Fizjologia, Czas wolny dziecii (1)[1], Fizjologia czasu i wypoczynku


Fizjologia czasu i wypoczynku

Turystyka i Rekreacja

Studia zaoczne, licencjackie

Czas wolny dzieci

Małgorzata Fąfara

GC09

„Czas wolny jest dobrem społecznym, wypracowanym przez jednostkę i społeczeństwo dla regeneracji sił fizycznych i psychicznych po pracy zawodowej, nauce - dla rozwijania indywidualnych zamiłowań i zainteresowań, zapewnienia kulturalnego wypoczynku i kształtowania bogatszej osobowości jednostki. Czas wolny stanowi okres dnia w życiu człowieka, którym dysponować on może według własnej woli i uznania, przy pełnej swobodzie i nieskrępowaniu formami jego wykorzystania.” Czas wolny dzieci jest określany trochę inaczej, ponieważ dzieci nie pracują i są zależne od rodziców, prawnych opiekunów. Rodzice i prawni opiekunowie powinni brać pod uwagę potrzeby oraz chęci dziecka. Dzieci często same mówią co ich interesuje, co im się podoba a co nie. „Czas wolny dziecka to ten okres dnia, który pozostaje do wyłącznie jego dyspozycji, po uwzględnieniu czasu przeznaczonego na naukę szkolną, posiłki, sen, odrabianie lekcji, niezbędne osobiste zajęcia domowe. Wolny czas dziecka obejmuje także dobrowolnie na siebie przyjęte obowiązki społeczne (np. spełnianie jakiejś funkcji w organizacji harcerskiej, praca w samorządzie szkoły, świetlicy, domu kultury, itp.). Czas wolny dziecka to czas, który może być przeznaczony na jego odpoczynek, rozrywkę i zaspokajanie osobistych zainteresowań”. Dzieci, które przynależą do różnych organizacji, najczęściej dostosowują się do ogólnie przyjętemu regulaminowi oraz przyjętym zasadom. Okres dzieciństwa należy do czasu, w którym dopiero szukamy swoich zainteresowań, gdy próbujemy po kolei nowych rzeczy i odnajdujemy własne miejsce w społeczeństwie. Wtedy właśnie dzieci uczą się współpracy i zabawy. Podczas najmłodszych lat dzieci przez zabawę „w kogoś lub coś” uczą się żyć i działać z innymi - rówieśnikami. W zależności od tego, czy dziecko spędza więcej czasu z dorosłymi czy z rówieśnikami, będzie to widoczne w jego zachowaniu. Dzieci wychowywane wśród dorosłych, nie są nauczone współpracy z innymi dziećmi, są skrępowane lub początkowo bardziej zarozumiałe. Podczas zabawy „w kogoś lub w coś” dzieci bawią się w klasy, dom, sklep i inne podobne zabawy, które możemy zaobserwować idąc latem przez podwórko pełne dzieci. Czas ten jest bardzo cenny dla tego okresu, ponieważ w dzieciństwie jest najwięcej czasu wolnego, który należy się nauczyć użytkować. Właśnie w tym okresie rozwijają się najważniejsze cechy dzieci, które w późniejszym życiu są rozwijane i bardzo przydatne w kontaktach międzyludzkich. Poza czasem wolnym równie ważny jest sen, dzięki któremu dziecko się regeneruje i ma siły do dalszej pracy oraz zabawy. To rodzice powinni zadbać o regularny tryb dnia dziecka, by nauczyć je systematyczności przydatnej w późniejszej nauce szkolnej, organizacji pracy oraz w życiu. Właśnie rodzice decydują w którym momencie dziecko powinno przejąć proste obowiązki domowe, by nauczyć się pracy we własnym domu.

