różne alternatywne zastosowania: 1 produkt może być wytworzony za pomocą różnych czynników, których koszt bywa zróżnicowany. Pyt: jak produkować, ile zużyć czynników produkcji w jakich proporcjach aby wytworzyć dany produkt

Stopa substytucji: stopień zamiany 1 czyn. (produktu) drugim przy założeniu, że zmiana ta nie spowoduje zwiększenia produktu czy pogorszy jej jakość. Gdy czynnik N1 zastępuje N2 to stopień substytucji (S) gdzie N1-czynnik zastępowany, N2 czynnik zastępujący

SN1N2=   N1/+  N2

Stopa substytucji nakładów czynników jest zawsze wartością (-) dla wygody jednak prawie zawsze pomija się znak (-)

Przeciętna stopa substytucji- informuje ile jedn. ubytku czynnika zastępowanego przypada przeciętnie na 1 jedn. czynnika zastępującego.

Krańcowa stopa substytucji- określa o ile jedn. trzeba zwiększyć nakład pierwszego czynnika, aby zwiększyć nakład drugiego czynnika o 1 jednostkę lub odwrotnie- o ile jedn. trzeba zmniejszyć nakład drugiego czynnika

Produkcja jedn

Długopisu

Koszt całkowity

wyrobu

.Koszt przeciętny

wyproduk. 1 długopisu

Koszt

końcowy

10

12 zł/10 szt

12/10=1,2

20

26 zł

26/10=1,3

1,4

30

36zł

36/30=1,2

1,0

26-12=14

1 długopis=1,40

36-26= 10

Granice ekonomicznej efektywności substyt. czynnika określa zależność ^N1C1>^N2C2

Czynniki produkcji mogą być wzajemnie zastępowane wg stałej lub zmiennej (rosnącej lub malejącej) stopy substytucji. Przy podejmowaniu decyzji substyt. najważniejsze jest określenie relacji cen wzajemnej zastępowalności nakładów, bo to one decydują o opłacalności danego przedsięwzięcia.

Substytucja prócz nakładów może dotyczyć produktów mając do dyspozycji określoną ilość czynnika N1 i N2 można wytworzyć określoną ilość produktu P1 (lub P2)- subst. Całkowita albo określoną ilość produktów p1 i p2 (subst. częściowa). Przy substytucji produktów zawsze zakłada się stałość posiadanych zasobów.

RACHUNEK MARGINALNY

-transformacja nakładów w produkty czyli relacja nakład-produkt

-w produkt rolniczy w miarę wzrostu nakładów przyrost efektów jest coraz niższy a nawet może mieć miejsce ich pogorszenie. Określamy to prawem malejących przychodów.

0x01 graphic

Im dalej tym przyrost mniejszy, kolejne nakłady przynoszą coraz mniejszy efekt

F. produkcji-ilość stosunku między poniesionymi nakładam, a uzuskanymi przychodami; określona na podstawiewartości istniejącego w danej grupie przedsiębirców.

Produkt globalny?

Produkt przeciętny-relacja prod. globalnego do nakładów w ujęciu rzeczowym.

Prod. krańcowy-relacja przyrostu produktu globalnego do przyrostu zurzytych w jego produkcji nakładów.

Koszt całościowy-suma wszystkich kosztów na danego rodzaju ponoszonych na każdym poziomie intenswnaj produkcji.

Koszt krańcowy, marginalny-relacja przyrostu kosztow do przyrostu prod. globalnego.

Koszt graniczny-koszt marginalny równy cenie jednostki produktu.

Jak koszt graniczny>cena-to to należy zaprzestać produkcji (nieopłacalna)

Kształtowanie soe dochodu w zależności od wielkości produkcji i kosztu przeciętnego:

0x01 graphic

A-cena

B do G-przyrost rosnący dochodu

G do E-dochód jest malejący;wzrost prod. przyczynia się w małym stopniu do wzrostu dochodów; przyrost malejący (kwotowo duży ale nie rosnący

F-najniższy poziom kosztu przeciętnego

Największy dochód w E, w B nie ma dochodu

Koszt przeciętny i koszt krańcowy jako podstawa wyznaczenia optymalnego ozimu produkcji

0x01 graphic

Dochód rosnący do G (koszt przeciętny), a z pkt widzenia kosztu krańcowego nie ma znaczenia

Przy rachunku kosztów krańcowych istotna jest cena-ona decyduje do kiedy produkukcja się oplaca; informuje jak wcześnie się wycofać aby mieć jeszcze zysk.

WYKŁAD 9

Kapitał-prawo własności , prawo dysponowania.

%-cena kapitału pożyczkowego(kredytu), czyli dochód jaki właściciel kapitału otrzyma za zbycie prawa dysponowania nim w określonym czasie.

Stopa %- relacja procentu(%) do sumy wypożyczonego kapitału. Jej pozycja zalezy od:

1.Podaży kapitału pożyczkowego. Im większa stopa tym większa podaż. Przy większej stopie jest więcej chętnych osób, które chcą swój kapitał udostępnić. Im stopa mniejsza tym więcej chętnych do wzięcia pieniędzy.

2.Popytu na ten kapitał

3.Ryzyka (indywidualnego -zw. Z konkretnym dłużnikiem niwelowanego przez sformułowanie umowy kredytowej i ogólnego-związanego z pozycją koniunktury rynkowej odzwierciedla je przeciętny poziom stopy %.

