Polityka społeczna to celowe działanie instytucji publicznych i organizacji pozarządowych zmierzające do poprawy warunków życia ludności, usuwania nierówności społecznych i podnoszenia poziomu życia.

Polityka społeczna to działalność państwa, samorządów i organizacji pozarządowych, której celem jest poprawa położenia materialnego, asekuracja przed ryzykami życiowymi i wyrównywanie szans życiowych grup społeczeństwa ekonomicznie i socjalnie najsłabszych.

Podmioty polityki społecznej wyróżnia się pod względem:

• obszaru działania (międzynarodowe, krajowe, regionalne, lokalne);

• charakteru podmiotów krajowych (organizacje publiczne, organizacje pozarządowe);

• rodzajów działania (ustawodawcze, wykonawcze, kontrolne, sądownicze, inspirujące).

Cele polityki społecznej:

• wyrównywanie warunków życia i pracy poprzez zaspokajanie potrzeb grup ludności;

• zapewnienie równości w korzystaniu z praw obywatelskich;

• usuwanie nierówności społecznych;

• kształtowanie stosunków społecznych;

• zabezpieczenie przed ryzykami życiowymi.

Polityka społeczna jako działalność praktyczna i dyscyplina wiedzy: między praktyką a teorią.

Nurty w nauce o polityce społecznej:

1. socjologiczno-strukturalny (K. Krzeczkowski),

2. ekonomiczno-społeczny (S. Rychliński),

3. socjalno-bytowu (Z. Daszyńska - Golińska, L. Frąckiewicz),

4. psychologiczno-społeczny (W Szubert).

Początki współczesnej polityki socjalnej
- Niemcy XIX w.

• procesy industrializacji i urbanizacji;

• samoorganizacja robotników;

• zmniejszanie tygodniowego czasu pracy z 78 godz. (1860/70) do 60 (1900/05);

• 1883 - ustawa dotycząca ubezpieczenia chorobowego robotników;

• 1884 - ustawa o ubezpieczeniu wypadkowym;

• 1889 - ustawa dotycząca zabezpieczenia na wypadek inwalidztwa i starości;

• 1927 - ustawa o pośrednictwie pracy i ubezpieczeniu bezrobotnych.

Polityki szczegółowe chodzące w skład systemu polityki społecznej:

1. polityka socjalna (zabezpieczenie społeczne),

2. polityka ochrony pracy,

3. polityka zatrudnienia,

4. polityka ochrony zdrowia,

5. polityka mieszkaniowa,

6. polityka oświatowa,

7. polityka kulturalna,

8. polityka ochrony środowiska naturalnego,

9. polityka prewencji i zwalczania patologii społecznej

________________________________________

10. polityka ludnościowa,

11. polityka rodzinna,

12. polityka wobec młodzieży,

13. polityka wobec ludzi starych.

Modele polityki społecznej:

• model liberalny - potrzeby społeczne realizowane są w ramach rynku prywatnego i w rodzinie; polityka społeczna to działania selektywne, świadczenia są z reguły selektywne,

• model redystrybucyjny - odpowiedzialność za bezpieczeństwo socjalne jednostki ponosi społeczeństwo; polityka społeczna dokonuje redystrybucji dochodów, świadczenia z reguły powszechne,

• model motywacyjny - programy socjalne nie powinny zakłócać procesów gospodarki rynkowej; polityka społeczna wykorzystuje m.in. lokalny potencjał społeczny, świadczenia z reguły zależą od statusu jednostki na rynku pracy.

Potrzeba

• aktualny stan człowieka lub jego organizmu, charakteryzujący się niespełnieniem określonych warunków;

• subiektywne odczucie braku, niezaspokojenia lub pożądania określonych przedmiotów czy warunków;

• trwała właściwość człowieka, polegająca na tym, że bez spełnienia określonych warunków człowiek nie może zdobyć lub utrzymać pewnych ważnych stanów lub celów.

Potrzeby

materialne i niematerialne

indywidualne i społeczne

Teoria

hierarchii

potrzeb

Diagnozowanie potrzeb społecznych:

1. metody wykorzystujące istniejące dane statystyczne: demograficzne, dotyczące poziomu zaspokojenia potrzeb;

2. metody wykorzystujące dane z badań empirycznych, socjologicznych i statystycznych;

3. mierniki potrzeb społecznych;

4. metody wykorzystujące scenariusze rozwoju sytuacji ekonomicznej i społecznej;

5. monitoring potrzeb społecznych;

6. badania przekrojowe i longitudinalne.

Z punktu widzenia polityki społecznej najważniejszym zadaniem społecznej gospodarki rynkowej jest stworzenie warunków dla bezkonfliktowego realizowania celu indywidualnej wolności oraz integracji społecznej. Sprzyjają temu zasady: solidarności i wywodząca się ze społecznej doktryny Kościoła katolickiego - subsydiarności, czyli pomocniczości.