0x01 graphic

Rys.1 Harmonogram dnia ucznia w wieku 7 - 15 lat

„Jak wynika z tego wykresu, praca powinna zajmować w tym wieku najwyżej 8 godzin, sen 9 godzin, inne zajęcia (obowiązki pozaszkolne, domowe i posiłki) 3 godziny, czas wolny powinien wynosić 4 godziny”. Wykres ten przedstawia najbardziej optymalny plan dnia dziecka w tym wieku. Niestety nie zawsze jest to możliwe do zrealizowania, ponieważ czasem praca - szkoła i zajęcia pozaszkolne zajmują dziecku o wiele więcej czasu niż powinny, przez co czas na inne zajęcia musi zostać skrócony, obojętnie który zostanie skrócony, dziecko na tym traci. Jeżeli dziecko przez wydłużony czas w szkole musi zrezygnować z części czasu wolnego, staje się marudne, albo co gorsza niespokojne i niegrzeczne. Mała aktywności fizycznej u dzieci w tym wieku prowadzi do kumulacji energii, która nie ma ujścia, w wyniku czego dziecko jest nadpobudliwe, nie potrafi się skupić czy dobrze bawić.

Różnice między czasem wolnym dorosłych i dzieci są duże i istotne. B. Mesac „wymienia cztery podstawowe cechy, które odróżniają czas wolny dzieci od czasu wolnego dorosłych:

  1. Czas wolny dzieci i młodzieży jest wolny od nauki i nie jest równoznaczny z czasem wolnym od pracy ludzi dorosłych.

  2. Dzieci podejmują w czasie wolnym mniej ról społecznych, są one traktowane mniej poważnie. Wiążą się z mniejszym stopniem odpowiedzialności.

  3. Niższy status społeczny wpływa na to, że wybór aktywności w czasie wolnym podlega wielu restrykcjom.

  4. Dzieci są zależne od nas, zaleceń starszych”.

Dzieci w okresie wczesnoszkolnym są bardzo ruchliwe, dlatego powinno im się zapewnić dużo aktywności fizycznej bardzo zróżnicowanej. W tym okresie stosunkowo łatwo dobierają sobie koleżanki i kolegów do zabawy, co pozwala na organizowanie różnych gier i zabaw. „Gra to zabawa towarzyska prowadzona według pewnych zasad, niekiedy połączona z hazardem; w znaczeniu sportowym: walka według określonych reguł, rozgrywka”. Dzieci same dobierają się w grupy rówieśnicze i razem wypoczywają, bawią się, rozmawiają o swoich zainteresowaniach i uczą się przez to obcować w społeczeństwie. Wybierają często zabawy grupowe, które są nieodłączną częścią życia dzieci. „Zabawa upiększa życie dzieci, uzupełnia je i w tej właśnie mierze jest niezbędna, jako funkcja biologiczna dla poszczególnej osoby i niezbędna dla społeczeństwa z uwagi na zawarty w niej sens, ze względu na swoje znaczenie, na wartość wyrazu i z uwagi na związki duchowe i społeczne, które tworzy: słowem jako funkcja kulturalna”. Przykładowa zabawa ruchowa dla dzieci: Dzieci podzielone są na grupy, każda grupa dostanie mapę, na której będą zaznaczone wszystkie punkty oraz punkt startowy. Na punktach będą stali opiekunowie lub osoby dorosłe a na niektórych zostaną powieszone kartki z zadaniami, które grupy muszą wykonać (zdjęcie określonego drzewa, rośliny, stworzenie bukietu jesiennego, itp.), dzieci przechodzą kolejno od punktu do punktu realizując zadane zadania. Zadania mogą być śmieszne, wymagające wysiłku, wiedzy czy też bardzo proste i łatwe.