4.% inflacyjnego- powoduje obniżenie siły nabywczej pieniądza. Im >tym>stopa %.

5.Naturalnych preferencji płynności tj.naturalnej skłonności właściciela kapitału do zachowania możliwie wysokiej jego płynności czyli trzymamy gotówkę a nie zamrażamy w budynku

6.Polityki pieniężno-kredytowej państwa czyli celowego oddziaływania państwa aby uzyskać możliwość integracji w gospodarkę. Jest to szczególnie ważne w okresie recesji.

Realna stopa procentowa:

Ir=(in-ii)/(1+ii) in-normalna stopa% ii-stopa inflacji

Inwestowanie- process zwykle długotrwały, wymagający zgromadzenia kapitału do sfinansowania początkowych nakładów, przynoszących efekt z pewnym opóźnieniem.

Przedsięwzięcia rozwojowe mogą dotyczyć:

-zmiany wielkości produkcji

-zmiany jakości produkcji

-zmiany struktury asortymentowej produkcji

-obniżki kosztów

-zmiany źródeł zaopatrzenia

-zmiany kierunków zbytu

-powiązań z innymi przedsiębiorcami

-inwestycji wspólnych

-lokowania nadwyżek kapitału poza firmą macierzystą

Inwestycje mogą przynosić:

-bezpośrednie korzyści finansowe

-korzyści pośrednie, np. wydatki na ochrone środowiska itp.

Klasyfikacja przedsiębiorstw inwestycyjnych:

Inwestycje:

-odtworzeniowe- zastępowanie zużytych lub przestarzałych urządzeń nowymi; są to inwestycje stosunkowo najmniej ryzykowne. Ich celem jest zapobieganie zwiększenia kosztów związanych z procesem starzenia się majątku.

-modernizacyjne- nastawione na zmniejszenie kosztów wytworzenia produktów; prowadzona zwykle z incest. odtworzeniową.

-innowacyjne- służą modyfikacji wytworzonych dotychczas produktów

-rozwojowe- wśród których się wyróżnia:

a)przedsięwzięcia mające na celu zwiększeni potencjału produkcyjnego

b)przedsięwzięcia służące wdrażaniu do produkcji nowych produktów lepiej zaspokajających istniejące potrzeby nabywców lub powodujące powstanie nowych potrzeb

-strategiczne o charakterze:

a)defensywnym- zmierzające do ochrony przedsiębiorstwa przed konkurencją lub niekorzystnymi warunkami narzuconymi przez dostawców

b)ofensywnym- wzmocnienie pozycji firmy na rynku

c)defensywno-ofensywnym- np. działanie przez finansowanie procesów badawczych

-dotyczące zasobów ludzkich organizacji- służące zapewnieniu możliwie najlepszych warunków personalnych firmy w czasie pracy i poza nią

-dotyczące interesu publicznego- obejmują m.in. wydatki związane z ochroną środowiska naturalnego, tworzenim funduszy służącym finansowaniu badań naukowych itp.

Decyzje rozwojowe dzielimy na 2 grupy:

-d. służące akceptacji lub odrzuceniu konkretnego projektu inwestycyjnego

-d. dotyczące klasyfikacji (tzw. Względna ocena opłacalności) podejmowanie w sytuacjach gdy cel można osiągnąć przez realizację 1 lub wielu przedsięwzięć ikonieczny jest wybór najbardziej opłacalnego wariantu.

-d.odnośnie do programowania, odzwierciedlania lub najkorzystniejszego programu rozwoju firmy przy uwzględnieniu zarówno środków jakimi dana jednostka dysponuje jak i cele potencjału kierunków rozwoju.

Najważniejszą cechą przedsięwzięć rozwojowych jest:

-konieczność wcześniejszego poniesienia nakładów celem osiągnięcia efektów w przyszłości.

Podstawą rachunku opłacalności przedsięwzięć rozwojowych to wartość przepływów pieniężnych netto.(NCF)

Przepływy pieniężne netto to różnica między strumieniem wpływów a strumieniem wydatków zrealizowanych w poprzednich latach okresu objętego rachunkiem.

Metoda oceny przedsięwzięć rozwojowych:

1.)m. prosta-służy do wstępnej selekcji projektów nie uwzględnia zmian wartości pieniądza w czasie

-okres zwrotu nakładów- metoda ta określa czas niezbędny do odzyskania początkowych nakładów na realizację przedsięwzięcia z osiąganych nadwyżek finansowych.

-prosta stopa zwrotu (zysku)- w tej metodzie określa się stosunek roczny zysku, osiąganego w trakcie przedsięwzięcia do wartości kapitału służącego sfinansowaniu początkowych nakładów inwestycyjnych. R= zysk netto/kapitał * 100% , w przypadku jak część spłacamy z kapitału obcego. Im wyższa stopa zwrotu tym przedsięwzięcie b. korzystne.

-analiza progu rentowności i analiza wrażliwości

2.)M.dyskontowe-uwzględniają wartość pieniądza w czasie.

-wartość zaktualizowana netto (m.NPV)- met. Ta polega na określeniu obecnej wartości wpływów i wydatków pieniężnych związanych z realizacją ocenianego przedsięwzięcia rozwojowego;przedsięwzięcie to jest opłacalne jeśli wart. Aktualna netto jest + (tu stopa rentowności przedsięwzięcia jest wyższa od granicznej). Wo(wartość obecna)=Wp(wartość przyszła)*(1+d)-t d- stopa dyskontowa t- ilość lat których dotyczy. (1+d)-czynnik dyskontujący.

