Wykłady z socjologii
Inteligencja - zdolność człowieka do radzenia sobie w nowych sytuacjach w oparciu o nabytą wiedzę, zdolności, umiejętności...
Socjologia - nauka o zjawiskach i procesach społecznych (nauka o społeczeństwie), badająca zachowania ludzi/ interakcje/ stosunki społeczne i organizację społeczeństwa.
Socjologia powstała w II połowie XIX wieku, za jej ojca uważa się A. Comte'a (1798-1857)
w 1838 w III tomie `Zasady socjologii” Comte uznał socjologię za naukę.
W tamtym czasie w Europie występowały ogromne zmiany ekonomiczne, przemysłowe, społeczne; w 1798 rewolucja francuska- monarchia absolutna została zastąpiona bardziej liberalnym systemem, do głosu dochodzi burżuazja i mieszczaństwo, nastąpił rozwój idei intelektualnej.- społeczeństwo stało się przedmiotem badań socjologicznych.
Społeczeństwo jako autonomiczny podmiot badań:
IV-V w. p.n.e. Grecja - oddzielono od świata natury społeczeństwo (Platon uważał, że powinny być takie warstwy jak: -niewolnicy; -wojownicy; -kapłani;
XVI-XVII w. - myśliciele doszli do wniosku, że istnieje porządek polityczny i społeczny, istnieje różnica między nimi, są to dwie różne kategorie zjawisk. T. Hobbes - teoria umowy społecznej. Filozofowie nauczali wybitnych przedstawicieli świata polityki, np. wyżej wymieniony T. Hobbes był nauczycielem Cromwel'a- przedstawiciela merkantylizmu;
A. Comte uważał, że należy:
Badać społeczeństwa w sposób naukowy - badać fakty społeczne jak rzeczy;
Równocześnie badać stosunki i związki między faktami społecznymi i na tej podstawie wyciągać wnioski;
Na podstawie tych wniosków należy formułować prawa ogólne;
Wg A. Comte'a społeczeństwo przechodzi przez trzy fazy:
Teologiczną- zainteresowania ludzi ogniskują się na świecie paranormalnym, Boskim;
Metafizyczną- zastanawianie się nad głównymi ideami np. prawdy, sprawiedliwości, porządku społecznego;
Pozytywistyczną- ludzi pochłania wiedza, analiza świata przyrody i świata społecznego;
Comte uważał, że należy badać życie społeczne tak jak nauki fizyczne, a fakty społeczne jak rzeczy.
PYTANIE 1 Co powoduje, że ludzie funkcjonują jako całość społeczna?
PYTANIE 2 W jaki sposób społeczeństwo się rozwija?
Wg Comte'a odpowiedzią na 1 pytanie jest to, że istnieje zespół uniwersalnych idei, które powodują, że ludzie się integrują. Odpowiedzią na 2 pytanie jest to , że społeczeństwa pojawiają się wraz z rozwojem nauki, przemysłu, przemian ekonomicznych.
H. Spencer (1820-1903) - pozytywista, darwinista, doceniał rolę nauki, jeden z pierwszych, który próbował opisać organizację społeczeństw oraz organizacje i instytucje, które wchodzą w skład społeczeństwa.
1859r. K. Darwin ,,O pochodzeniu gatunków”
H. Spencer starał się odpowiedzieć na 1 i 2 pytanie:
Społeczności ludzkie istnieją dlatego, że ludzie są od siebie zależni i zaspokajają swoje potrzeby w sposób zbiorowy. Związki instytucji bądź organizacji zaspokajających potrzeby ludzkie składają się na organizację społeczną.
Wzajemne zależności:
Sfera produkcji i reprodukcji;
Sfera wymiany i komunikacji;
Sfera idei i sfera społeczna;
Prawo H. Spencer'a :
Tym co charakterystyczne dla społeczeństw ówczesnych jest daleko idący podział pracy.
Dawniej tak nie było, występował podział wg płci i wieku.
Zmiana / rozwój społeczny występuje poprzez:
Wzrost specjalizacji społecznej;
Proces różnicowania się społecznego / dyferencji społecznej;
Integrację społeczną;
,,Prawo ewolucji społecznej” wg H. Spencer'a
Rozwój społeczeństw następuje w procesie dyferencji społecznej , specjalizacji funkcjonalnej i integracji społeczeństw na nowym poziomie.
Przykład:
Najprostsze społeczeństwa to zbiory rodzin , później występuje integracja- pojawiają się struktury władzy społecznej, zaczęły działać na zasadzie siły przymusu- szczyt monarchie absolutne- hierarchizacja społeczeństwa- siła, rozkaz, władza- społeczeństwa militarne , powstają nowe grupy, które chcą dostępu od władzy- na drodze rewolucji powstają społeczeństwa burżuazyjne, przemysłowe - organizacja społeczeństwa przypomina organizację przedsiębiorstwa; pojawia się władza polityczna, prawodawcza, wykonawcza, rządownicza. Wzrastają zależności między społeczeństwami, społeczeństwa dzielą się na coraz mniejsze, wyspecjalizowane grupy- społeczeństwo jak organizm.
Cechy nauki:
Działalność społeczna (dzielimy się wiedzą z innymi, korzystamy z wiedzy innych);
Mówi ona w języku ogólnym (uogólnia poszczególne zdania);
Formuje prawa, do których możemy się odwoływać;
Cechy socjologii jako nauki:
Dążenie do posługiwania się pojęciami ogólnymi (abstrakcyjnymi);
Unikanie wartościowania- prawa, pojęcia, twierdzenia, teorie ogólne podlegają sprawdzeniu / falsyfikacji, nie formułujemy sądów ideologicznych, ale naukowe, które podlegają sprawdzeniu
K. Popper wybitny filozof:
Cechą charakterystyczną nauki jest to, że formułuje twierdzenia, które ciągle falsyfikujemy / zaprzeczamy im, aby stworzyć nowe.
Teoria socjologiczna to zespół mniej lub bardziej ogólnych, powiązanych ze sobą twierdzeń odnoszących się do określonego fragmentu bądź aspektu rzeczywistości społecznej. Te teorie są rozwijane i konkurują ze sobą.
Teorie buduje się w sposób następujący: socjologowie odwołują się do teorii ojców socjologii i formują pewne teorie.
Podstawowe metody jakimi posługują się socjologia w budowaniu teorii:
Metody ankietowe;
Eksperyment;
Obserwacja;
Odwoływanie się do źródeł zastanych (dane historyczne);
Socjologia- to nauka uogólniająca pewne badania szczegółowe, polega na logicznym uporządkowaniu wiedzy.
Socjologię tak naprawdę uformowali klasycy.
I badanie, które opierało się na socjologii, ale socjologią nie było- było badanie spadku sprzedaży kawy Neski (ciemniejsze opakowanie nie podobało się).
Składniki wiedzy socjologicznej:
Fakty;
Hipotezy- stwierdzenia jeszcze nie potwierdzone o zależnościach między faktami; wstępne twierdzenia; wstępne twierdzenia sprawdzane w kategoriach prawdy lub fałszu;
Teorie- ogólne zespoły twierdzeń na temat jakiegoś aspektu rzeczywistości;
Aby powiązać ze sobą składniki wiedzy możemy użyć między innymi:
Badań ankietowych:
Fakty badawcze z rzeczywistego świata;
Badania o odpowiedniej strukturze;
Dobra socjologia- odwołanie się do odpowiednich grup ludzi;
Stosunki społeczne w rodzinie;
Pytania zamknięte;
Socjologia-badanie faktów, przyjmowanie pewnych miar względnych, postawienie hipotez, wyjaśnienie problemu w kategoriach stosunku społecznego.
Próba-badanie przedstawicieli społeczeństwa.
Kwestionariusz wywiadu- badacz formułuje luźne pytania ; interesuje go jak ludzie myślą i jak odbierają różne fakty.
Obserwacji:
Obserwacja zewnętrzna / nie uczestnicząca;
Obserwacja wewnętrzna / uczestnicząca; -najbardziej znanym takim badaniem jest badanie WHYTE'A- badał on gangi w dużych miastach amerykańskich w latach 40-tych , przestępcy go tolerowali i zabierali ze sobą np. na włamy;
Eksperymentu:
Np. eksperyment ASHA: pewna grupa umówiła się, że będzie przekonywała innych o tym, że linia krótsza jest dłuższa od dłuższej w rzeczywistości -często ludzi daje się przekonać do tego, że ,,białe jest czarne”- tzw. zespół myślenia grupowego- w grupach zamiast konsultacji występuje zjawisko przekonania się do zdania innej osoby, mimo, że myśli się inaczej;
Źródeł zastanych:
Różnego rodzaju źródła pisane, np. pamiętniki, dane statystyczne, analizy listów...