Istnieje wiele odmian zabaw, np. zabawy stateczne i ruchowe. O ile stateczne mają na celu wyciszyć i uspokoić dziecko, to zabawa ruchowa ma na celu zaspokoić potrzeby aktywności oraz rozładować nagromadzoną energię. Do gier ruchowych zaliczamy gry terenowe, które „podlegają tym samym zasadom co sportowe, z tym, że rozgrywane są w terenie. Podobnie na boisku czy sali gimnastycznej, decyzje w grach terenowych podejmowane są w warunkach ryzyka. Polega ono na tym, że każde działanie uczestnika może prowadzić do wyniku jednego spośród wielu możliwych, niekoniecznie optymalnego. Gry terenowe różnią się od sportowych wielorakością możliwych do podjęcia decyzji. Poza tym częściej niż w grach sportowych następuje w nich połączenie elementów ćwiczących sprawność fizyczną i koordynację ruchów z elementami rozwijającymi zmysły i intelekt. Gry i ćwiczenia terenowe zaspokajają naturalną potrzebę ruchu. Wysiłek fizyczny towarzyszący zajęciom w terenie jest niezbędny dla prawidłowego rozwoju dziecka. Uczestnicząc w grach terenowych rozwija się sprawność ogólną, w tym takie cechy, jak szybkość, precyzję i ekonomikę ruchu, wytrzymałość, siłę”. Kontakt z innymi dziećmi w grach i zabawach staje się bardzo ważny, właśnie podczas takich gier dzieci nawiązują nowe kontakty i zawierają nowe znajomości. „Krąg kontaktów dziecka się poszerza, występują w nim osoby obce, przypadkowo poznane, z którymi dawniej kontaktowało się jedynie w obecności rodziców, a obecnie kontakty takie zdarzają się coraz częściej poza nimi. Czasem są to kontakty sporadyczne, bez większego znaczenia, ale bywa, że dostarczają dziecku silnych wrażeń, są źródłem doświadczenia, które wpływa na dalszy rozwój.” Aby zapobiec dostarczania dziecku silnych wrażeń ze strony rówieśników, rodzice często ograniczają czas wolny dzieci, kontrolują go nadmiernie i sami go organizują, co prowadzi do zabierania wolnego czasu dzieciom i zagospodarowywania go przez zajęcia pozalekcyjne i pozaszkolne. Niektóre z tych zajęć, wybrane przez dziecko z własnej woli, nie musi wcale ograniczać czasu wolnego, wręcz przeciwnie, dziecko chodzi na zajęcia pozaszkolne, ponieważ je lubi, spotyka się z rówieśnikami oraz rozwijają one jego zainteresowania. „Zajęcia takie dają możliwość do uprawiania twórczości artystycznej, przede wszystkim plastycznej i literackiej. Szczególnie pierwsza z nich odpowiada dzieciom. Większość z nich chętnie rysuje, maluje, lepi z gliny i z innych tworzyw, rzeźbi. Twórczość plastyczna nie tylko przyczynia się do opanowania wielu sprawności i umiejętności, do lepszego poznania rzeczywistości, lecz także rozwija wyobraźnię, wrażliwość estetyczną i umożliwia dzieciom ekspresję własnych spostrzeżeń, doznań, przeżyć.” Dzięki takim zajęciom dzieci znajdują wśród rówieśników przyjaciół, z którymi dobrze się bawią i mogą porozmawiać o zainteresowaniach. Zdarza się, że rodzice specjalnie zapisują dzieci na dodatkowe zajęcia artystyczne, i choć dziecko daje im sygnały, że nie ma ochoty uczęszczać na te zajęcia, rodzice nie zwracając uwagi wysyłają je na nie. W tym przypadku nie ma mowy o zajęciach w czasie wolnym, ponieważ dzieci nie robią tego z własnej woli, tylko z przymusu rodziców, co w późniejszym czasie przechodzi w rutynę, staje się dla dziecka nudne i mało atrakcyjne.