Czynnik dyskontujący = Wp*1/(1+d)t

Jak NPV >0 to przedsięwzięcie jest opłacalne.

Porównywalność przedsięwzięć rozwojowych:

a)w przeds.w których kapitału są identyczne lub zbliżone do wartości i rozłożone w czasie najbardziej opłacalne jest przedsięwzięcie m o naj>wielkości NPV.

b)przes. Wymagające nakładó kapitałowych o różnej wartości lub są niejednakowo rozłożone w czasie-najbardziej opłacalne jest inwestowanie(charakteryzuje się naj> wskaźnikiem wart. Zaktualizowanej netto

NPVR=NPV/nakład pierwotny=inwestycyjny. Im mniejsza stopa procentowa tym lepiej dla nas.

-Wewnętrzna stopa zwrotu(IRR)- stopa % przy której zaktualizowana wart. Strumieni wydatków pieniężnych jest = obecnej wartości strumieni wpływów pieniężnych (stopa przy której wartość zaktualizowana netto=0). IRR pokazuje bezpośrednią rentowność badanych przedsięwzięć inwestycyjnych.

Próg rentowności (wyrażany w % lub wart.)

Punkt wyrównania-BEP-pkt. w którym realizowane przychody ze sprzedaży dokładnie pokryją poniesione koszty (rentowność sprzedaży=0).

Próg rentowności przy produkcji jednoasortymentowej zależy od:

-wielkości produkcji

-ceny wyrobów

-jednostkowych kosztów zmiennych

-stałych kosztów produkcji

-wartość sprzedaży S S=P*c P-ilość sprzedanych wyrobów , c-jednostkowa cena sprzedaży.

Poziom kosztów całkowitych (Kc) Kc=Ks+P*Kz

Ilościowy próg rentowności (P) P=Ks/c-Kzj (oznacza ile należy wytworzyć produktu aby całkiem pokryć koszty wytworzenia.

WYKŁAD 10

Koncentracja:

Metody racjonalizacji produkcji rolniczej:

1.koncentracja(w ujęciu ogólnym): skupianie, zagęszczanie, powiększanie rozmiarów

Koncentracja produkcji w gospodarstwie rolniczym - proces powiększania (skupiania, gromadzenia) produkcji i zasobów czynników niezbędnych do jej uzyskania

Co skłania do koncentracji:

-zmniejszenie się liczby zatrudnionych w rolnictwie

-szybki rozwój techniki rolniczej, zwłaszcza mechanizacji

-występowanie tendencji zwiększania wydajności technicznej maszyn oraz ich rozmiarów

Formy koncentracji:

-przestrzenna (geograficzna): skupianie poszczególnych czynników produkcji (ziemi, siły roboczej oraz środków do produkcji) w przestrzeni np. komasacja

Komasacja gruntów = scalanie gruntów

-organizacyjno-ekonomiczna: zwiększanie jednostki gospodarczej przez zwiększanie zasobów czynników produkcji (obszaru, zatrudnienia, ilości i/lub wartości środowiska produkcji), co w konsekwencji prowadzi do zwiększenia produkcji.

Koncentracja a skala produkcji:

-skala produkcji określa wielkość produkcji uzyskiwaną w obrębie jednorodnego procesu produkcji

-określony stan zaawansowania procesu koncentracji ( określony poziom koncentracji produkcji)

Korzyści zwiększenia ekonomicznej skali produkcji:

1.zmniejszanie kosztów stałych na jednostkę produktu (wielkość tych korzyści zależy od wysokości kosztów stałych, czyli korzyści są coraz mniejsze)

0x01 graphic

2. wzrost skali produkcji umożliwia zastosowanie nowych technologii produkcji, nieekonomicznych przy małej skali

0x01 graphic

Ekonomika technologii w zależności od skali produkcji:

Technologia T1 - opłaca się zwiększać koszty do W5 przy C1

Technologia T2 - opłaca się przy cenie C1 przy W8

Technologia T2 tańsza od T1

Do W5 powinniśmy korzystać z T1 aby zwiększyć produkcję

C1 - cena niższa, płaca się produkować od W2 do W5 przy T1, gdy cena C2 to od W1 do W7 nam się opłaca.

Tutaj opłaca nam się przejść z T1 na T2

3.wzrost wydajności pracy (zamiana technik pracochłonnych na pracooszczędne bez względu na rozmiar produkcji, taki sam czas wykonywania czynności przygotowawczo-zakończeniowych, które mają charakter stały)

4.większa skala produkcji sprzyja podniesieniu kwalifikacji osób związanych z pracami produkcyjnymi, tworzy się większa sprawność procesów produkcyjnych

5.wprowadzanie nowoczesnych technik zarządzania i sterowania procesami produkcji

6.dostarczanie na rynek większej ilości wystandaryzowanego produktu daje możliwości uzyskania za nie wyższej ceny, a jednocześnie płacenia niższych cen środków produkcji

Negatywne skutki wzrostu skali produkcji:

-wzrost ryzyka przyrodniczego (np. choroby), ekonomicznego (związanego z koniunkturą na rynku) co przyczynia się do zwiększania zmienności dochodu rolniczego

