Psychologia rozwoju duchowego - zarys zagadnienia ćw.3

Najmilsi…poniższe streszcie jest próbą wysupłania z tekstu który może służyć jako źródło refleksji inf. przydatnych na egzaminie mam nadzieje, że mi się to udało…Jednym słowem dobrze się czyta- fatalnie robi notatki:/

Jak zwykle na wstępie mały cytat:

„ najbardziej charakterystyczną cechą homo sapiens jest zdolność do transgresji , czyli intencjonalnego wychodzenia poza to co posiada i czym jest”

Kozielecki

Duchowy- bliskość znaczeniowa „religijność”

ZASTĄPIENIE SŁOWA RELIGIJNOŚĆ SŁOWEM DUCHOWOŚĆ ( wg.DAY)

wg.Zinnbauera : religijność wiąże się z tym co „wąskie i instytucjonalne” a duchowość z tym co „osobiste i subiektywne”

religijnośc droga duchowej ekspresji i rozwoju duchowego ( wg autora religie to pigułki o charakterze panaceum)

uzupełniają one obraz świata o elementy których nie poznała dotąd nauka , odpowiadają na pytania na które nie odpowiedziała dotąd nauka, przynoszą pociechę w samotności i chorobie wreszcie dostarczają poczucia sensu

duchowy wymiar psychiki nie jest sprowadzany do wymiaru religijności, ale posiada ona znaczący wpływ na życie człowieka.

dziedziny zaliczane do sfery świadomego i nieświadomego życia( powyższe dziedziny mają ze sobą wiele wspólnego)

1.samoświadomośc i świadomośc (psychologia transpersonalna - problem odmiennych stanów świadomości, to co różni człowieka od iinych istot jest chyba samoświadomość stanowi ona warunek konieczny życia duchowego , samoświadomość umożliwia konstatacje własnej ograniczoności - ograniczoność ta wyraża się w obrębie własnego istnienia „ co mogę , a czego nie potrafię , kim mógłbym się stać a kim nie”oraz w wymiarach przekraczających ludzką egzystencję :” dlaczego jestem , skąd się wziąłem” .

Samoświadomośc - jądro życia duchowego, Kozielecki : człowiek umie wyjśc poza swoje ja i spojrzeć na siebie oczami zewnętrznego obserwatora )

2.mądrość i rozum ( wg Baltesa & Smitha : pojęcie mądrości zawiera zarówno tzw. 1. wiedze fakultatywną oraz 2.wiedze proceduralna 3.świadomośc kontekstu życiowego w dynamicznej ciągłej perspektywie 4. względnośc- relatywizm, elastyczność 5. niepewność wyrażającą względne niezdeterminowanie i nieprzewidywalność.

Wg .Baltesa - odnosi się do fundamentalnych spraw życia tego co w nim ważne , lecz niepewne ,dotyczy szczególnie wiedzy i wydawania sądów na temat biegu życia ludzkiego jego przemian uwarunkowań oraz sensu , mądrość cechuje ludzi niekoniecznie przepełnionych wyrafinowaną lecz nieużyteczną wiedzą teoretyczną.Kto taką mądrośc osiąga jest zmienne czasowo i kulturowo , w społecz. Tradycyjnych i pierwotnych mądrośc to cecha ludzi starszych , w czasach bardziej nam współczesnych następowały szybkie zmiany podważające pozycje starca jako mędrca aż do „szoku przyszłości”[tempo zmian warunków życia , wymuszone technologią społ.postindustrialnych powoduje, że coraz wiecej ludzi starszych „ nie nadąża”-stają się oni bezradni w pewnych sytuacjach życiowych . Jest to jednak pewne spłycanie pojęcia mądrości bowiem mądrośc to przede wszystkim sfery uniwersalnych problemów życiowych )

Ludzie mądrzy cechują się specyficznym doświadczeniem zdają się lepiej wykorzystywać swe doświadczenia w sytuacjach granicznych ( egzystencjalnych) definiowane przez Jaspersema jako sytuacje: cierpienia , śmierci, walki , zdarzenia losowego i winy.