„Czas wolny dzieci należy rozpatrywać w różnych aspektach. Czas wolny ułatwia kontakty i przeżycia społeczne. Dzięki tym kontaktom budzą się w dziecku potrzeby współdziałania z innymi, chociażby w postaci organizowania wspólnej zabawy czy wypoczynku. Dziecko nie powinno spędzać czasu wolnego w samotności, gdyż to nie tylko stawałoby na przeszkodzie jego uspołecznieniu, lecz ponadto uniemożliwiałoby mu porównywanie własnego postępowania, własnych czynów z postępowaniem i czynami innych”. Są dzieci, które na pozór najlepiej bawią się w samotności, a w grupie rówieśniczej źle się czują. Dzieje się tak najczęściej przez to, że w grupie, w której dziecko spędza czas jest inne dziecko, które mu dokucza, co onieśmiela je i dla większego komfortu psychicznego dziecko nie chce mieć kontaktu z ta grupą.

Ilość i sposób spędzania czasu wolnego jest bardzo ważny dla dzieci, które chodzą do szkoły, ponieważ muszą one odpowiednią ilość czasu w ciągu dnia poświęcać na odpoczynek, sen, naukę. Dzieci początkowo nie są w stanie same rozplanować sobie odpowiednio czasu w ciągu dnia, dlatego rodzice tworzą dla nich rozkład zajęć. Dbają o to, by odpowiednią ilość godzin spały, odrabiały lekcje i korzystały aktywnie z czasu wolnego. „Młody, rozwijający się organizm musi otrzymywać odpowiednie dawki odpoczynku, odprężenia, aby praca intelektualna mogła przynieść odpowiednie rezultaty. Nieliczenie się z siłami ucznia może przynieść fatalne wyniki. Im sprawniej szkoła organizuje proces nauczania, tym lepiej wykorzystuje godziny lekcyjne, pobudzając aktywność umysłową dziecka, tym więcej ma ono czasu wolnego poza lekcjami. Nie tyle więc liczba godzin lekcyjnych, ile sposób ich przezywania przez uczniów decyduje o ilości pozalekcyjnego czasu wolnego”. Nie tylko zajęcia w szkole muszą być odpowiednio przeprowadzane, ważne jest również odrabianie zadań przez dzieci w domu. „Ogromne znaczenie ma stan psychofizyczny, w jakim dziecko zabiera się do odrabiania lekcji, jego samopoczucia i nastroju. Efekty uczenia się zależą od tego, czym dziecko zajmowało się przed pracą nad zadaniami domowymi i czym zajmować się będzie po ich zakończeniu”. Dzieci odrabiające zadania domowe po uprzednim spędzeniu czasu na świeżym powietrzu, mają lepsze wyniki, jak dzieci, które cały czas spędziły w pomieszczeniu zamkniętym. Swobodna zabawa na podwórku zaspokaja równocześnie kilka potrzeb, są nimi odpoczynek psychiczny po zajęciach w szkole, pobyt na świeżym powietrzu, kontakt z rówieśnikami.

„W czasie wolnym wyraźniej i częściej, a przy tym bardziej osobiście dziecko ujawnia dziecko swoje poglądy, urzeczywistnia - najczęściej w zabawie, w rozrywce, w kółkach zainteresowań - swoje marzenia i ideały. Szczególnie mocno ujawnia swoje zainteresowania, odkrywa je, rozbudza i kształtuje. To ożywienie psychiczne w czasie wolnym połączone jest bardzo często z dużym zaangażowaniem emocjonalnym, gdyż dzieci zajmują się tylko tym, co nie jest im obojętne, co je zaciekawia rzeczywiście, czym się interesują z własnej woli, a nie z obowiązku.”

Na czas wolny możemy spojrzeć w różnych aspektach. Część tych aspektów była już rozpatrywana powyżej, m.in. aspekt psychologiczny, socjologiczny i pedagogiczny. Aspekty czasu wolnego są ściśle związane z funkcjami czasu wolnego. „Można wymienić cztery funkcje czasu wolnego: wypoczynek, rozrywkę, rozwój zainteresowań i uzdolnień, oraz poszukiwanie własnego miejsca w społeczeństwie. Wszystkie funkcje wzajemnie się uzupełniają, jedna „pracuje” na drugą i przy braku nawet jednej z nich nie ma pełnego, harmonijnego działania czasu wolnego dzieci”.