E. Durkheim (1858-1917) ,,Samobójstwo”
Dlaczego ludzie rozstają się ze swoim życiem?
Społeczeństwa funkcjonują, gdyż istnieją normy wartości, w która ludzie wierzą, których przestrzegają. Społeczeństwa silnie oddziałują na jednostkę. Zdaniem Drukheim'a w samobójstwach uwidacznia się wpływ społeczeństwa. Samobójstwo jest wysoce zindywidualizowaną decyzją. Na podstawie badań danych z Francji Durkheim wysnuł następującą tezę: samobójstwo może wynikać ze sposobu w jaki ludzie są związani społeczeństwem:
Samobójstwa altruistyczne- popełniają jednostki bardzo silnie związane z grupą mogące poświęcać własne życie w imię grupy;
Samobójstwa egoistyczne-relacje między jednostką a grupą są bardzo słabe (życie należy tylko do mnie, nie mam żadnych zobowiązań wobec innych;
Samobójstwa anomiczne -wiążą się z ilością kontroli jaką ma grupa na jednostkę;
Anomia społeczna-to brak norm w społeczeństwie, brak wspólnych wartości spajających owe społeczeństwo; kontrola jednostki przez społeczeństwo jest niewystarczająca, nie efektywna; w takim stanie nie da się zintegrować jednostki ze społeczeństwem co powoduje wzrost samobójstw.
Indywidualne zachowanie ludzi są rządzone przez normy i wartości, jeśli te normy i wartości załamują się lub nastąpi konflikt norm, wtedy jednostka zostaje oderwana od grupy- następuje stan anomi.- powstają głębokie, psychologiczne zakłócenia na indywidualnym poziomie.
Anomia wiąże się również z dynamicznymi zmianami społecznymi.
Organizacja
Podstawy socjologii:
Rewolucja przemysłowa I połowa XVIII w.
Rewolucja Francuska 1789 rok.
Odwołując się do ideałów oświecenia chciała stworzyć społeczeństwo racjonalne, przezwyciężyć feudalizm, tradycję dziedziczenie przywilejów.
Umysł ludzki miał pozwolić na stworzenie nowego typu organizacji społecznej- rewolucja przemysłowa- przemiany gospodarcze, przejście od tradycyjnej gospodarki do gospodarki umaszynowionej.
Obie rewolucje zbiegły się z powstaniem socjologii, były podstawą do zmian w społeczeństwie: przejście od pierwotnej organizacji społecznej (pokrewieństwo, więzy krwi) do organizacji społecznej celowo zorganizowanej (podział funkcji, specjalizacja)
Z tego wyłamuje się kościół- nowa forma życia niezależna od rodziny (początkowo w Anglii później na kontynencie- kościoły, miasta, gminy zaczęły prowadzić politykę niezależną od dworu, nowy typ organizacji społeczeństw- grupa ludzi wyodrębniła się spod jurysdykcji króla i zaczęła prowadzić samodzielną politykę , zaczęli sami rządzić swoim majątkiem, swoimi sprawami. Trzeba było stworzyć nową definicję prawa. W 1243r. prawnik włoski późniejszy papież Innocenty IV stworzył nową formę prawną: persona ficta -osoba fikcyjna, osoba korporacyjna- osoba ta miała takie same uprawnienia jak osoba fizyczna dzisiaj; jest to nowy typ organizacji, organizacji celowo stworzonej dla rozwiązania pewnych problemów. Persona ficta stanowi podstawę rewolucji przemysłowej, która doprowadziła do przekształceń gospodarczych, do przeniesienia produkcji ze wsi do miasta, spadek ludzi pracujących na roli, rozpad tradycyjnych więzów pokrewieństwa.
Organizacja spontaniczna i formalna wg J. Coleman'a:
Organizacja spontaniczna: (6 stosunków )
Stanowiska formalne stanowią ludzie, muszą się wyodrębnić pewne jednostki, które będą integrowały tych ludzi; sposoby kontroli: normy społeczne, reputacja, siła jednostki (brak ogólnych, wyodrębnionych przepisów), moralność, kapitał społeczny i zaufanie, ludzie się wzajemnie znają i ufają sobie, istnieje możliwość wywierania nacisku przez wspólne zainteresowania, wspólne reguły, morale- sankcje ( ośmieszenie, plotka, stracyzm / wykluczenie); kapitał społeczny- stosunki między ludźmi, niezwykle istotny dla funkcjonowania społeczeństwa, a obecnie również organizacji, na nim nie można budować organizacji, wspólnoty pierwotne rozpadają się wraz z rozwojem organizacji, obecna społeczeństwa powstają na innych zasadach. Nastąpiła dramatyczna zmiana w życiu społecznym- pojawiły się społeczeństwa racjonalne oparte na organizacji formalnej. Zagrożenia: luka w wychowywaniu rodzinnym trudna do pokonania.
Organizacja formalna:
Relacje i stosunki zachodzą przede wszystkim między stanowiskami; ludzie rozmawiają z persona ficta, następuje uproszczenie struktury społecznej; nowe stosunki między organizacją (podmiot / aktor zbiorowy); organizacja prowadzi własną wewnętrzną politykę, która jest połączona z ładem zewnętrznym, ale wewnętrznie sama się rządzi, sama rozstrzyga spory; sposoby kontroli: poprzez wyznaczone osoby, zarządzenia, regulaminy, sankcje, przepisy; organizacje formalne wypierają spontaniczne (rodzina, szkoła, ulica); państwo zaczyna regulować problemy związane z oświatą, bezpieczeństwem itd.
Problemy kultury i języka
Organizacja- to względnie trwały i celowy układ uporządkowanych reguł, które kontrolują zachowania jednostek; umiejętność działania w sposób skoordynowany dla osiągnięcia wspólnych celów.
Podstawa życia społecznego- organizacja charakteryzuje cały świat przyrody, a społeczeństwo jest częścią przyrody.
Życie społeczne- to ogół zjawisk wynikających z wzajemnego oddziaływania zbiorowości i jedności zajmujących pewną przestrzeń.
Można mówić o różnych typach organizacji w świecie zwierzęcym:
Zgrupowania nieskoordynowane-zmienia się ilość osobników i stale przybywają nowe (np. karaluch, biedronki);
Zgrupowania skoordynowane- wszystkie osobniki podążające razem i istnieje pomiędzy nimi komunikacja (np. stado szarańczy gąsienice);
Nisze społeczne- osobniki, która wspólnie coś robią (np. pająki wspólnie tkają sieć);
Państwa owadów- są starsze niż państwa ludzkie; zasady organizacji: są rezultatem działania więzi popędowych / więzi chemiczno- biologicznych - socjohormonów; u wyższych kręgowców występują więzi emocjonalne; państwa owadów- występuje zróżnicowanie funkcji- podział na klasy, zawody (bronią, karmią, rodzą); (Platon u ludzi wojownicy, niewolnicy, kapłani);
Kręgowce-występują społeczeństwa; organizacja w formie grup, rodzin, plemion, szczepów; istnieją więzi i stosunki emocjonalne; istnieje hierarchia, pomoc społeczna opieka nad chorymi i słabszymi; hierarchia- decyduje siła i zdolności (drób- kury, które są dziobane, które są dziobane i dziobią i te, która tylko dziobią - tak jak u ludzi);
Ludzie- świat idei, symbolu, wartości- nadbudowany nad światem przyrody; pytanie - na ile kultura modyfikuje zachowanie człowieka?; my również kierujemy się odruchami, popędami; wg Freud'a kultura jest źródłem cierpień ponieważ nas ogranicza - powstała po to aby ograniczyć popęd seksualny;
Biologiczne podstawy społecznego życia społecznego :
Cechy budowy organizmu ludzkiego;
Cechy zachodzących w organizmie procesów fizjologicznych;
Mechanizmy dziedziczenia cech;
Popędy, odruchy, potrzeby, skłonności będące cechą funkcji organizmu;
Do cech dziedzicznych, które wpływają na życie społeczne i kulturę człowieka zaliczamy:
Wyprostowaną postawę;
Chwytliwe ręce;
Wzrok skierowany do przodu;
Wielki mózg;
Głos, zdolność do artykulacji;
Długa zależność od rodziców;
Plastyczność wrodzonych potrzeb (brak stałych mechanizmów instynktownych);
Trwałość popędu seksualnego;
Państwo owadów: w prostym życiu społecznym obowiązuje przyciąganie, pobudzanie, naśladownictwo (starszych przez młodszych); podporządkowanie jednostki interesom państwa, działania wynikające z popędów i wrodzonych reakcji na określone bodźce , układ nie kierowany, brak troski o życie jednostki `brak administracji, hierarchii; autonomicznie funkcjonujący układ; wzajemne oddziaływanie obywateli jest tak silne, że wpływa na fizyczny rozwój osobnika.