-MĄDROŚĆ ROŚNIE GDY ŚWIADOMOŚĆ ROŚNIE

3.uczucia

Nadają życiu „ smak i zapach „ ( o tak…zdecydowanie się z tym zgodze)

W życiu duchowym najwięcej miejsca przypada na miłość i jej odmiany ( przyjaźń -sympatia- agape ( miłość rodzaju ludzkiego)) Miłość jest najsilniejszym motywem rozwoju duchowego ( przekraczanie egocentrycznego „ja”)

Synonimy miłości : dawanie , opiekuńczość , altruizm

Kontekst miłości także erotycznej

- miłość wschodu jako - miłość nieszczęśliwa

-istota miłości wymyka się opisowi naukowemu , w najlepszym razie może być to ogólna filozoficzna czy psychologiczno- humanistyczn. Refleksja

- 3 składniki miłości wg. Wojciszke ( nie opisuje bo do znudzenia to znamy…przywiązanie, namiętność i intymność od i cała miłość?!)

DO uczuć złożonych wg Titchnera wyższego rzędu niż afekt i nastrój należą uczucia intelektualne , moralane , estetyczne, religijne.

Samotność niezbędny warunek życia duchowego .Nie chodzi tu oczywiście o skrajności np. izolacje

Komponent przykrości może służyć lepiej rozwojowi duchowemu niż komponent przyjemności….dzieje ludzkości są przepełnione historiami mówiącymi o tym jak człowiek radzi sobie z cierpieniem.

doświadczenia szczytowe są porównywalne z doświadczeniami religijnymi…tia…

4.wrażliwość

wrażliwość na bodzce ma charakter indywidualny twórczość ludzie różniąs ie między sobą twórczość granicach tego co uznają za normę. Nie wrażenia jednak twórczość większe zorganizowanie wg specyficznych zasad spostrzeżenia są właściwym przedmiotem estetycznego oglądu - filtr świata decyduje wrażliwości estetycznej. Wrażenia zmysłowe działają bezpośrednio na procesy emocjonalne Nie do końca jest uświadomiona wrażliwość estetyczna, człowiek może przeżyć wrażenia estetyczne za pomocą jednego zmysłu, wszystko co spostrzegamy ma swój estetyczny wymiar

Każda dziedzina życia ma swój estetyczny wymiar , nieważne czy jesteśmy twórcami czy naśladujemy gusty zastane; twórczość filozofii jest problem czy świat jest zorganizowany wg. jakiegoś naturalnego porządku czy też nie da się mówić twórczość żadnym porządku albo nieporządku - gdyż są to ludzkie kategorie umysłu.(?!)

5.moralność ( Frankl : duchowy (noetyczny)wymar człowieka polega na wartościowaniu , twórczość ich brak lub zaburzenie świata sensu twórczość wartości powoduje flustracje egzystencjalna twórczość następnie nerwice neogenną; twórczość człowieka powszechne są procesy wartościowania, człowiek twórca moralności ale …być może świat wartości morlanych jest ponadludzki-człowiek musi uświadomić sobie te wartości.

-procesy oceniania twórczość wartościowania mają 3 zródła: twórczość: a) biologiczne b) społeczne c) poznawcze

6.twórczość ( homo creator - człowiek istota twórcza, Shultz - twórczość atrybut boski, dopiero po czasach renesansu przewrót - cecha również człowieka;

-stanowisko nihil novi sub sole - można przetwarzać już istniejący materiał i zajmować się już istniejącymi problemami człowieka ; zbiór elementów ( starych ) w wyniku działania staje się czymś nowym .