-trudności organizacyjne m. in. w utrzymaniu reżimu technologicznego (chodzi o ilość wykonywanych zabiegów) zachwaszczenie wymogów jakościowych i ilościowych produkcji

-wzrost kosztów transportu (przy dużej skali produkcji)

-zagrożenie dla środowiska naturalnego (np. zbyt wysoka obsada zwierząt)

Efekty skali produkcji zależą od:

a)w produkcji roślinnej:

-wielkość pola

-kształt pola

-stosowanych technologii produkcji

-liczby i gatunków uprawianych roślin

b)w produkcji zwierzęcej:

-wielkość stada zwierząt

-poziomu zastosowanej techniki

-funkcjonalności budynku inwentarskiego

-stopnia mechanizacji poszczególnych czynności

-stosowanych technologii produkcji

Specjalizacja:

-specjalizacja - wyraźne ukierunkowanie gospodarstwa na jedną gałąź lub działalność, określana jest za pomocą struktury produkcji końcowej brutto lub towarowej brutto.

-ograniczenie asortymentu produkcji, czyli ograniczenie asortymentowej struktury produkcji z równoczesnym nadaniem wiodącej roli jednej z działalności produkcyjnych w gospodarstwie

Kryterium stopnia specjalizacji:

-kryterium ekonomiczne - % struktura produkcji końcowej brutto lub towarowej

-kryt. Przyrodniczo-techniczne - wielkość produkcji wyrażona w mierniku naturalnym, uzyskanej z danej gałęzi produkcji

Uproszczenie:

-uproszczenie organizacji gospodarstwa np. zmniejszenie liczby działalności w gospodarstwie (aby można było zastosować np. podobne maszyny do siewu, zbioru itd.)

-uproszczenie procesu produkcji tj. metod wytwarzania np. zmiana sposobu żywienia trzody chlewnej

Intensywność (stan):

-intensywność organizacji - określana na podstawie udziału roślin intensywnych (warzywa, sady, rośliny okopowe) w strukturze użytkowania ziemi oraz poziomu obsady zwierząt

-intensywność produkcji - oceniana poziomem ponoszonych nakładów pracy żywej i uprzedmiotowionej

Im bardziej pracochłonna jest działalność tym większy współczynnik - wtedy bardziej intensywna roślina (im mniej nakładu pracy to roślina ekstensywna)

Intensyfikacja (proces) - trzeba mieć wiele wyników:

-pracochłonna - proces polegający na zwiększaniu nakładów pracy żywej;

-kapitałochłonna - proces polegający na zwiększaniu nakładów pracy maszyn i urządzeń;

Ekstensyfikacja - proces odwrotny, związany z obniżaniem nakładów;

Podejścia (4 z pkt. organizacji):

1.ekstensywnie organizować, produkować => niskie nakłady pracy oraz środków produkcji (zboża) robimy, gdy brak kapitału i gdy niedobory pracy;

2.intensywnie organiz. ekstensywnie produkować niskie nakłady kapitałowe okopowe, warzywa, wprowadzamy duże zasoby pracy a małe zasoby kapitału i ziemi;

3.ekst. organi. (zboża) intensywnie prod. wysokie nakłady (nawozy, ochrona);

w gospodarstwach o niedoborze zasobów pracy;

4.intensywnie org. (warzywa, okopowe dominują) intens. produk wysokie poziom nawożenia i ochrony

Kooperacja (współpraca):

-pionowa - w przypadku gospodarstw rolnych; dotyczy ona współpracy z jednostkami gospodarczymi zajmującymi się wytwarzaniem środków produkcji dla rolników lub zakładami przetwórstwa rol - spoż.;

-pozioma - współdziałanie między jednostkami produkującymi to samo:

--współpraca - gdy luźna zależność;

--integracja - proces współpracy gosp. przy wzajemnym dostosowaniu zasobów czynników prod. oraz sposobów ich wykorzystania.

Dywersyfikacja - proces wprowadzania nowych działalności w gosp. rol., ale nie związanych z jego dotychczasową działalnością; ma przynieść wzrost dochodu rolniczego;

WYKŁAD 11

Podatek od towarów i usług (VAT):

Podatek- to świadczenie przymusowe, bezzwrotne, na rzecz budżetu, nieodpłatny,

Rodzaje podatków w PL:

(wg sposobu poboru):

-bezpośredni; płacony przez podatnika, gdy powstaje sytuacja podatkowa, wyróżniamy podatki: dochodowy (od przedsiębiorstw CIT, od osób fizycznych PIT), rolny, leśny, od nieruchomości, od spadków i darowizn, od posiadania psów,

-pośredni; płacony w cenie kupowanego towaru, wyróżniamy: od towarów i usług VAT, akcyza (za dobra luksusowe; paliwo, alkohol, papierosy), od gier,

(wg zasilania budżetów):

-zasilające budżet centralny (dochodowe, akcyza, VAT),

-zasilające budżety samorządu terytorialnego (rolny, leśny, od nieruchomości, od spadków i darowizn, od psów, od środków transportowych),

Udział VAT w dochodach budżetu PL:

2004 - 41,1%,

2005 - 41,8%,

Podstawa prawna podatku VAT na terenie UE - VI Dyrektywa 17.V.1977r.,: członkowie muszą się podporządkować, stawka podstawowa nie może być niższa niż 15% (w PL 22%), mogą być 1 lub 2 stawki zredukowane, ale nie < niż 5%,

Stawka zredukowana stosowana przy sprzedaży produktów i usług do produkcji rolniczej i leśnej.