Systemy społeczne wyższych naczelnych- występują w hordach, rodzinach ; hierarchia; sfera emocjonalna; bardziej rozbudowana komunikacja i sygnalizacja;
Badania G. Washborn'a & J. de Vore
pawiany |
człowiek |
mają społeczną naturę liczebność: 10-200 osobników 10 osobników na 25m.2 bronią swojego terytorium brak siedliska brak podziału pracy dziecko szybko staje się samodzielne |
najprostsze układy społeczne liczebność: 50-60 osób 1 osoba na 15-25 km2 nie bronią terytorium dogodne miejsca na siedlisko podział specjalizacji długa zależność dzieci od rodziców |
system społeczny |
|
stado samowystarczalne; siła, dominacja, gotowość seksualna tylko w okresie rui, liczni partnerzy; porozumiewanie się - gestykulacja, sygnały silny związek z dzieckiem - na początku brak tradycji
|
stosunki oparte na zasadzie wzajemności, pokrewieństwo wyznacza podstawy grupy, tradycja sankcjonuje powstanie grupy; rodzina oparta na długotrwałym związku; sposób porozumiewania się: wspólnota językowa, język decyduje o rozwoju kultury, sztuki, wzajemnych zależności; stała gotowość seksualna; |
Sposoby porozumiewania się:
Istnieje kilka rodzajów form porozumiewania się w świecie form żywych.
Trzy rodzaje/ formy/ poziomy ewolucji:
(przekaz informacji)
Ewolucja genetyczna: (również owady)
Jednostka przekazu: gen
Mechanizm przekazu: dziedziczenie
Ewolucja społeczna: (również ptaki)
Jednostka przekazu: sygnał
Mechanizm przekazu: uczenie się
Ewolucja kulturowa: (tylko ludzie)
Jednostka przekazu: symbol
Mechanizm przekazu: ludzki język
Model komunikacji (C. Shannon, W. Weaver)
(obowiązuje od mrówek do człowieka)
Źródło przekazu
Przekaźnik
S
Kanał Y hasło (szum informacyjny)
Fale głosowe G
N
A
Ł
Odbiornik
Cel przekazu
System komunikacji:
Taniec pszczół (Z. Fischer):
Okrężny- wykonywany, gdy źródło pożywienia znajduje się stosunkowo blisko ula;
Wywijany- wykonywany po powrocie z miejsc odległych od ula; szybkość tańca i to, w którą stronę pszczoły się kręcą mówi gdzie lecieć, punkt odniesienia ul.- słońce;
Jest to przekazywane genetycznie, oraz jest to pewna forma nauki; występuje tu wyraźna sygnalizacja.
Języki zwierzęce i ludzkie:
(podstawowe formy)
1. Symptomatyczna lub ekspresyjna;
2. Wyzwalająca lub sygnalizacyjna (konieczna relacja: nadawca - odbiorca);
3.Opisowa (narracja: język twierdzeń) E. Cassierer - język twierdzeń jest prawdziwym słupem granicznym między ludźmi a zwierzętami.
4.Argumentacja (najważniejsza i najpóźniejsza funkcja językowa. Jest związana z postawą racjonalną, stworzyła najpotężniejsze narzędzie adaptacji. Argumenty krytyczne to środki eliminacji błędów, środki kontroli i środki selekcji);
Ewolucja zwierząt odbywa się drogą modyfikacji organów. Ewolucja ludzka to kształtowanie nowych organów poza naszymi ciałami „ pozaosobowo”, „egzosomatycznie”.
Przestają umierać ludzie, zaczynają umierać argumenty.
W wyniku długiej ewolucji biologicznej pojawiła się u ludzi zdolność do symbolizacji.
Imperatyw poznawczy- wykształcona ewolucyjnie zdolność do postrzegania i uporządkowania rzeczywistości z płynących bodźców zewnętrznych.
Proces konceptualizacji- tworzenie pojęć dla pewnych zdarzeń.
Zaczęliśmy reifikować (uosabiać zdarzenia) obiektywizować zdarzenia, wchłaniać je i przyporządkowywać pojęcia.
Zdolności adaptacyjne- (najpierw przekazywane genetycznie, po wykształceniu języka uporządkowane np. - czas, przestrzeń, związek).
Imperatyw poznawczy doprowadził do wykształcenia magii, religii, nauki.
Możemy przyjmować naraz 7 bodźców, jeżeli bodźców jest za dużo odczuwamy stresy - przyczyna schorzeń psychicznych. Obecnie jest zbyt duża ilość źródeł informacji, nie jesteśmy w stanie tyle percepować. Musimy nakładać porządek na świat dzienny.
Matryca kognitywna (poznawcza) -staje się dowodem rejestracji naszych doświadczeń i wynika z indywidualnego poznania. Każdy z nas ma inne doświadczenia, wszyscy postrzegamy świat indywidualnie, chociaż używamy wspólnych określeń.
Socjologia- zajmuje się faktami społecznymi, wiedza każdego z nas jest indywidualna, ale wiedza grupowa jest znacznie szersza.
Percepcja kultury przez jednostkę jest indywidualna
1.Indywidualne poglądy, poznania dają się grupować.
2.Pewne grupy są wspólnotą pewnych subiektywnych doznań świata- kultura danej grupy.
Każdy człowiek jest unikatowy pod pewnymi względami;
Pod pewnymi względami jesteśmy wszyscy podobni;
Pod pewnymi względami jesteśmy podobni do pewnej grupy ludzi;
Funkcjonalne wymogi społeczeństw ludzkich:
Komunikacja (kultura);
Wytwarzanie (produkcja) dóbr i usług;
Dystrybucja i wymiana;
Reprodukcja;
Kontrola;
Obrona i ochrona;
Perspektywy socjologa:
Demograficzne - badanie ludności: rodność, śmiertelność, migracja, starzenie się, zmienność populacji (wzrost, spadek, skutki zmian), skład populacji, społeczność- wspólnoty, urbanizacja, uprzemysłowienie (industrializacja) i inne zjawiska oraz działania populacji;
Psychologiczne- wyjaśnienie zachowania w terminach jego znaczenia dla ludzi jako osób albo osobowości: motywy, myśli, umiejętności, społeczne postawy, tożsamości. Jest to podejście rozwijane w psychologii , ale socjologia (zwłaszcza badania psychologii społecznej) wykorzystuje i rozwija tę perspektywę w analizach tworzenia się państw, integracji społeczeństw i osobowości w procesach socjalizacyjnych, powstanie wierzeń i przekonań oraz takich zjawisk jak panika, czy niepokoje i zamieszki;
Kolektywna (zbiorowa)- badanie zbiorowości ludzkich: grupy, organizacje, wspólnoty -społeczeństwa, biurokracja, partie polityczne, stowarzyszenia;
Interakcyjny (związki, stosunki i zależności społeczne) - podstawową kategorią analityczną są stosunki społeczne oparte na pełnieniu przez jednostkę ról społecznych związanych z zajmowaniem w grupie różnych pozycji społecznych. Określając role społeczne w grupie możemy zarazem opisać stosunki między jej członkami, czyli strukturę grupy. Zachowanie ludzi jest w pewnym stopniu określone przez pełnione role;
Kulturowa-w analizie ludzkiego zachowania wykorzystuje takie cechy jak społeczne reguły i zasady (idealne i faktyczne, jawne i ukryte), normy, czyli społeczne wartości (religijne, polityczne, społeczne);
Człowiek- zdolność do symbolizacji, do nakładania znaczeń na zjawiska i przedmioty: są też znaki, co do których się umawiamy, np. znaki drogowe.