-za dziedzine twórczości stopniowo została uznana nauka ( przewrót kopernikański - swiat jest inny niż pokazuje Biblia)

-Shultz : 4 dziedziny ludzkiej twórczości : a) autonomiczną działalność kulturotwórczą b)nowoczesną ( innowacyjną) pracę ludzką c) innowacyjne zach. Społeczne b) autokreacje Pojecie twórczości przez Shultza zostało potraktowane b. szeroko należy jednak odróżniać proces twórczy który zachodzi w psychice człowieka od działalności .Mówiąc o sferze duchowej życia człowieka mówimy o cesze twórczości zdolności do tworzenia i samym tworzeniu. Twórczość pierwotna ( Maslow) przejawia się nawet u małego dziecka w spontanicznej ekspresji tłumiona pożniej przez nieodpowiednie wychowanie plastyczne bądź muzyczne.

Aktywnośc twórcza prowadzi do przezywcięzenia pojawiających się w rozwoju , immanentnych dla tego rozwoju kryzysów.

Człowiek twórczy to człowiek wrażliwy na sprzeczności na nadmiar bądź niedobór bodzców

Roli twórczości - jako produktywnej , innowacyjnej , inwencyjnej działalności jednostki w społeczeństwo - w duchowym życiu człowieka nie sposób przecenić.

Transcendencja

7.poczucie estetyczne

8.światopogląd

światopogląd jest czymś znacznie szerszym niż religijność rozumiana jako zbiór przekonań.

Przykłady wartości :

1. epistemologiczne -poznawcze ( prawda - fałsz)

2. pragmatyczne ( użyteczne - nieużyteczne)

3. etyczne ( dobro - zło)

4. estetyczne ( piękno- brzydota)

5. religijne ( sacrum -profanum)

6. ect

Obuchowski : f. światopoglądu - zaspokajanie ludzkich potrzeb orientacyjnych ( co się dzieje?) i emocjonalnych ( po co życ?)

Reykowski : mowi o strukturze poznawczej zorganizowanej wg. 2 porządków -deskryptywnego ( sieć operacyjna) i ewaluatywnego ( sieć wartości) System światopoglądu działa względnie autonomicznie , wchłania nowe doświadczenia lokując je zgodnie z wcześniejszymi uporządkowaniami.

system światopoglądu nie zawsze jest dobrze rozwinięty

.nie musi być spójny…

Obuchowski : im bardziej intencjonalne jest zachowanie , stabilne a jednocześnie elastyczne dostosowane do optymalnej realizacji tym bardziej prawdopodobne ze jego podstaw znajduje się rozwinięta forma światopoglądu

9.religijność

zawieszenie wszelkich założeń odnośnie do ontologiczne statusu przedmiotu wiary religijnej tzn. psycholog może uznac za przedmiot swych badań to w co ludzie tylko wierzą, co sądzą o ich treściach.

nie można badać obiektywnie istniejącej relacji między człowiekiem a Bogiem

przedmiot badań : jaka jest religijności ludzi czy jakie i dlaczego takie przebiera formy czy jest ona dojrzała i co to znaczy

- wiara rel środek niesienia pociechy i pogodzenia się z nieuchronnym losem

wielu psychologów religii postuluje jeszcze szersze sprzężenie psychologii religii z psychoterapią.

wieloraka konkurencja na gruncie religii - niedostateczna wiedza religijna ( zamiast rozwijać w kierunku abstrakcyjnych wyrafinowanych pojęć religijnych pozostaje ona u wielu ludzi na poziomie „dziecięcokatechizmowym” rodząc przeświadczenie o naiwności przekonań religijnych do któ®ych nie wypada się nawet przyznać.

10.wiara

wiara proces przekształcania rzeczywistości i jej struktur i jej struktur w ich wew.odwzorowywanie a następnie podtrzymywanie przekonania o jej prawdziwości

Witwicki : używa pojecia supozycji - jego zdaniem aby uwierzyć , potem podtrzymać swa wiare , człowiek usilnie wytwarza w sobie przekonanie o istnieniu obiektów tejże wiary

aktywny charakter supozycji polega na wzbudzaniu w sobie emocji i wyobrażenie poprzez praktyki religijne medytacje , czytanie pism religijnych

nic tak nie wzmacnia poczucia wartości człowieka jak świadomość , że jego życie wewn.do tych przyziemnych spraw się nie sprowadza.