Dla PL ustalono Traktat Akcesyjny pozwalający nam na stawkę zredukowaną 3% na nieprzetworzone i niskoprzetworzone produkty rolne, rzeczowe środki do produkcji rolnej, usługi rolnictwa, 30.IV.2008 r. mamy wprowadzić 5% VAT.

W PL VAT mamy od 5.VII.1993 r. (wcześniej był podatek obrotowy) i Ustawa o podatku od towarów i usług.

VAT w rolnictwie: po raz pierwszy ustalono VAT dla rolnictwa i leśnictwa, rybołówstwa w Ustawie z 20.VI.2000 r. o zmianie podstawy o naliczaniu podatku.

W ustawie jako działalność rolniczą określono: -produkcja gruntowa, -produkcja zwierzęca, -hodowla i produkcja materiału zarodowego zwierząt, -prowadzenie pasiek, -sprzedaż produktów gospodarowania leśnego i łowieckiego, -świadczenie usług rolniczych,

Rolnik ryczałtowy: dokonuje dostawy produktów rolnych pochodzących z własnej działalności rolniczej lub świadczącego usługi rolnicze, korzystającego ze zwolnienia od podatku VAT, z wyjątkiem rolników zobowiązanych na podstawie odrębnych przepisów do prowadzenia ksiąg rachunkowych.

Ustawa nie nakłada na rolników prowadzących gospodarstwo wysokotowarowe i dostarczających produkty rolne z własnej produkcji do rozliczania VAT (nawet jeśli przekroczą 10 tys EUR sprzedaży).

Wprowadzony system ryczałtowy polega na doliczeniu 5% stawki ryczałtu do ceny sprzedaży produktu rolniczego umożliwia rolnikom ryczałtowym odzyskiwanie podatku VAT zawartego w cenach towarów i usług nabywanych do produkcji rolnej.

Zryczałtowany zwrot podatku VAT- kwota ryczałtu (5% doliczana do ceny sprzedaży netto) jest wypłacana rolnikom przez nabywcę.

Rolnik ryczałtowy nie musi: -wystawiać faktur, -prowadzić ewidencji sprzedaży/ zakupu towarów, -dokonywać zgłoszeń rejestracyjnych w US, -składać w US deklaracji podatkowej dla podatku VAT,

Fakturę RR - wystawia nabywca rolnikowi, sporządzana w 2 egzemplarzach, oryginał ma rolnik, ma ją przechowywać 5 lat od końca roku, w którym wystawiono fakturę.

Faktura RR zawiera: -nr dowodu osobistego rolnika lub inny dokument stwierdzający tożsamość, -oświadczenie sprzedawcy produktów rolnych w brzmieniu, że jest rolnikiem ryczałtowym, zwolnionym z podatku, -data, podpisy, wartość produktu,

Motywy ekonomiczne zmiany statusu RR na zasady ogólne:

- gospodarstwo płaci większy podatek gdy nabywa maszyny niż na zwrot podatku ze sprzedaży (bo są dwie stawki 3% i 5%) na produkty własne,

podatek naliczony > podatek należny

(zapłacony, gdy kupowano środki (w ramach produktów

produkcji; pasze, maszyny, nawozy) sprzedanych przez

gospodarstwo; mleko, zboże)

Czynniki rynkowe: w wielu przypadkach partnerzy rynkowi, zwłaszcza ze strefy handlu, nie chcą przyjmować na siebie obowiązku, z którego zwolnieni są RR (wystawianie faktur) a także podlegać specjalnym regulacjom zwroty podatku naliczonego,

RR może zrezygnować ze zwolnienia od VAT po spełnieniu jednocześnie 3 warunków:

1. dokonanie w poprzednim roku podatkowym sprzedaży nieprzetworzonych produktów rolnych z własnej produkcji o wartości > 20 tys PLN,

2. prowadzenie co najmniej 3 miesiące codziennej ewidencji sprzedaży towarów i usług,

3. dokonać w US zgłoszenia rejestracji; tylko 1 osoba może zostać zgłoszona i tylko faktury VAT na nią wystawione będą stanowić podstawę rozliczeń VAT,

Obowiązki podatnika VAT: -prowadzić ewidencję zakupów towarów i usług nabywanych do produkcji rolnej oraz dostawy nieprzetworzonych produktów rolnych,

Podstawowe dokumenty do prowadzenia ewidencji: faktury VAT, faktury korygujące, dokumenty celne,

Dane pełnej ewidencji: -przedmiot i podstawa naliczania, -wysokość podatku należnego, -kwota podatku naliczonego od zakupów związanych z dostawą, opodatkowaną i zwolnioną od podatku, -kwoty podatku podlegające wpłacie do US lub zwrotowi tego podatku, -inne dane do prawidłowego sporządzenia deklaracji podatkowej,

Podstawa opodatkowania: obrót (przychody)- kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o kwotę naliczonego podatku VAT, kwota należna obejmuje całość świadczenia uzależniona od nabywcy,

obrót to też otrzymana dotacja, subwencja i inna dopłata o podobnym charakterze związana z dostawą lub świadczeniem usługi,