Symbol-rzecz , na którą nakładamy znaczenie;
Język-system symboli (znaczeń) i znaków; zjawisko społeczne, trwałe, abstrakcyjne; pewien zespół zasad, zdolności mówienia;
Mówienie-proces porozumiewania się dwóch osób;
język mówienie
tekst zrozumienie
Fazy mowy:
Proces mówienia- indywidualny, psychiczny proces nadawcy, proces nadawania, nadawca odwołuje się do pewnych pojęć;
Proces zrozumienia- odbiorca, słuchacz układa w matrycy kognitywnej znaczenia, proces społeczny;
Tekst- to co rozumiemy układa się nam w świadomości w całość, fakt społeczny ma cechy trwałości i może istnieć niezależnie od innych procesów, które wytworzył : kumulacja wiedzy;
Język -społeczny, abstrakcyjny twór; system zasad, reguł; pozwala nam tworzyć nowe teksty; w przeciwieństwie do indywidualnego aktu mowy ma stałe istnienie w czasie; system wyrazów i reguł gramatycznych;
Cechy definicyjne ludzkiego języka:
Dwustopniowość (poziomowość);
Produktywność (zdolność wyrażania nowych przekazów);
Arbitralność;
Zdolność do wzajemnej wymiany (przemienność ról nadawcy i odbiorcy);
Specjalizacja (pośredni stopień funkcjonalnego powiązania sygnału z reakcją);
Przemieszczanie się (możliwość odnoszenia się do przedmiotów i zdarzeń odległych w czasie i przestrzeni);
Transmisja kulturowa;
Nieciągłość;
Semantyczność;
Całkowite sprzężenie zwrotne (nadawca jest równoczesnym odbiorcą danego sygnału, może go kontrolować i modyfikować);
Samozwrotność (metajęzykowy charakter języka);
Wyuczalność;
Dwuznaczność;
kultura
Rozumienie terminu kultura
Potoczne Naukowe
(wartościujące) (niewartościujące)
Socjologiczne Antropologiczne
Globalne
Ewolucyjno Symboliczno
Adapcyjne poznawcze
Kultura- (łac. KOLERE) uprawa ziemi, pielęgnowanie czegoś dla uzyskania rezultatów;
XIX w. odnosiło się do ludzi wykształconych, wyższe pożiomy cywilizacij;
Kultura- to wszystko to co nie jest naturą człowieka; to, co jest nadbudowane nad naszą biologią; materialne i pozamaterialne twory człowieka (narzędzia, sposoby budowy domów, wymiany towarów, zawierania małżeństw); to co istnieje poza ciałem człowieka dzięki powstaniu języka; nie jest to pojęcie wartościujące - istnieją różne kultury, a my nie możemy tworzyć hierarchii, podziałów, klasyfikacji.
Koncepcja kultury Leslie A. White'a
Kultura to czasowe kontinuum rzeczy i zdarzeń, zależne od symbolizowania i rozważania w kontekście pozasomatycznym (...) Instytucje, zwyczaje i wiedza, które pierwsze istoty przejęły od swych przedludzkich przodków, były ważne, ale surowe, proste i skromne. Bez artykułowanej mowy zaś możliwość postępu na poziomie naczelnych wydaje się ekstremalnie ograniczona, jeżeli w rzeczywistości istniała w ogóle. Symbolizacja- szczególnie artykułowana mowa- zmieniła cały ten stan rzeczy. Stworzyła systemy kulturowe i pchnęła je na drogę rozwoju. W słowie był Początek.
Z punktu widzenia naukowej analizy i interpretacji kultura może być rozważana jako rzecz sui generis, jako klasa rzeczy i procesów, która zachowuje się w terminach swych własnych zasad i praw, która zgodnie z tym może być wyjaśniana tylko w kategoriach jej własnych elementów i procesów. A zatem na kulturę należy patrzeć jako na samo wystarczalny, samodeterminujący się proces, który może być wyjaśniony j4edynie w terminach samego siebie.
Funkcją kultury jest zaspokojenie potrzeb człowieka: dostarczenie mu pożywienia i innych materiałów z jego środowiska, dostarczanie schronienia przed niebezpieczeństwem i obrony przed wrogami, zabawianie go sztuką, dodawanie mu odwagi i otuchy w czasie życiowych kryzysów, itd. Mówiąc krótko, funkcją kultury jest uczynienie życia ludzkiego gatunku bezpiecznym i ciągłym, a jeżeli to możliwe, znaczącym i wartościowym.
Kultura lub system społeczno kulturowy jest materialnym, a co za tym idzie, termodynamicznym systemem..
Wygodnie jest analizować systemy kulturowe w kategoriach znaczących jej elementów: technologicznym, socjologicznym i ideologicznym. Wszystkie systemy kulturowe są złożone z tych trzech klas elementów. Teologiczny składnik jest podstawowy, od niego zależą (na nim się opierają) systemy społeczne i ideologie oraz kulturowe systemy jako całość.
Kulturowe systemy, tak jak inne rodzaje systemów, są utworzone z części, które są zintegrowana w spójną całość. Jeżeli system ma przetrwać musi robić pewne rzeczy: musi utrzymywać razem swe części w sieci wzajemnych stosunków i wzajemnych zależności; musi podporządkować części całości; musi koordynować swe części i regulować rolę każdej z nich; wreszcie musi kontrolować system jako całość
NAUKOWE, AKADEMICKIE ROZUMIENI KULTURY
Kultura czyli cywilizacja jest to złożona całość, która obejmuje wiedzę, wierzenia, sztukę, moralność, prawa, obyczaje oraz inne zdolności i nawyki nabyte przez ludzi jako członków społeczeństwa. (Edward B. Tylor)
Kultura to całokształt zobiektywizowanych elementów dorobku społecznego, wspólnych szeregowi grup i z racji swej obiektywności ustalonych i zdolnych rozszerzać się przestrzennie. (Stefan Czarnowski)
Kultura jest konfiguracją wyuczonych zachowań i ich rezultatów, których elementy składniowe są podzielone i przekazywane przez członków danego społeczeństwa. (Ralph Linton)
Kultura odnosi się do wyuczonego repertuaru myśli i działań ujawnionego przez członków grup społecznych, repertuaru przekazywanego- niezależnie od dziedziczenia genetycznego- między pokoleniami. (Marvin Harris)
Kultura jest ogromnym zbiorem narzędzi materialnych, ludzkich i duchowych, dzięki którym człowiek jest w stanie rozwiązywać określone, konkretne problemy swojej egzystencji. Kultura jest integralną całością składającą się z narzędzi i dóbr konsumpcyjnych, konstytucjonalnych, twórczych zasad różnych grup społecznych, ludzkich idei i umiejętności, wierzeń i obyczajów. Kultura jest całością złożoną z częściowo autonomicznych, częściowo współzależnych instytucji. Tworzy ona całość z serii zasad takich jak wspólność ludzi przez prokreację ; sąsiedztwo związane z współdziałaniem; specjalizacja czynności i ostatnie choć nie mniej istotne, stosowanie siły w organizacji politycznej. Każda kultura swoją kompletność i samowystarczalność zawdzięcza temu, że zaspokaja cały szereg potrzeb podstawowych, instrumentalnych i integratywnych. Kultura jest systemem przedmiotów, działań i podstaw. Stanowi integralną całość, w ramach której różne elementy są wzajemnie zależne.
(Bronisław Malinowski)
Na kulturę składają się wzory sposobów mówienia, odczuwania i reagowania, nabyte i przekazywane głównie poprzez symbole stanowiące wraz z ich wcieleniami w wytworach ludzkich zmienne osiągnięcia grup ludzkich. Zasadniczy trzon kultury stanowią tradycyjne (tzn. historycznie narosłe i wyselekcjonowane) idee, a szczególnie związane z nimi wartości.
(Alfred L. Kroeber i Clyde Kluckhohn)
Organizacja- uporządkowanie, które pozwala przewidywać zachowania, potrafimy działać w sposób skoordynowany dla osiągnięcia wspólnych celów.