Na koniec…

Duchowośc nie jest odrębna od psychologii

Helminiak: proponuje ujęcie duchowości na 4 poziomach:

1.psychologiczny (pozytywistycznym: jak jest?)

2.duchowym ( filozoficznym - normatywnym - jak powinno być?)

3.teologicznym ( teistycznym - afirmującym Boga jako stwórce)

4.teoretycznym ( deifikacja - ludzkie uczestnictwo w boskości)

Duchowość jest differentia speciffica człowieka , zaś produktem życia duchowego jest szeroko rozumiana kultura. Nie można poddać ścisłej def. pojęcia duchowości ponieważ jest ona ze swej natury nieuchwytna

Stanowi ona wymiar jakościowy procesów psychicznych człowieka. Człowiek jest twórca samego siebie, W tym sensie pojęcie duchowości jest pojęciem rozwojowym.

Rozwój duchowy w różnych tradycjach religijnych

• Koncepcje rozwoju duchowego cechują: 1. ogólność - zwykle nie dotyczy jakiejś, poza religijnym kontekstem, konkretnej sfery duchowości; 2. religijny rodowód, język i system pojęć - to czynnik religijny, osobowy lub nie, wpływa na przemiany w człowieku, podporządkowane celowi eschatologicznemu, a nie osobowościowemu; 3. historyczność - ich powstanie miało miejsce wiele lat (wieków) wcześniej, co rzutuje na sposób wyobrażania sobie człowieka i jego rozwoju

• W koncepcjach rozwoju duchowości można także dostrzec pewien zakres uniwersalności, odpowiadający temu co wspólne ludzkiej naturze, niezależne od czasu i miejsca egzystencji poszczególnych jednostek. Jest to jedna z przyczyn rosnącej integracji racjonalistycznej myśli Zachodu i intuicyjnej myśli Wschodu we współczesnych naukach o człowieku, w tym także przemian w obrębie psychologii. (np. powstanie psychologii transpersonalnej, uwzględniającej takie tradycje jak buddyzm, zen, joga czy sufizm)

Rozwój duchowy w hinduizmie

• Najstarsza koncepcja - człowiek w życiu przechodzi przez 4 etapy (nie licząc dzieciństwa): 1 studenta 2. gospodarza 3. mieszkańca lasu 4. rezygnacji (wycofania).

• „Student” poznaje metody radzenia sobie z codziennością. Jednocześnie pod okiem mistrza studiuje, wtedy osiąga on zasadniczą dojrzałość charakteru i osobowości. „Gospodarz” aktywnie uczestniczy w życiu zakłada rodzinę, wychowuje dzieci oraz spełnia należycie obywatelskie obowiązki. Z życia korzysta w sposób umiarkowany. „Mieszkańcem lasu” zostaje wtedy, gdy stopniowo zanikają jego rodzinne obowiązki. Wycofuje się i jako „ żebrak”, „emeryt” ma on wtedy czas na zajęcie się praktykami religijnymi i własnym rozwojem duchowym. Pod koniec życia nadchodzi czas na pogodzenie się i rezygnacje z wszelkich życiowych zobowiązań i związków.

• Hinduistyczna tradycja duchowego rozwoju wyraża idee wznoszenia się od przyziemnych radości do radości wiecznych.