Sposób obliczania należnego VAT od sprzedanych nieprzetworzonych produktów rolnych:

wart. netto = 360zł, 360zł * 3%= 10,80zł,

Podatek należny VAT= sprzedaż brutto * stawka podatku VAT (3%)

Wartość brutto opodatkowania VAT-em: 360 + 10,80= 370,80 zł,

Wartość brutto= wartość netto + podatek należny

Zad: Obliczanie podatku należnego gdy mamy wartość brutto :

Wartość pszenicy sprzedanej na targu= 1300zł,

1300 * (3%/ 103%)= 1300 * 0,02913= 37,87zł,

Wartość brutto * (3%/ 103%)= podatek należny,

Wartość netto= wartość brutto * (100%/ 103%),

Wartość pszenicy: 1300 * (100/103)= 1300 * 0,97037= 1262,13zł,

Podatek należny: zobowiązanie podatkowe w przypadku sprzedaży opodatkowanych towarów i usług podatkiem VAT,

Podatek naliczony: kwota podatku zapłacona przy zakupie towarów i usług,

W okresach rozliczeniowych (miesięcznych lub kwartalnych) obliczana jest różnica (saldo) kwot podatku należnego i naliczonego. W przypadku, gdy wartość podatku należnego jest większa, podatnik jest zobowiązany przekazać kwotę salda VAT do US. Gdy podatek naliczony jest większy, podatnik otrzymuje zwrot kwoty salda VAT z US lub obniża o nią podatek należny od swojej sprzedaży w następnym miesiącu lub kwartale.

Częstotliwość naliczania VAT-u:

-do 25 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy,

-rolnik na zasadach ogólnych i sprzedający tylko produkty rolne może składać kwartalne rozliczenia, do 25 dnia każdego kwartału następującego po danym kwartale podlegającym podatkowi,

-można przejść z kwartalnego na miesięczne rozliczanie, ale nie wcześniej niż po upływie 4 kwartałów, w których rozliczał się za okresy kwartalne,

Rolnik może płacić podatek dochodowy od osób fizycznych gdy:

-zatrudniony jest na zasadzie stosunku pracy (np. umowa o pracę),

-prowadzi dział specjalny,

WYKŁAD 12

Na mocy Traktatu Rzymskiego z 25.III.1957r. 6 państw (Belgia, Francja, Holandia, Niemcy, Luksemburg, Włochy) utworzyło Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG) oraz EUROATOM , które rozpoczęły działalność 1.I.1958r.,

Cele EWG: -popieranie wspólnego harmonijnego rozwoju gospodarczego Wspólnoty, - dążenie do szybkiego i systematycznego podnoszenia stopy życiowej i jakości życia społeczeństwa, -stopniowe zbliżanie polityki gospodarczej krajów członkowskich a także zacieśnianie stosunków między krajami członkowskimi, -stworzenie wspólnego rynku dla towarów i usług,

4 swobody wspólnego rynku wprowadzone Traktatem Rzymskim, mające podnieść elastyczność funkcjonowania:

-swoboda przepływu towarów,

-swoboda przepływu usług,

-swoboda przepływu kapitału,

-swoboda przepływu osób/ pracy,

Cele Wspólnoty realizowano ustalając: -WPR, -WP Transportowa, -Ochrona wolnej konkurencji, -E Fundusz Socjalny, -E Bank Inwestycyjny,

W 1972r. dołączyły UK, Dania, Irlandia, utworzono E Fundusz Wspólnoty Walutowej,

W 1974r. dokonano koordynacji wspólnej polityki zagranicznej; powstała Rada Europejska,

1979r. powstał E System Walutowy a także wprowadzono E Jednostkę walutową (ECU),

1981r. doszła Grecja,

1985r. doszła Hiszpania, Portugalia,

1986r. podpisano Jednolity Akt Europejski (JAE), który wszedł w życie 1.VII.1987r., nadając Wspólnocie nowe kompetencje w dziedzinie gospodarki, zmieniający procesy podejmowania decyzji przez organy Wspólnoty oraz zakładający wprowadzanie Jednolitego Rynku Wewnętrznego,

1995r. do UE wchodzi Austria, Finlandia, Szwecja,

2004r. Estonia, Litwa, Łotwa, Polska, Czechy, Słowacja, Węgry, Słowenia, Cypr, Malta,

2007r. Bułgaria, Rumunia,

Podstawowe cele WPR:

-podniesienie produktywności rolnictwa przez wprowadzenie postępu technicznego i racjonalny rozwój produkcji rolnej i możliwie najlepsze wykorzystanie czynników produkcji,

-zapewnienie ludności wiejskiej godziwych warunków życia i dobre dochody,

-stabilizacja rynków,

-zapewnienie bezpieczeństwa zaopatrzenia w produkty rolne,

-możliwość kupna produktów rolnych po rozsądnych cenach,

4 zasady WPR:

-jednolitość rynku: swobodny przepływ towarów, jednakowe ceny skupu interwencyjnego

-preferencja Wspólnoty: pierwszeństwo zbytu produktów rolnych państw członkowskich, rozbudowany system ochrony przed importem,

-solidarność finansowa: wspólne ponoszenie kosztów WPR przez członków (42%) , służy temu EFOiG,

-współodpowiedzialność producentów; określono maksymalne progi produkcyjne dla których cena została zaaprobowana po przekroczeniu progu; obniżka ceny przenoszona na producenta,