SYMBOLICZNO - POZNAWCZA KONCAPCJA KULTURY
(Clifford Geertz)
Pojęcie kultury oznacza przekazywanie historyczne (z pokolenia na pokolenie) wzór znaczeń ucieleśnionych w symbolach, system dziedziczonych wyobrażeń wyrażających w symbolicznych formach, dzięki którym ludzie przekazują, utrwalają i rozwijają swoją wiedzę o życiu oraz postawy wobec życia.
Symbole wyrażają klimat świata i kształtują go. Kształtują świat poprzez formowanie w wyznawcach pewnych znamiennych dyspozycji (dążeń, zdolności, możliwości, własności, skłonności, umiejętności, nawyków), które nadają swoiste piętno wszystkim ich działaniom i doświadczeniom. Wielka ogólność, różnorodność i zmienność wrodzonych (tzn. genetycznie zaprogramowanych) zdolności reagowania powoduje, że człowiek nie może żyć bez pomocy kulturowych wzorów. Bez nich byłby nawet nie tylko utalentowaną małpą, ale rodzajem bezkształtnego monstrum, pozbawionego poczucia kierunku, celu, mocy samokontroli - chaosem spazmatycznych impulsów i nieokreślonych emocji. Zależności człowieka od symboli i systemów symboli jest tak wielka, że decyduje o jego zdolności do życia. Stąd nasze najważniejsze aktywa to symbole naszej ogólnej orientacji w naturze, na ziemi, w społeczeństwie i w tym co robimy: symbole naszego poglądu na świat i życie.
Kultury nie należy ujmować, jak się to robi najczęściej, jako złożonych wzorów konkretnych zachowań- obyczajów, zwyczajów, tradycji, zbiorowych nawyków. Kulturę najlepiej zrozumieć jako układ kontrolnych mechanizmów- planów, recept, przepisów, reguł, instrukcji (tego co specjaliści komputerowi nazywają „programami”), które kierują naszym zachowaniem. Człowiek to takie zwierzę, które jest najbardziej zależne od pozagenetycznych, zewnętrznych wobec niego mechanizmów kontrolnych, kulturowych programów tworzących ład i porządek w zachowaniu człowieka.
Kultura czyli nagromadzona całość kulturowych wzorów- zorganizowanych systemów znaczących symboli- jest nie tylko ozdobą ludzkiego istnienia, ale podstawą jego specyfiki, zasadniczym warunkiem życia społecznego.
SYMBOLICZNO - POZNAWCZA KONCEPCJA KULTURY
(Ward H. Goodenough)
Kultura społeczeństwa składa się z tego, co każdy człowiek musi wiedzieć lub w co musi wierzyć aby działać w sposób, który jest akceptowany przez członków społeczeństwa i zachowywać się tak w każdej przypisanej mu przez społeczeństwo roli. Kultura stanowiąc to czego ludzie muszą się uczyć a co jest odrębne od ich dziedzictwa biologicznego, musi obejmować ostateczny rezultat uczenia się - wiedzę, w najbardziej ogólnym chociaż względnym sensie tego terminu. Należy zauważyć, iż zgodnie z tą definicją kultura nie jest zjawiskiem materialnym, nie składa się z rzeczy, ludzi, zachowań, lub emocji. Jest to raczej organizacja tych rzeczy. Jest to forma, którą ludzie mają w swych umysłach, ich modele postrzegania rzeczy, wiązania ich razem, czyli ich interpretacji.
Kultura jest produktem ludzkiej wiedzy, tym wszystkim co poznajemy i czego się uczymy. Kultura to:
Sposoby organizowania przez ludzi ich doświadczenia rzeczywistego świata tak, aby nadać mu strukturę form świata fenomenalnego: są to ludzkie spostrzeżenia i pojęcia.
Sposoby organizowania przez ludzi doznawania fenomenalnego świata tak, aby nadać mu strukturę systemu opartego na stosunkach przyczyny i skutku: są to twierdzenia, przekonania i wierzenia ludzi, dzięki którym wyjaśniają zdarzenia i obmyślają taktykę dla osiągania swoich celów.
Sposoby organizowania przez ludzi doznawania fenomenalnego świata tak, aby jego różne układy tworzyły hierarchie preferencji: są to systemy wartości lub zapatrywań i opinii ludzi, tworzą one zasady wyboru i ustanawiania celów oraz stanowią podstawy orientacji w zmieniającym się fenomenalnym świecie.
Sposoby organizowania przez ludzi doświadczenia wynikającego z ich przeszłych wysiłków tak, aby przekształcić powtarzające się zamiary w operacyjne procedury służące osiągnięciu danych celów w przyszłości: jest to zespół „gramatycznych” zasad i reguł działania oraz serie przepisów i recept jak osiągnąć konkretne cele. Obiecują one operacyjne procedury postępowania z ludźmi oraz radzenie sobie z rzeczami materialnymi.
Kultura obejmuje zatem standardy dla rozstrzygania: co się dzieje; standardy dla decydowania: co może się wydarzyć; standardy dla zadecydowania: co człowiek odczuwa wobec tego co się dzieje lub co może się wydarzyć; standardy dla postanawiania: co z tym zrobić i standardy dla wyboru: jak sobie z tym poradzić.
Kultura to system poznawczo- kognitywny (mapy, przypisy działania), powodujący, że ludzie trzymają się razem. Kultura narzuca nam również pewne ograniczenia.
Sankcje Egzekucja, więzienie,
kara pieniężna
Reguły Prawo zakazujące
Normy mordowania, ranienia, okradania etc.
Wartości Życie i dobro jednostki
Wartości uprawomocniają reguły i normy, a te uprawomocniają sankcje. Kultura narzuca nam pewne wartości (podstawa kultury). Skoro społeczeństwo akceptuje te wartości, to pojawiają się pewne reguły, normy, zasady, ale one nie mają mocy sprawczej- one nie powodują, że działamy tak, jak one nakazują- muszą być jeszcze sankcje (kary i nagrody). Owe sankcje, które ograniczają jednostkę powodują, że możliwa jest społeczna organizacja. Społeczeństwo narzuca nam wzory, a my ich przestrzegamy, bo za nimi stoją sankcje i jeżeli się wyłamujemy, to one przywracają nas do stanu równowagi.
- - - - - - - - - - - - - - - - - - + + + +
- - - - - - - - - - - - - + + + + + +
- - - - - - - - - - - - - + + + + + +
- - - - - - - - - - - - - - - - -+ + + +
Normy społeczne:
Zwyczaj (związany z zachowaniami jednostki);
Obyczaj (pewien wzór zachowań społecznych, który się powiela);
Tabu (określenie czego robić nie wolno);
Moda;
Moralność;
Religia;
Prawo;
Podstawowe systemy kontroli społecznej
SYSTEM SANKCJE
RELIGIA ponadnaturalne; źródłem sankcji są siły nadprzyrodzone; pojęcie grzechu to złamanie zakazu o ponadnaturalnym charakterze; oczyszczenie, odkupienie, pokuta;
MORALMOŚĆ sumienie ludzkie i potępienie innych ludzi; czyny moralne i niemoralne oceniają ludzie (czyny dobre i złe -wartościowanie); normy moralne to ludzkie odczucie dobra i zła;
OBYCZAJ przymus społeczny; powszechna aprobata; większość społeczeństwa uważa go za obowiązujący; za nie przestrzeganie obyczaju są różne sankcje: wykluczenie z grupy, obniżenie pozycji społecznej, potępienie, ośmieszenie;
PRAWO przymus fizyczny, przemoc;
Subkultura / podkultura
Jeżeli wartości są podstawą norm, a normą mogą być różne, to różne mogą być kultury
(różnorodność kulturowa).
Szok kulturowy-jesteśmy podobni kulturowo, ale pewne szczegółowe zachowania są różne.
Subkultury -kultury poszczególnych grup tworzących dane społeczeństwo.
Kontrkultura-kultura grup, które negują podstawowe wartości narodowej kultury.
Relatywizm kulturalny-stanowisko, które uznaje równoznaczność i równoprawność
wszystkich kultur. Jest to postawa wyjściowa. Nie mamy obiektywnych mierników, które
mówią, że jedna kultura jest lepsza od drugiej. Nie możemy porównywać kultur.