Cele społecznej gospodarki rynkowej:

• stabilność poziomu cen,

• wysoki poziom zatrudnienia,

• równowaga w handlu zagranicznym,

• stały, równomierny wzrost gospodarczy,

• sprawiedliwy podział dochodu,

• przyjazne środowisko,

• sprawiedliwy podział pracy.

Kwestie społeczne to zjawiska i okoliczności tworzące stan napięcia społecznego, wywołujące powszechne zaniepokojenie i dążenie do rozwiązania problemu.

Kwestie społeczne:

• wynikają z niedostosowania organizacji życia zbiorowego do specyficznych potrzeb społecznych i indywidualnych członków tych zbiorowości;

• na skutek kumulacji niekorzystnych sytuacji prowadzą do powstania szczególnie trudnych sytuacji dla grup społecznych i całych zbiorowości;

• wprowadzają zakłócenia w rozwoju społeczeństwa.

Przykłady kwestii społecznych:

ubóstwo,

bezrobocie,

edukacja,

mieszkalnictwo,

zdrowie,

migracje,

ekokwestia,

patologia społeczna.

Polityka zatrudnienia to praktyczna działalność organów władzy publicznej szczebla centralnego i lokalnego mająca na celu oddziaływanie na rozmiary zatrudnienia i bezrobocia.

Instrumenty polityki zatrudnienia:

pośrednictwo pracy,

poradnictwo zawodowe,

bilanse siły roboczej,

przepisy prawa,

zasiłki dla bezrobotnych.

Polityka zatrudnienia a polityka rynku pracy

Formy bezrobocia ze względu na przyczyny:

• frykcyjne,

• sezonowe,

• koniunkturalne,

• transformacyjne,

• strukturalne

Formy bezrobocia ze względu na czas trwania:

• krótkookresowe,

• długookresowe,

• chroniczne.

Formy bezrobocia ze względu na obszar:

• powszechne,

• regionalne.

Formy bezrobocia ze względu na występowanie:

• jawne,

• ukryte.

Społeczne konsekwencje bezrobocia:

• pogorszenie standardu życia,

• zagrożenie egzystencji,

• zagrożenia w sferze psychicznej jednostki,

• zakłócenia w życiu rodzinnym,

• szkody moralno-etyczne,

• powstanie patologii społecznych,

• napięcia i konflikty społeczne.

Cechy bezrobocia w Polsce:

• wysoki odsetek kobiet,

• duże zróżnicowanie przestrzenne,

• długookresowy charakter,

• wysoki odsetek młodzieży,

• niski poziom wykształcenia bezrobotnych.

Nowe ubóstwo” versus “stara bieda”

Polityka oświatowa obejmuje całokształt problemów dotyczących ustroju szkolnictwa, organizacji procesu nauczania, metod kształcenia i wychowania.

Lokalna polityka społeczna w polityce oświatowej (przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazja, szkoły ponadgimnazjalne)

Uwarunkowania polityki oświatowej:

• ekonomiczne,

• historyczno-narodowe,

• demograficzne,

• społeczne.

Elementy systemu zabezpieczenia społecznego:

1. Ubezpieczenia społeczne

2. Ubezpieczenia osobowe i majątkowe ludności

3. Ochrona zdrowia

4. Rehabilitacja inwalidów

5. Pomoc społeczna

6. Uzupełniające świadczenia społeczne

Podstawowe filary ubezpieczeń społecznych:

• ubezpieczenie emerytalne

• ubezpieczenie chorobowe

• ubezpieczenie wypadkowe

• ubezpieczenie od bezrobocia

• ubezpieczenie pielęgnacyjne

Ubezpieczenie emerytalne

Składka zależna od osiąganego dochodu z pracy

Nabycie prawa do świadczenia uzależnione od okresu opłacania składki

Przyczyny trudności z finansowaniem ubezpieczeń emerytalnych:

• spadek liczby urodzin

• wydłużenie okresu trwania życia

• obniżenie wieku przerywania aktywności zawodowej

• opóźnienie wchodzenia w okres aktywności zawodowej

• wzrost bezrobocia

• potrzeba dynamizacji świadczenia (dopasowania go do wzrastających dochodów z pracy)

Finansowanie ubezpieczenia emerytalnego:

metoda repartycji metoda kapitałowa

układ międzygeneracyjny własna inicjatywa

zasada społeczna zasada indywidualna

Trzy elementy systemu zabezpieczenia na starość:

• ubezpieczenia obowiązkowe

• fundusze emerytalne

• ubezpieczenia indywidualne

Zabezpieczenie społeczne - ogólna charakterystyka

Cecha   Typ	Zasady udzielania świadczeń	Świadczenie	Finansowanie	Zasada podziału
Ubezpie­czenie społeczne	zasada społeczna	zależne od składek	składki członkowskie	zasada solidarności
Świadczenia zaopatrze­niowe	zasada subsydiar­ności i solidarności	określone przez państwo	środki publiczne	zasada indywidualności
Świadczenia opiekuńcze	Zasad subsydiar­ności i celowości	zależne od potrzeb	środki publiczne	zasada indywidualności

Podstawowe cechy charakterys­tyczne	I FILAR (bazowy) Fundusz Ubezpieczeń Społecznych	II FILAR Otwarte Fundusze Emerytalne	III FILAR Ubezpiecze­nie dodatko­we, w tym pracownicze programy emerytalne
Podmiot zarządzający	Zakład Ubezpieczeń Społecznych	Powszechne Towarzystwo Emerytalne	Zależnie od formy praw­nej: pracow­nicze towa­rzystwa eme­rytalne, to­warzystwa funduszy in­westycyjnych towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych, zakłady ubezpieczeń
Zasada finansowania	Repartycyjna (umowa pokoleniowa)	Kapitałowa	Kapitałowa
Urodzenie przed 1.01.1949 r.	Ubezpieczenie obowiązkowe	Nie mogą uczestniczyć	Ubezpieczenie dobrowolne
Urodzenie po 31.12.1948 a przed 1.01.1969 r.	Ubezpieczenie obowiązkowe	Mogą wybrać formę ubezpieczenia	Ubezpieczenie dobrowolne
Urodzeni po 31.12.1968 r.	Ubezpieczenie obowiązkowe	Ubezpieczenie obowiązkowe	Ubezpieczenie dobrowolne

Ubezpieczenie chorobowe

Składka zależna od osiąganego dochodu z pracy

Świadczenia w formie finansowej, rzeczowej i usług

Możliwe wprowadzenie pułapu dochodowego, od którego wynagrodzenie nie jest obowiązkowe

Kasa chorobowa finansuje w całości lub w części koszty działań profilaktycznych, leczenia oraz rehabilitacji (honorarium lekarskie, koszty zakupu lekarstw i korzystania z bazy medycznej - aparatura diagnostyczna, pobyt w szpitalu, leczenie sanatoryjne).

Koszty budowy i utrzymania lecznictwa zamkniętego obciążają państwo, lokalne podmioty polityki społecznej lub organizacje pozarządowe.

Ubezpieczenie wypadkowe:

Składki opłacane przez pracodawcę

Możliwość podniesienia wysokości składki w zakładach o szczególnie dużej liczbie wypadków przy pracy

Świadczenia w formie finansowej, rzeczowej i usług

Ubezpieczenie od bezrobocia:

Składka zależna od osiąganego dochodu z pracy

Nabycie prawa do świadczenia uzależnione od okresu opłacania składki

Ograniczony okres wypłacania świadczenia

Świadczenia w formie finansowej, rzeczowej i usług

Ubezpieczenie pielęgnacyjne:

Składka zależna od osiąganego dochodu z pracy

Nabycie prawa do świadczenia uzależnione od okresu opłacania składki

Świadczenia w formie finansowej, rzeczowej i usług

Świadczenia wyodrębnione z ubezpieczenia chorobowego

Patologia społeczna - niepożądane zjawiska, które mogą wywołać negatywne skutki w rozwoju danej społeczności lub całego społeczeństwa.

Rodzaje patologii społecznej:

• patologia indywidualna,

• patologia rodziny,

• patologia struktur organizacyjnych.

Główne przyczyny problemów społecznych, powodujących zjawiska patologiczne:

• osłabienie więzi społecznych i związanego z nimi mechanizmu kontroli społecznej,

• wzrost rozpiętości między aspiracjami a możliwoś­ciami ich realizacji,

• ukształtowanie się w pewnych grupach i środowiskach norm obyczajowych sprzecznych ze społecznie akceptowanym systemem wartości,

• ekskluzja i marginalizacja społeczna.

Czy patologia ma charakter względny?

Przeciętna liczba emerytur pracowniczych i nowo przyznanych emerytur pracowniczych w latach 1989 - 1997 (w tys.)

Folie z zakresu pomocy społecznej zawierają dane dostępne w tekście nt. pomocy społecznej (rozdział VII)

Przejawy patologii indywidualnej:

• uzależnienia (narkomania, alkoholizm, lekomania),

• samobójstwa,

• przestępczość ( w tym - nieletnich),

• prostytucja,

• dewiacje seksualne.