Instrumenty WPR:

-podtrzymywanie cen rynkowych na poziomie większym niż ceny światowe, -ograniczenia ilościowe (limity cukru, mleka, zbóż, nasiona)

powodują ograniczenia produkcji i kosztów, -bezpośrednie podtrzymywanie dochodów rolników, -inne wspieranie rolnictwa: redukcja kosztów produkcji (polityka kredytowa, dotacje do środków produkcji, polityka podatkowa), usługi ogólne (badania, doradztwo, inspekcja sanitarna, marketing, promocja),

Reforma WPR (Agenda 2000):

- reforma CAP (Agenda 2000 przewidziana na lata 2000-2006, dotyczy rynku upraw polowych zbóż, roślin oleistych i strączkowych, wołowiny oraz rynku mleka),

Zmiany wg Agendy 2000:

-redukcja wsparcia cenowego w połączeniu z subwencjami bezpośrednimi, - spadek poziomu cen interwencyjnych dla roślin polowych -15%, wołowiny -20%, -utrzymano dopłaty bezpośrednie jako rekompensatę powstałą za straty obniżką cen, -dopłaty kompensacyjne uwarunkowane były wyłączeniem części gruntów z użytkowania rolniczego, -bezpieczeństwo dopłaty wyrównawcze na rynku wołowiny; premia na sztukę,

W ramach reformy uznano, że wielofunkcyjny rozwój wsi to II filar WPR (bo I filar to rozwój wsi i produkcji w niej),

3 kierunki oddziaływania:

-umocnienie sektora rolnego i leśnego m.in. wsparcie dla zbytku i przetwórstwa produktów rolniczych,

-wzrost konkurencyjności obszarów wiejskich,

-ochrona środowiska naturalnego, dziedzictwa społecznego europejskiej wsi (dotacje dla regionów, gdzie produkcje ograniczają wymogi ochrony),

Reformy stabilizacji produkcji i założeń WPR:

-ukierunkowanie produkcji zgodnie z zapotrzebowaniem rynku, -wzrost konkurencyjności gospodarstw na rynku wewnętrznym i międzynarodowym, -ukierunkowanie rolnictwa na produkcję nie szkodzącą środowisku, -jakość żywności ma być zachowana, -utrzymywanie rolniczego charakteru obszarów wiejskich,

Elementy reformy płatności WPR:

-jeden tytuł płatności (single payment),

-powiązanie płatności z wymogiem spełnienia standardów (cross- complicance),

-zróżnicowany poziom płatności (modulation),

-kwotę dopłaty liczy się na bazie okresu referencyjnego, lecz nie powiązaną z określoną produkcją, otrzymujący płatność musi utrzymywać ziemię w odpowiedniej kulturze,

-rolnicy dostający dopłaty muszą spełniać standardy dotyczące: ochrony środowiska naturalnego, bezpieczeństwa żywności, dobrostanu zwierząt, utrzymania gleb w dobrej kulturze, zapobieganie erozji i inne zgodne z KPR.,

Większość oszczędzonych środków zostanie rozdzielona między kraje członkowskie wg kryteriów:

- powierzchnia UR, -zatrudnienie w rolnictwie, -PKB mierzony siłą nabywczą, Część oszczędności pójdzie na rozwój wsi aby pomóc rolnikom sprostać konkurencji, poprzez: -podnoszenie jakości żywności, -osiąganie wymaganych standardów jakości utrzymywania zwierząt, ochrony środowiska, -wspieranie doradztwa rolniczego, -pomoc młodym rolnikom,

Wyniki negocjacji z UE w obszarze Rolnictwo, skutki finansowe:

-w latach 2004-06 z UE trafi ok. 7252 mln EURO, będą to środki związane z płatnością bezpośrednią, dopłaty na ha UR, 2004- 886 mln EURO, 2005- 1003, 2006- 1112, razem: 3001 mln EURO,

-interwencja rynkowa i subsydia eksportowe: odpowiednio 130, 343, 367 mln EURO,

-działania na rzecz rozwoju wsi: 679, 794, 902 mln EURO,

-fundusz strukturalny ok. 1969 mln EURO,

Produkcja: działalność gospodarcza związana z wytwarzaniem dobra materialnego czyli czynność produkowania, to efekt procesu wytwórczego,

WYKŁAD 13

Limity produkcji:

-kwota mleczna 8500 tyś.t dla sprzedaży hurtowej (dla przetwórstwa);

-46 tyś.t sprzedaży bezpośredniej (bezpośrednio z gospodarstw);

-416 tyś.t na rezerwę restrukturyzacyjną.

Uprawy polowe:

-plon refer. 3 t/ha (na podst. średniego plonu zbóż w PL 1994-98);

-pow. bazowa= 9454277 ha.

Premie zwierzęce (wybrane):

-specjalna premia wołowa- 926000 szt;

-ubojowa cieląt= 839518 szt;

-bydła dorosłego ubojowa= 1815430 szt;

-dla krów mamek= 325581 szt.

Cukier:

-kwota A= 1,58 mln t;

-kwota B= 91926 t;

-izoglukoza= 26781 t.

Inne:

-skrobia ziemniaczana 144985 t;

-tytoń 37933 t;

-susz paszowy 13338 t

-len i konopie na włókno 1386 t;

-pomidory do przetwórstwa 194693 t.

Kwota mleczna - wartość niematerialna i prawna.