Etnocentryzm - przekonania, że moja kultura jest najlepsza, najwyższa,
Najważniejsza kultura idealna- nory (np. dekalog);
kultura rzeczywista- jesteśmy tylko ludźmi i i nasz zakres zachowań jest znacznie szerszy;
Jednostka dzięki kulturze przystosowuje się do życia w społeczeństwie.
TYP INDYWIDUALNEGO PRZYSTOSOWANIA
(Robert K. Merton)
sposoby przystosowania cele kulturowe zinstytucjonalizowane środki
konformizm
innowacja
rytualizm
wycofanie
bunt
(+)- oznacza akceptację;
(-)- oznacza odrzucenie;
(+)- oznacza odrzucenie wartości panujących i zastąpienie ich innymi;
Kontrola społeczna- zespół czynników kształtujący6ch zachowanie jednostki w sposób
społecznie pożądany.
Aspekt statyczny kontroli-normy i reguły.
Aspekt dynamiczny kontroli- działania prewencyjne i represyjne.
W skład kontroli wchodzą:
-role społeczne; -wzory zachowania; -przekazywanie i uczenie się wzorów; -wartości;
-normy; -sankcje;
cele kulturowe- normy, wartości, idee, jak należy żyć, postępować;
konformizm- przystosowanie się przez akceptację;
innowacja- akceptujemy cele, odrzucamy środki, niesie niebezpieczeństwo bo jest
niesprawdzona;
rytualizm- cele przestają się liczyć, dominują środki (urzędnik- biurokracja- normy nad
celami);
wycofanie- odrzucamy wszystko (narkomani, chorzy psychicznie);
bunt- odrzuca się istniejące środki i wartości, a powołuje nowe (polityczni rewolucjoniści) ;
Dewiacja- zachowanie niezgodne z normami i społecznymi oczekiwaniami; pociąga za sobą
określoną reakcję:- osoba, która zachowuje się w pewien sposób; -normy i oczekiwania;
-grupa społeczna reagująca na te zachowania;
Entropia-miara porządku jaki pojawia się we wszechświecie; entropia świata dąży do
Maksimum; ciągłe rozprężanie się energii, które powoduje wstrząsający bezwład kulturowy
we wszechświecie; ekspansja energii na zewnątrz, system powoduje, że ten system ulega
entropii.
L. A. White- kultura to termodynamiczny system- energia*technologia=produkt(kultura)
Istnieją trzy rodzaje systemów we wszechświecie:
-system dynamicznej równowagi (równowaga pomiędzy materią a energią np. kostka lodu);
-system o entropii negatywnej;
-system o entropii pozytywnej;
Kultura musi ujarzmiać energię i przetwarzać ją na systemy kulturowe.
Trzy podstawowe grupy społeczeństw:
Segmenty; klasy; specjalne mechanizmy;
Organizacja pełni trzy funkcje:
Wyżywienie; ochrona; reprodukcja -jest constans ;
KONCEPCJA Juliana H. Steward'a
Ideologia
Organizacja społeczna
Technologia ekonomia
Kulturowa ewolucja- efektywne przystosowanie się do środowiska naturalnego i społecznego człowieka.
Kultura pełni cały czas szereg dysfunkcji: -kontrkultura, relatywizm-etnocentryzm.
Kultura daje człowiekowi niezwykłe środki technologiczne, z jednej strony coraz bardziej przystosowujemy się, a z drugiej strony produkujemy coraz więcej zagrożeń.
Perspektywa kolektywna
Pod wpływem kultury jednostka ulega procesowi socjalizacji- z istoty biologicznej staje się istotą społeczną, np. proces wzrostu; proces wpływu środowiska, które oddziałuje na organizmy- uczy zachowania, rozumienia kultury, odgrywania ról społecznych, przysposabia nas do życia społecznego.
Wchłanianie- to intencjonalne (zamierzone) kształtowanie osobowości w ramach stosunków wychowawczych; socjalizacja i wychowanie to wpływ środowiska na człowieka.
Socjalizacja- wpływ rodziny (pierwsze normy, wartości), rówieśników (nowe standardy zachowań), znajomych, prasy, radia, TV, internetu.
Wychowanie -kształtuje pożądane cechy osobowości z punktu widzenia danej grupy.
Socjalizacja- daje nawyki, uczy przystosowań, hamuje popędy.
Przez całe życie uczymy się odgrywania ról społecznych przez uczestnictwo w różnych grupach społecznych, zdobywamy pewne pozycje społeczne.
FUNKCJE SOCJALIZACJI
w procesie socjalizacji uczymy się dyscypliny, panowania nad popędami i potrzebami, zaspokajania ich zgodnie z normami obowiązującymi w społeczeństwie, uczymy się panować nad odruchami i emocjami, zachowań zgodnych z normami, obyczajami, tradycjami;
wpajanie pewnych aspiracji i dążeń, proponuje nam pewien system wartości;
przyswajamy wiedzę i umiejętności odgrywania ról społecznych- socjalizacja uczy jak swym zachowaniem mamy spełniać oczekiwania innych, czyli jak mamy przystosować swe zachowanie do zachowania innych;
socjalizacja dostarcza kwalifikacji zawodowych oraz umiejętności technicznych, które są potrzebne do życia w danej cywilizacji; utrwala w nas zachowania konformistyczne;
kształtuje osobowość człowieka i przystosowuje go do życia w społeczności, pomaga w osiąganiu celów życiowych (stawia cele i dostarcza narzędzia);
Osobowość- element społeczny w człowieku, to zintegrowana kultura, to dynamiczna organizacja idei, postaw i nawyków nadbudowanych nad naturą biologiczną, a jej wpływ na życie społeczne jest znacznie większy niż wpływ ludzkiej natury . osobowość jest ważniejsze niż natura ludzka.
Resocjalizacja- zmiana, wykorzenienie pewnych wartości, podstaw, które kierują działaniami człowieka. Resocjalizacja dobrowolna- człowiek sam zmienia swoje zachowanie. Resocjalizacja przymusowa- biorą w niej udział instytucje totalne.
Jako młodzi uczymy się pewnych abstrakcyjnych nam wartości, a później uczymy się je dostosowywać do potrzeb.
Wtórna socjalizacja- np. wpływ dzieci na rodziców. Pewne zachowania się dezaktualizują, musimy zastępować je nowymi.
Wolność asocjalizacji- natura ludzka, osobowość, nasze emocje są ograniczone, podlegamy procesom socjalizacji, ale nigdy socjalizacja nie jest pełna. Socjologowie często operują przesocjologizowanym modelem człowieka.
TYPY GRUP LUDZKICH
Pierwotne wtórne
Rodzina społeczności organizacje ruch tłum
Klika (wspólnota) społeczne
-geograficzna -stowarzyszenia
-kulturowa dobrowolne
-organizacje
formalne
-biurokracja
-instytucje totalne
PERSPEKTYWA KOLEKTYWNA
Zbiór/ kategoria społeczna/ agregat społeczny- pewna ilość ludzi posiadających wspólną podstawową cechę, ze względu na którą wyróżniamy tych ludzi; konstrukcja logiczna wyróżniana przez badacza bez względu na to czy ludzie zdają sobie sprawę z posiadania tej cechy, czy nie.
Zbiory w sensie statycznym lub logicznym- u ich podstaw leży pewna cecha np. wiek, wykształcenie, dochód.
Kategoria + więź społeczna = zbiorowość społeczna
skupienie ludzi, w których wytworzyła się i utrzymuje choć przez krótki czas więź społeczna
Więź społeczna- związki i zależności, które skupiają ludzi w zbiorowość , stosunki łączenia ludzi w grupy.
Zorganizowany system stosunków, inwestycji i środków społecznej kontroli, która łączy i skupia jednostki, podgrupy i inne elementy składowe zbiorowości w trwałą całość zdolną do istnienia i rozwoju.
Struktury zbiorowości często nie posiadają wyraźnej organizacji wewnętrznej.
Grupa społeczna
(rozumiana w szerszy sposób)
A. Small - grupa to zbiór osób, które możemy ujmować jako całość ze względu na jakiekolwiek godne uwagi stosunki zachodzące między jego członkami.
(w sposób węższy)
nacisk na więź społeczną, łączy w sposób szczególny człowieka.
R. Merton- grupa to pewna grupa ludzi, którzy wchodzą ze sobą w określone stosunki społeczne, mają poczucie przynależności o grupy i i są uznawani przez innych członków danej grupy.