• Ilustracją idei hinduistycznego „wyzwolenia” jest koncepcja czterech stanów świadomości, w której trzy odnoszą się do „zwykłych” doświadczeń jednostki: czuwanie, sen z marzeniami sennymi i bez marzeń sennych. Stan czwarty umożliwia zaś jednostce przeżycie kontaktu z Absolutem; oznacza on pełną koncentrację

Rozwój duchowy w buddyzmie

• Siddahrt Guatma (Budda) - stwierdził , że należy iść „drogą środka” tzn. ani nie korzystać z możliwości życia, ani z nim nie walczyć. Droga środka polega na unikaniu nihilizmu oraz enternalizmu (wiara w istnienie transcendencji). Osiągnięcie psychicznej dojrzałości jest procesem stawania się, który wieńczy oświecenie. Budująca energia tego procesu przejawia się w osobowości jako różne „motywy”. Początkowo jest to siła twórcza osobowości odczuwana jako pragnienia. Procesy wzrostu stopniowo przechodzą pod kontrole świadomości. Życie człowieka jest bowiem ciągłym procesem intencjonalnego tworzenia, budowania i wzrostu wszelkich stron psychiki. Umożliwia to osiągnięcie nirwany.

• Wg buddyzmu nirwana jest wyzbyciem się wszelkich ograniczeń i dualizmów , brakiem sprzeczności, zrozumieniem, że niezróżnicowana pustka to jedyna prawda. Rozwój to redukcja. Proces zbliżenia się do stanu ostatecznego wyzwolenia - to „narodziny” czy też „ponowne” lub „ciągłe” narodziny. Buddyzm jest indywidualistyczny

• Proces dochodzenia do nirwany obejmuje okres wielu istnień (wiara w reinkarnację)

• Budda mówi o krokach czy fazach ćwiczeń duchowych: 1. bycie autentycznym i dokładne wykonywanie poleceń 2. kontrola zmysłów i nieuleganie nadmiarowi bodźców, które je atakują. 3. ograniczenie jedzenia do wymagań ciała 4. pełna aktywność umysłu i kontroli przebiegu myśli 5. znalezienie właściwego miejsca na medytację oraz eliminacja pięciu zagrożeń (pożądań zmysłów, nienawiści, obojętności, strachu i zwątpienia). 6 przejście przez 8 poziomów koncentracji

Rozwój duchowy w konfucjanizmie

• Ideał konfucjański zasadza się na społecznym posłannictwie jednostki. Jej duchowy rozwój ma swój cel w konieczności właściwego uformowania instytucji społecznych, których jednostka jest uczestnikiem - rodziny, państw, społeczeństwa. Zdumiewająco współczesną cechą tego ideału jest „uporządkowanie umysłu”, polegające na uzyskaniu wewnętrznej integracji i jedności pojęć oraz myśli i systemu wartości, wewnętrznej pewności i poczucia bezpieczeństwa, pozwalających na wydawanie pewnych sądów o tym, co jest słuszne, a co nie, co należy robić a czego nie. Warunkiem takiego wewnętrznego porządku jest obiektywna wiedza: poprawna percepcja świata i samego świata.

• Trzy momenty w których występuje największa podatność na błędy w samorozwoju: 1. młodzieniec z trudem opanowuje swe popędy, nadmiernie ufając dopiero co uzyskanym siłom fizycznym 2. w dorosłości, gdy poczucie siły fizycznej i znaczenia popycha do kłótliwości i konkurowania 3. starość, kiedy zanikowi sił usiłuje się zaprzeczyć poprzez zawistną pożądliwość

• Racjonalizm konfucjański jest nauką, która obejmuje pięć kroków:

1. badanie świata dla poszerzania wiedzy

2. ćwiczenie woli w szczerości (autentyczności)

3. opanowywanie umysłu poprzez kultywowanie życia osobistego - wewnętrznego

4. kultywowanie życia osobistego w celu zintegrowania własnej rodziny

5. uregulowanie życia w rodzinie w celu wniesienia porządku w życiu kraju

• Doktryna Woli Nieba - rozumie się ją jako istnienie uniwersalnej etyki należy do niej także poczucie wewnętrznej harmonii, pozwalające zachować emocjonalną równowagę. Pełnia człowieczeństwa ujawnia się tylko w serdecznym związku z drugim człowiekiem, bez miłości do innych człowiekiem się nie jest.