Przejawy patologii rodziny:

• rozpad rodziny,

• przemoc w rodzinie,

• pozbawienie praw rodzicielskich,

• osłabienie funkcji wychowawczej rodziny,

• sieroctwo społeczne.

Przejawy patologii struktur organizacyjnych:

• biurokracja,

• korupcja,

• bezrobocie,

• ubóstwo

Niektóre przestępstwa w Polsce w latach 1990 - 1999

Rodzaje przestępstw	1990	1995	1999
zabójstwa	730	1134	1048
udział w bójce lub pobiciu	3935	10600	12756
zgwałcenie	1840	2267	2029
rozbój, wymuszenie	16217	26858	44775
przeciwko wiarygodności dokumentów	6387	43554	80640

Nieletni według środków wychowawczych lub poprawczych

Rodzaje środków	1990	1995	1999
Nadzór kuratora	28406	32720	37958
Zakład poprawczy	2194	2407	2434

Samobójstwa

Wyszczególnienie	1990	1995	1999
ogółem	3841	5988	5182
miasta	2316	3452	2989
w wieku: do 14 lat	37	125	54
15 - 20 lat	211	452	474
21 - 30 lat	619	782	751
31 - 50 lat	1700	2708	2329
51 - 70 lat	1039	1513	1224
71 i więcej lat	235	354	315

Patologia struktur organizacyjnych (w tym funkcjonowania podmiotów polityki społecznej) nie może być traktowana jako usprawiedliwienie dla zjawisk patologii indywidualnej i rodziny. Występowanie zjawisk patologicznych świadczy jednak o nieprawidłowościach w procesie rozwoju społecznego.

Niektóre międzynarodowe podmioty polityki społecznej:

Organizacja Narodów Zjednoczonych

• Rada Gospodarczo-Społeczna

• Międzynarodowa Organizacja Pracy (ILO)

• Światowa Organizacja Zdrowia (WHO)

• Organizacja ds. Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO)

• Organizacja ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO)

• Fundusz ONZ Pomocy Dzieciom (UNICEF)

• Urząd Wysokiego Komisarza ds. Uchodźców

Rada Unii Europejskiej

• Komisja Europejska

• Komitet Ekonomiczno-Społeczny

• komisje parlamentarne

• Europejski Fundusz Socjalny

Podstawowe akty prawne międzynarodowej polityki społecznej:

• Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych,

• Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych

• konwencje MOP

• Europejska Karta Społeczna

Umowy dwustronne i międzynarodowe

Obszary regulacji w zakresie międzynarodowej polityki społecznej:

• ubezpieczenia społeczne (zwłaszcza emerytalne i chorobowe)

• czas i warunki pracy

• prawa socjalne

Standardy w międzynarodowej polityce społecznej jako norma docelowa

Społeczne problemy związane z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej:

migracja ludności,

czas pracy,

koszty pracy,

ograniczenie dotacji państwowych

Zagadnienia do studiowania:

1. Geneza polityki społecznej

2. Definicja polityki społecznej

3. Cele polityki społecznej

4. Modele polityki społecznej

5. Podmioty polityki społecznej

6. Potrzeby- definicja, przykłady

7. Teoria hierarchii potrzeb

8. Społeczna gospodarka rynkowa - cele i zasady

9. Kwestie społeczne - definicja i znaczenie

10. Przykłady kwestii społecznych

11. Polityka oświatowa (cele i uwarunkowania)

12. Podział kompetencji między podmiotami polityki oświatowej

13. Polityka zatrudnienia (cele, instrumenty)

14. Bezrobocie i jego rodzaje

15. Cechy i społeczne konsekwencje bezrobocia

16. Zasady (techniki) zabezpieczenia społecznego

17. Elementy systemu zabezpieczenia społecznego

18. Charakterystyka ubezpieczeń społecznych

19. Charakterystyka ubezpieczenia emerytalnego

20. Charakterystyka ubezpieczenia chorobowego

21. Świadczenia niezależne od składki - przykłady

22. Patologia społeczna - wyjaśnienie pojęcia, przykłady

23. Rodzaje i formy występowania zjawisk patologii społecznej

24. Przyczyny występowania zjawisk patologii społecznej

25. Związki między zjawiskami patologii struktur organizacyjnych i pozostałymi jej rodzajami

26. Kierunki rozwoju wybranych zjawisk patologii społecznej

27. ONZ jako podmiot polityki makrospołecznej

28. Europejskie podmioty polityki społecznej

Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl

17

potrzeba

działanie

brak

Potrzeby estetyczne

Potrzeby wiedzy i rozumienia

Po-trzeby samo­reali­zacji

Potrzeby szacunku

Potrzeby przynależności i miłości

Potrzeby bezpieczeństwa

Potrzeby fizjologiczne

---