Cechy grupy:
różne rodzaje stosunków społecznych i interakcji;
członkostwo , poczucie przynależności;
ludzie przez innych postrzegani jako przynależący do grupy (grupa nabywa tożsamości w oczach innych);
grupa jest zawsze zorientowana na bardziej lub mniej konkretne cele, które zaspakajają pewne potrzeby członków grupy (wspólny cel jest podstawowym elementem w określeniu działań grupy)
Grupa- zespół pozycji społecznych, które wiążą się z rolami społecznymi; normy grupowe kierujące zachowaniem członków grupy. Członkowie grupy zwykle czyją się członkami pewnej całości- uczucie wspólnego losu, który oddziela tych , którzy do grupy należą od tych, którzy do niej nie należą- uczucie odrębności.
KLASYFIKACJA I KRYTERIA WYRÓŻNIANIA GRUP
KLASYFIKACJA
G. Simel 1908r. - wiązanie grup z charakterem liczebności: diady, triady i grupy wieloosobowe.
A B -układy najprostsze
C
Triada-wzbogacenie przestrzeni wewnętrznej organizacji, wzrasta możliwość powstania nowych norm, zależności; nowe możliwości, okazje, sposoby.
A B
KRYTERIA
Typ więzi grupowej- grupy pierwotne, grupy wtórne.
Charakter więzi- formalne/ nieformalne; - osobowe/ bezosobowe;
CH. Cooley 1902r
Grupa pierwotna- cechuje się wysokim stopniem intymności, są pierwotnymi w kilku sensach: są podstawowymi fundamentami dla tworzenia ideałów jednostki i społecznej natury człowieka; silna więź osobista i emocjonalna.
Rodzina- najważniejsza grupa pierwotna, tu dokonuje się socjalizacja dzieci; grupy par małżeńskich i pozamałżeńskich, grupy przyjaciół, kliki, frakcje; niewielka ilość członków: stosunki face to face;
Grupy nieformalne (pierwotne) często istnieją w ramach organizacji formalnych.
Wzajemny szacunek, zaufanie, tożsamość grupowa; w przypadkach klęsk żywiołowych pojawiają się małe grupy zadaniowe. Rola grup pierwotnych jest bardzo duża, przyczyniają się do lepszego funkcjonowania organizacji formalnych.
Grupa wtórna- zformalizowana, bezosobowościowa; dążność do osiągania wspólnych celów, wspólnota idei, wartości, instrumentalności;
Stopień trwałości: grupy krótkotrwałe, sporadyczne, okazyjne, trwałe;
Wspólnota- zbiorowość oparta na silnych więziach społecznych; np. wspólnoty lokalne mogą trwać niezależnie od struktur formalnych, oficjalnych ; struktury geograficzne; struktury kulturowe- ludzie mogą się nie znać , ale istnieje wspólnota idei , np. Polskie Towarzystwo Socjologiczne; grupa wtórna o dużym stopniu trwałości, o własnej tożsamości;
Tłum - czasowe, niezorganizowane zgromadzenie jednostek w bliskości przestrzennej; wspólne zainteresowanie; grupy okazyjne.
Ruch- zbiór jednostek, które się łączą, aby poprzeć lub przeciwstawić się pewnym sprawą.
Rozmiar grupy; grupy małe (jądro organizacji, występują w najbardziej złożonych systemach); grupy duże:
Charakter członkostwa: grupy niedobrowolne, dobrowolne, rozerwalne, nierozerwalne;
Typ solidarności- więź intensywna w małej grupie jest silniejsza; etnocentryzm (przeciwstawienie relatywizmu), pozwala wyróżniać obcych, którzy nie reprezentują wartości grupy;
Grupy wywierają różny wpływ na jednostki; nasze zachowanie jest oceniane przez innych członków grupy; jeżeli jednostka silnie się identyfikuje z grupą , to staje się ona dla niej punktem odniesienia;
H.Hyman 1942r.- wprowadził pojęcie grupy odniesienia- grupa, której standardy jednostka uznaje za swoje; dostarczają nam wartości, norm , standardów zachowań, obrazu nas samych.
Pełnią funkcje: normatywne (standardy dla własnych działań jednostek); porównawcze (dają standardy do naśladowania);
POWIĄZANIA JEDNOSTKI Z GRUPĄ
Jednostki są członkami grupy; grupy, do których jednostki aspirują i mają nadzieję należeć w przyszłości to pozytywne grupy odniesień; grupy, które jednostki odrzucają, nie chcądo nich należeć- negatywne grupy odniesienia;
Struktura grupy- każda grupa ma wysoce zorganizowany system pozycji, ról, hierarchii społecznej; członkowie posiadają różną władzę i pełnią różne funkcje.
Rola społeczna w grupie- zachowanie jakiego grupa oczekuje od jednostki w wyniku zaakceptowania pozycji danej jednostki w grupie; rola = oczekiwanie + zachowanie; rola jest elementem normatywnym- co się powinno zrobić i jak należy to zrobić;
Pozycja jednostki- wynika z wewnętrznej struktury grupy, z całokształtów grupy, jakie wiążą członków; pozycja = prawa+ obowiązki;
W grupie zawsze istnieje władza i przywództwo; im bardziej złożona struktura grupy, tym bardziej złożona struktura władzy.
Przywódca- w większym stopniu niż pozostali wpływa na działania grupy.
Procesy, interakcje grupowe:
Komunikacja, porozumiewanie się, wymiana informacji;
Konflikty np. osobowościowe, sytuacyjne, fundamentalne mogą sprzyjać działaniom grupy, nie muszą być destrukcyjne, mają wpływ na spójność grupy;
Organizacje formalne- świat współczesny jest światem organizacji; grupy wtórne, celowe, planowo- zorganizowane dla realizacji jakiegoś celu; więzi formalne a nie osobiste; organizacje tworzone zwykle intencjonalnie;
Organizacje społeczne- dla osiągania konkretnych celów, względnie stały, uporządkowany układ działań nastawiony na jakiś cel ;
Instytucja- regulacja, porządkowanie zachowań ludzkich; wymyślona przez człowieka; zaprojektowane i nałożone na ludzkie zachowania zasady i reguły, które kontrolują porządkują i czynią przewidywalnym świat interakcji; świat jest możliwy, produktywny; zasady gry w społeczeństwie; ogranicza dążenie człowieka do zaspokajania własnych potrzeb; ogranicza dokonywane wybory; to nie ludzie a zwyczaje i reguły, które dostarczają zachęt lub zniechęcają do danego działania; zapewnia strukturę społecznych interakcji, stosunków; wyznacza ramy, reguły, w których działają organizacje; określa zasady działania;
Organizacja- uporządkowanie działań; tworzy strukturę dla ludzkich interakcji; gracz w grze zespołowej powstały na drodze połączenia umiejętności, koordynacji, strategii; tworzenie zespołu, strategii jest odrębnym od tworzenia reguł, ale strategia musi się mieścić w ramach reguł; to grupy jednostek powiązanych wspólnym zadaniem, dążeniem do osiągnięcia celu; tworzenie organizacji: to analiza struktur zarządzania, umiejętności i wpływu, w jaki uczenie się rozwiązywania problemów będą określały sukces organizacji w czasie.
typy organizacji formalnej:
stowarzyszenia dobrowolne;
instytucje totalne;
biurokracja;
M. Weber- typ idealny biurokracji:
unikamy wartościowania
Weber posłużył się metodą typów idealnych- na podstawie znajomości zjawiska zapisujemy typ skondensowanych cech kluczowych dla życia społecznego, ale w rzeczywistości to nie występuje;
Biurokracja- typ idealny- tylko w głowie badacza, ale nie w życiu, pewne społeczeństwa bardziej lub mniej zbliżają się do niego.
Biurokracja- normy i reguły prawne; pozycje podlegające regulacji porządkowej, to zapewnia ciągłość organizacji; dobrowolność i arbitralność decyzji; bezosobowe przepisy; hierarchia, podporządkowanie, drabina kariery życiowej; hierarchia pomaga osiągnąć dyscyplinę; komunikacja na zasadzie cyrkulacji dokumentów; dokumenty pozwalają uczyć się organizacji, narzucają konieczność podejmowania szybkich i bezstronnych decyzji; urzędnicy są najemnikami, są osobiście wolni , podlegają regułą 8h dzianie ; ruch pracowników w organizacji określają formalne kwalifikacje zawodowe.