Plan urządzenia gospodarstw - gdy mamy urządzać gospodarstwo od podstaw.

Metody planowania:

I. Metody bilansowe;

II. Metody optymalizacyjne:

1. metody planowania programu;

2. metody programowania liniowego.

M. bilansowa - mamy zasoby i mamy różne punkty wyjścia (np. produkcja pasz bo mamy określoną liczbę zwierząt + określenie minimum obornikowego, pow. uprawy buraków bo mamy kwotę):

-obszar gospodarstw wskazuje, ile możemy i musimy mieć obornika, co pozwala na określenie liczby zwierząt i sporządzić bilans obornika;

-znajomość liczby i rodzaju zwierząt umożliwia sporządzenie bilansu pasz objętościowych;

-niewykorzystane do produkcji pasz GO mogą być przeznaczone pod produkcję roślin towarowych;

-znajomość struktury zasiewów, liczby i rodzajów zwierząt oraz liczby zatrudnionych osób jest podstawą sporządzania bilansu siły roboczej;

-znając rozmiary produkcji roślinnej i zwierzęcej można określić ich koszty oraz poziom dochodu z gospodarstwa.

Inne punkty wyjścia:

-liczba stanowiska dla zwierząt:

-powierzchnia pasz bezwzględnych;

-zasoby siły roboczej.

Ostateczny punkt - określenie wyniku finansowego gospodarstwa.

W metodzie tej sporządzamy wiele bilansów, ale nie gdy nie ma czegoś najlepszego, nigdy nie stworzymy wariantu optymalnego. Tak jest przy metodach optymalizacyjnych.

W metodzie planowania programu- liczymy wszystko ręcznie kalkulatorem; zaś w metodzie programowania liniowego- robi to komputer.

Metoda planowania programu

Etapy:

1. sporządzenie opisu analitycznego gospodarstwa

- zawiera on informacje o położeniu gospodarstwa, prezentuje jego zasoby, organizacje, wyniki prodkcji roślinnej i zwierzęcej, wyniki ekonomiczne (czyli ile ha, ile zasobów dyspozycyjnych, bonitacja gleb, klasa ,jakie uprawy, klimat itp.).

2. sporządzenie projektu wstępnego:

- precyzyjny cel gosp.; ograniczenia jakie istnieją w gosp. (klimat, obszar, jakość gleb, wymagania płodozmianu, zasoby siły roboczej, możliwość zatrudnienia osób dodatkowych, wykorzystanie pasz bezwzględnych, posiadanych zasobów stanowisk dla zwierząt itp.). Jednym z elementów są kalkulacje nadwyżek.

Określamy cel (max dochodu) i wskaźnik, którym będziemy mierzyć ten wynik ekonomiczny, czyli tzw. kryterium celu.

Tablica preselekcyjna - zestawienie działalności w kolejności ich dobroci pod względem realizacji kryterium celu.

Wybór rozwiązania optymalnego - wykonanie kolejnych kroków, wprowadzenie do programu działalności dającej najlepsze wyniki w największych możliwych rozmiarach.

Czyli mamy tu 3 elementy:

1. cel;

2. ograniczenia;

3. opłacalność (w tablicy preselekcyjnej) z nich tworzymy rozwiązanie optymalne, gdy prod. zw. to najpierw je uwzględniamy, bo mamy mieć bilans subst. organicznej.

4. sporządzanie projektu właściwego, służy on nam do weryfikacji rozwiązania optymalnego, jest to szereg bilansów na podstawie rozwiązania optymalnego; jest to szereg bilansów na podstawie rozwiązania optymalnego, czyli dostosowujemy to co wyszło do warunków gospodarstwa

-plan podziału gruntów na pola i lokalizacja ośrodka gospodarczego;

-bilans wykorzystania ziemi (strukt. zasiewów);

-płodozmian;

-bilans siły roboczej i pociągowej;

-bilans pasz i nawozów organicznych;

-wyniki ekonomiczne.

Zestawienie wariantów i wyników gospodarstwa.

Są to zatem bilanse dotyczące konkretnych pól i roślin na nich rosnących.

Na końcu liczymy wynik finansowy, który jest suboptymalny- nieco inny niż ten optymalny wcześniej obliczony, jest on optymalny w ramach tego co zrobiliśmy.

Istotny element - plan przejść siewnych, rzadko robionych; nie da się z roku na rok zmienić produkcji, więc jest to plan na 2-5 lat na dojście do momentu obecnego do tego optymalnego; ustalamy w nim co robimy najpierw a co później; jest to wdrażanie rozwiązania optymalnego w życie.

Metoda programowania liniowego:

- buduje się tu modele dotyczące znalezienie rozwiązana optymalnego przez budowanie macierzy;

- ustalamy np. 50-70 zmiennych (zależy od ilości ograniczeń- im > tym rozwiązanie jest lepsze);

- po tym buduje się warunki do spełnienia w ramach tych zmiennych, np. x,- pow. pola, warunek y1- na polu 1,2 itp. uprawa pszenicy i pola to max stanowią np. 30 ha, mają być prowadzone zwierzęta, które tyle zjadają lub tyle pracy

Ostatni warunek - funkcja celu, czyli max zysku.

Program komputerowy rozwiązuje tą macierz.

Rozwiązanie musimy dostosować do naszego gospodarstwa i do jego warunków.



Wyszukiwarka