Nauczenie korzystania z czasu wolnego od najmłodszych lat jest bardzo istotne, ponieważ będzie przekładać się na dalsze życie dziecka. Jeżeli od najmłodszych lat będziemy potrafili korzystać z czasu wolnego w sposób aktywny i odpowiedni, potrzebny nam do sprawnego funkcjonowania podczas nauki, a później pracy, będziemy prowadzili bardziej higieniczny tryb życia a nasza praca będzie dużo bardziej wydajna. Zorganizowanie sobie czasu wolnego nie jest łatwą rzeczą, dlatego musimy trenować tą umiejętność już od najmłodszych lat, aby w późniejszym życiu nie zapominać o odpoczynku biernym jak i aktywnym.

Dobrym sposobem na naukę dziecka, jak ważnym aspektem w jego życiu będzie aktywność fizyczna jest zachęcenie do uprawiania wybranej dyscypliny sportowej lub innych zajęć ruchowych. Dobrym sposobem jest zapisanie dziecka na kolonie sportowe, podczas których nauczy się działać w grupie rówieśniczej, bez pomocy i wpływu rodziców oraz środowiska domowego. Podczas takich wyjazdów dziecko uczy się sztuki kompromisów, która jest ważnym elementem życia człowieka. Podczas wyjazdów w większej grupie, dzieci muszą nauczyć się dyscypliny i współpracy. Plan zajęć na takim wyjeździe powinien być dostosowany bezpośrednio do grupy docelowej. Podczas takich wyjazdów można zorganizować manewry - kajaki, trudny teren, strzelanie z łuku, itp.

Dzieci będą miały za zadanie przejść tor przeszkód po okolicy w wyznaczonych wcześniej grupach 6 osobowych. Tor przeszkód dostosowany będzie do ich możliwości. Zadania podczas manewrów:

Właśnie do rodziców należy odpowiedni wybór takiego wyjazdu do potrzeb i zainteresować dziecka.

K. Czajkowski: Wychowanie do rekreacji, Warszawa 1979, WsiP, s.10, s. 17

K. Czajkowski: Rola zajęć pozalekcyjnych w organizacji czasu dzieci i młodzieży na tle doświadczeń Pałacu młodzieży w Warszawie. „Biuletyn Pedagogiczny” nr 5/1960

B.Mesac: The Problem of the Specyfity of the Leisure of Youth. 1970 nr 1, s. 32

Mały Słownik Języka Polskiego, PWN, 1968

J.Huizinga: Homo ludens. Zabwa jako źródło kultury. Przekład: M. Kurecka i W. Wirpisz. Warszawa 1967, Czytelnik, s.22

R. Mańkowski, A. Martynkin, Gry i ćwiczenia terenowe, Horyzonty, Warszawa 1971, s. 7-9

H.Filipczuk, Rodzice i dzieci w młodszym wieku szkolnym, Nasza Księgarnia, Warszawa 1985, s.120

H.Filipczuk, Rodzice i dzieci w młodszym wieku szkolnym, Nasza Księgarnia, Warszawa 1985, s.138

K. Czajkowski: Wychowanie do rekreacji, Warszawa 1979, WsiP, s.44

K. Czajkowski: Wychowanie do rekreacji, Warszawa 1979, WsiP, s.45-46

H.Filipczuk, Rodzice i dzieci w młodszym wieku szkolnym, Nasza Księgarnia, Warszawa 1985, s.143-144

K. Czajkowski: Wychowanie do rekreacji, Warszawa 1979, WsiP, s.47-48

K. Czajkowski: Wychowanie do rekreacji, Warszawa 1979, WsiP, s.54-55

1

3


Wyszukiwarka