Cechy:
specjalizacja i podział pracy;
układ hierarchiczny- kontinuum pozycji urzędowych, regulowanych przepisami;
przepisy i regulacje kierują zachowaniem ludzi;
bezosobowość (sprawa a nie człowiek); forma pisana -podstawa organizacji;
system awansów;
kompetencje techniczne, droga służbowa, pozbawienie własności
Skuteczność, efektywność organizacji- najbardziej skuteczne w sferze ekonomicznej- rynek ustala kryteria ceny, trafność podejmowanych decyzji; najmniej skuteczna- administracja państwa .
Krytyka koncepcji Webera
Szereg dysfunkcji- patologie organizacji
Wydawanie głupich przepisów, dowolne ich interpretowanie; brak wizji człowieka wykonującego zadania w sposób maksymalnie zadowalający, efektywny; grupy nieformalne mogą ożywiać organizację; w grupach formalnych toczy się walka między jednostkami o władzę; za światem formalnych przepisów toczy się nieformalne życie ludzi.
M.. Croiser- błędne koło informacji; dysfunkcje wzmagają się tworząc błędne koło; organizacja zaczyna realizować cele pracujących w niej ludzi, a nie cele, do których została stworzona, organizacja nie potrafi się uczyć, jest zbyt silna centralizacja władzy i zbyt długa droga służbowa.
Nowe zarządzanie (new public management) jak system marnuje środki publiczne; administracja państwa wypracowała cały szereg rutyn, sposobów przetrwania; w firmie rynek dyktuje rozwiązania, a w państwie ani jednoznaczność, ani wymierność celów.
Rynek jest mechanizmem spełniającym efektywność organizacji. Organizacje nie ma wymiernych i zdefiniowanych celów, rynek je ma.
Tendencje charakterystyczne dla organizacji:
-tendencja do jedności i konsolidacji; imperatyw organizacyjny- zanim
-tendencja do koordynacji i centralizacji; organizacja zacznie dążyć do
-specjalizacja (eksperci, przywódcy, specjaliści); określonych celów, to najpierw
-grypy zarządzające (zwłaszcza wyższych szczebli) musi osiągnąć pewien stopień
wewnętrznego przygotowania.
Organizacje formalne -stwierdzenia:
Organizacje powinny być budowane od dołu do góry;
Liczba, rodzaj i różnorodność autonomii organizacji występujących w systemie są najlepszą formą miary organizacji;
Szybkość z jaką społeczeństwo reaguje na potrzeby jakie pojawiają się w obliczu tego społeczeństwa przez tworzenia organizacji: jest najlepszą miarą tworzenia społeczeństwa i jego kultury;
Istnieją trzy sposoby koordynacji życia społecznego:
-hierarchia;
-rynek;
-sieci;
Analiza systemu politycznego
Arystoteles- człowiek jest zwierzęciem społecznym, stworzonym do życia w państwie.
Problem porządku politycznego: głosowania, uczestnictwo w partiach politycznych.
Rząd jest punktem centralnym polityki, czyli walki między różnymi grupami interesów jednostek o kontrolę nad podejmowaniem decyzji. Każdy stosunek społeczny ma swój wymiar walki o władzę.
Interes polityczny- to wszystko to co jest rezultatem mediacji.
Władza (serce polityki)-może przybierać różne formy; władza- zdolność jednej osoby do nakłaniania innych osób do wypełniania jej woli; to możliwość pewnej kontroli manipulowania innymi (nie zawsze przymus, może być sprawowana bez użycia siły), władza odwołuje się do siły, opiera się na groźbie użycia siły.
Legitymizacja- stosowność lub konieczność autorytetu jest uznawana przez wszystkich członków społeczeństwa.
M. Weber- „to szansa, że rozkaz o specyficznej treści znajdzie posłuch w danej grupie ludzi”
Władza autorytetu odwołuje się do norm takich jak prawo.
Wpływ- zdolność do przekonywania jednostek do swoich racji; inne źródło: wiedza, pieniądze, wpływ dziedziczony.
T. Parson- władza to zdolność społeczeństwa do mobilizacji tego społeczeństwa; to zdolność do podejmowania decyzji; zdolność do tworzenia praw, do utrzymywania tych praw w kategorii władzy.
TYPY IDEALNEGO PRAWOMOCNEGO PANOWANIA
(M. Weber)
PANOWANIE: legalne
RODZAJ GRUPY, W KTÓREJ WYSTĘPUJE STOSUNEK PANOWANIA: grupa o więzi społecznej opartej na racjonalnie umotywowanym kompromisie lub zgodności interesów. W grupie funkcjonuje system formalnych norm. Wszyscy podlegają bezosobowemu, racjonalnemu prawu; członkowie grupy określeni jako obywatele, współtowarzysze.
RODZAJ ROZKAZODAWCY: Przełożony.
STOSUNEK CZŁONKÓW GRUPY DO ROZKAZODAWCY: członkowie dają posłuch rozkazom nie ze względu na osobowość przełożonego, lecz ze względu na zgodność rozkazu ze stylem nieosobowym reguł.
FORMA SZTABU ADMINISTRACJI ZARZĄDZAJĄCEGO: urzędnicy. Czysty typ panowania legalnego to biurokracja.
PANOWANIE: tradycjonalne.
wiara w istniejący od dawna porządek, tradycja- to ona a nie prawo powołuje panujących; typy: gerontokracja, patriarchalne, patrymonialne, sułtanizm.
RODZAJ GRUPY, W KTÓREJ WYSTĘPUJE STOSUNEK PANOWANIA: grupa, w której uczestnicy opierają się na subiektywnie odczuwanej współzależności.
RODZAJ TROSKAZODAWCY: Pan. Działa w sferze tradycji i tu podporządkowuje się jej wymogą oraz w sferze wolnej od tradycji, gdzie dochodzi do głosu łaska gniew czy arbitralność.
STOSUNEK CZŁONKÓW GRUPY DO ROSKAZODAWCY: stosunek członków oparty na zwyczaju, zasadach moralnych, poczuciu słuszności tradycji i szacunku dla rozkazodawcy.
FORMA SZTABU ORGANIZACJI ZARZĄDZAJĄCEGO: osobista ambicja Pana. Tworzą ją nie urzędnicy lecz słudzy. Czysty typ - patriarchalizm.
PANOWANIE: charyzmatyczne
Opiera się na wierze w świętość, moc, niezwykłe przymioty osoby oraz na akceptacji porządku przez daną osobę objawionego. Charyzma to dar łaski.
RODZAJ GRUPY, W KTÓREJ WYSTĘPUJE STOSUNEK PANOWANIA: subiektywne odczucia współzależności. Podstawowa grupa to „gmina” lub „zwolennicy”. Więź społeczna oparta na głębokim poczuciu wspólnoty, solidarności i braterstwie.
RODZAJ ROZKAZODAWCY: przywódca, wódz . jego działań nie krępuje ani prawo ani tradycja. Posłuszeństwo uzyskuje na mocy charyzmy. Musi ją stale potwierdzać bo jest to podstawa jego panowania.
STOSUNEK CZŁONKÓW GRUPY DO ROZKAZODAWCY: stosunek uczniów do nauczyciela, bezkrytyczne zaufanie i uwielbienie. Jego nauka jest największą prawdą, jego wola imperatywem kategorycznym.
FORMA SZTABU ADMINISTRACJI ZARZĄDZAJĄCEGO: nie istnieje sztab administracyjny, sprawami administracyjnymi zajmują się ludzie z najbliższego otoczenia przywódcy, dobrani ze względu na oddanie przywódcy, typ czysty: prorocy, bohaterowie wojenni, wielcy demagodzy.
Historia nie ma sensu - to walka o władzę.
Typy państw:
-totalitarne jego cechy to:- posługuje się ideologią na wielką skalę; odwołuje się do prostych teorii i ideologii; - charakteryzują się systemem jednopartyjnym; - terror; - kontrola mediów; - kontrola broni; -kontrola gospodarki;
Zatarta granica między sferą państwa a sferą prywatną, zniszczenie prywatności, dążenie do uzyskania lojalności.
1
1
C
B
A
+
-
+
-
+
-
+
+
-
-
+
-
jednostka
Wyszukiwarka