Rozwój duchowy w taoizmie

• Tao - droga i cel

• Istotą rozwoju jest zrozumienie istoty Tao. Nie polega ono jednak na afirmacji ego, lecz na jego negacji, nie na wyniesieniu rozumu , lecz jego ograniczeń. Dlatego Tao mógł pojąć nie tylko Lao Tsy lecz także Kubuś Puchatek, wyrażając to mruczanką:

Aby poznać drogę,

Iść tą drogą mogę.

Także czynić Drogę,

Tak jak czynić mogę,

Rzeczy które robię.

(...)

Jak ja jestem sobą,

Tak ty jesteś tobą.

Każdy to widzi jasno

Ale kiedy zaczniesz robić

Rzeczy, które możesz zrobić.,

Znajdziesz wówczas Drogę,

A droga za Tobą podąży.

• Fajne nie

Rozwój duchowy w islamie

• Rozwój jednostki opisuje się od powstania ludzkiego zarodka, chociaż dusza wchodzi do ciała płodu dopiero 120 dni później.

• Koran i Sunna są pełne szczegółowych nakazów i zakazów

• Ideał człowieka sprawiedliwego ma być realizowany prze całe życie jednostki.

• Wszystko co dobre czyni się ze względu na Boga, jednak umiejętność rozróżniania dobra i zła ma na tym świecie służyć innym ludziom.

• Obowiązkiem muzułmanina jest zdobycie i gromadzenie wiedzy na podstawie racjonalnej logiki, nie zaś jedynie tradycji, autorytetu czy bezkrytycznego naśladownictwa.

Autonomia rozwoju tekst II

Koncepcja dorosłości i jej znaczenie

• Zagadnienie autonomii rozważa się zazwyczaj w odniesieniu do ludzi dorosłych (dojrzałych)

• Koncepcje (czy też teorie) dorosłości służą podziałowi według wartości, pozytywnie ceniąc dojrzałość czy też dorosłość. Różnicuje jednostki na: dojrzałe, niedojrzałe i ewentualnie „przejrzałe”.

• Rozwój dzieci zgodnie z tymi koncepcjami jest ujmowany jako możliwość osiągnięcia dorosłości, rozwój w późniejszych latach życia jest ujmowany jako możliwość utrzymania określonego stanu rozwoju (teorie takie można nazwać teoriami deficytu rozwojowego)

Granica rozwoju i jego zamknięcie

• Jedne teorie mówią o tym, że rozwój jest procesem zamkniętym a jego granicą jest stan dojrzałości. Nie czynią przy tym rozróżnienia pomiędzy zamknięciem a granicą rozwoju.

• Inne teorie opierają się na modelu konstrukcji technologicznej i utożsamiają realizację planu tej konstrukcji z zamknięciem i granicą rozwoju.

• Wg Niemczynskiego, nie można wyjaśnić indywidualnego rozwoju człowieka w kategoriach stosunków społecznych albo w kategoriach zoologicznej ontogenezy lub w kategoriach abstrakcyjnych relacji pojęciowych.

Kryteria autinomii

• Autonomiczny proces rozwoju rozgrywa się: a) w cyklach rozciągających się na całe życie jednostkowe b) tworzy własny wewnętrzny model normatywny c) według którego dokonuje się regulacja jego przebiegu d) doprowadzająca do zamknięcia cyklu e) wypełnionego aktywnością tworzącą formy życia z osobowości w świecie wspólnego z innymi ludźmi życia danej osoby.

• Autonomiczna dorosłość wywodzi się ze swobodnej eksploracji własnego doświadczenia aniżeli z poddania go kategoriom społecznym w poszukiwaniu jego sensu i wartości. Jest ona zarówno dorosłością członka grupy, uczestnika różnorakich procesów społecznych

Więź społeczna i wolność

• Autonomiczny rozwój zakłada: 1 wspólny świat społeczny z jego normami 2. spotkanie się jednostki na tym terenie z innymi ludźmi czyli jej udział w zdarzeniach i procesach tego wspólnego świata społecznego 3. wewnętrzne doświadczenie jednostki jakie tworzy się w efekcie jej udziału w tym świecie 4. interpretację tego doświadczenia

• Wyżej wymienione warunki są konieczne ale niewystarczające do zaistnienia pojęcia autonomicznego rozwoju potrzebny jest jeszcze afirmacja własnego, nie nadanego sensu i wartości wewnętrznego doświadczania jednostki.

• Autonomia człowieka i jego rozwoju rysuje się w tym ujęciu jako autonomia jednostki kultywującej więź z innymi, a nie jako autonomia osoby uzależniającej się od związków z innymi

• Trzy nurty rozważań nad rozwojem:

• Orientacja aprioryczna - powstaje wokół przeświadczenia o kształtowaniu się umysłu i osobowości człowieka wedlw wewnętrznego planu, przyrodzonej normy, realizowanej w toku indywidualnego rozwoju.

• Orientacja aposterioryczna - twierdzenie o ukształtowaniu się umysłu i osobowści w efekcie przejęcia zewnętrznego porządku, który zostaje przyswojony w toku indywidualnego rozwoju stając się własną uwewnętrznioną normą

• Orientacja dialektyczna - ścieranie się przeciwstawnych tendencji (umysł i osobowość kształtują się w zderzeniu z czynnikami zewnętrznymi i wewnętrznymi)

W stronę teorii

• Orientacja autonomiczna (4 nurt) - łączy wszystkie pozostałe nurty ale jednocześnie pokazując, że żaden z nich nie jest wystarczający do ukazania zagadnienia rozwoju

O celu, granicy i zamknięciu rozwoju jeszcze

• Niemczyński - nie widzi sensu w wyznaczaniu granicy rozwoju, woli pozostawić rozwój w formie procesu otwartego.

Poznawczo-praktyczny stosunek do autonomicznego rozwoju

• Wg Niemczyńskiego działania których przedmiotem jest drugi człowiek, kształtować nie w nastawieniu na określanie celów i dobór środków dla osiągnięcia lepszego stanu rzeczy. Działania takie są o tyle adekwatne wobec indywidualnego rozwoju o ile kształtowane są przez nastawienie na afirmację indywidualnego życia człowieka. (postawa działaniowo-poznawcza)

• Składniki postawy działaniowo-poznawczej:

1. nie wyłączane żadnej formy życia osobowości z kręgu życia wspólnego

2. aktywna życzliwość i zbliżenie się do każdej formy życia osobowości w celu

3. poznania lecz nie zawładnięcia nią, a dla próby jej zrozumienia w jej własnej perspektywie co pociąga za sobą

4. szacunek a nawet pokorę wobec życia i osobowości

5. równość i wzajemność oddziaływania

Fazy indywidualnego rozwoju

• Od okresu dorastania rozwija się: najpierw motywacyjne i kierownicze centrum w toku personalizacji ludzkich zadań i dążeń, następnie wytworzone zostają indywidualne, właściwe danej osobie syntezy środków i sposobów realizacji przyjętych za własne ludzkich zadań i dążeń w czasie i miejscu, na które przypada życie jednostki. Trzecim etapem jest proces eksternalizacji osobowości, kiedy indywidualna synteza ludzkich zadań i dążeń oraz sposobów i środków ich realizacji poddana zostaje testom konfirmacji w postaci wartościowych wkładów do procesów życia wspólnego, uznanych i przyjętych jako adekwatny zewnętrzny wyraz unikalności wewnętrznej struktury jednostki, akceptującej je jako odpowiadające jej aspiracjom oraz okolicznościom spełnienie życiowych zadań i dążeń .

---