Magdalena Kryczka Rozwój 5
Colman J.C. „Dojrzewanie” W: P.E. Bryant i A.M. Colman, „Psychologia rozwojowa” str. 87-108
- Margaret Mead „ Dojrzewanie na Samoa” - wyraziła wątpliwość, czy wyodrębnienie adolescencji jako oddzielnego etapu rozwoju nie jest do pewnego stopnia artefaktem. W jej książce przejście z dzieciństwa w świat dorosłości odbywa się łagodnie, bez żadnych towarzyszących mu przykrych konsekwencji.
choć pogląd ten nie jest do końca wynikiem obiektywnych obserwacji, ważny wydaje się wniosek, iż zachodnie społeczeństwa przedłużają okres nauki i zależności młodych ludzi od rodziców, doprowadzają do napięć związanych z przejściem w wiek dorosły.
- G. Stanley Hall- Pierwsza praca poświęcona okresowi dojrzewania, 1904 rok.
Dojrzewanie, jego przebieg i obraz zależą od kontekstu społeczno-kulturowego i zmieniają się wraz ze zmianą czasu kulturowo-historycznego.
Tylko niektóre symptomu etapu przejściowego występują powszechnie.
Większości zachodnich krajów towarzyszą podobne zjawiska związane z adolescencją:
wątpliwości związane z określeniem swojego miejsca w społeczeństwie,
15-16 r.ż. doświadczanie niepewności co do własnych praw i zależności od rodziców,
- adolescencja jest etapem rozwoju człowieka, podczas którego obserwujemy bardzo złożone zjawiska.
Teorie klasyczne
Badacze są zgodni, że okres adolescencji to etap wielorakich transformacji. Motorem tych zmian są naciski wywierane na młodego człowieka:
wewnętrzne- ich źródłem jest własna psychika, zwłaszcza sfera emocjonalna.
Zewnętrzne- wywierane przez rówieśników, rodziców, nauczycieli oraz społeczeństwo pojmowane jako całość.
Kombinacja tych wpływów decyduje o odniesionym sukcesie czy porażce przy wkraczaniu w życie dorosłe.
Do tej pory rozwinęły się dwa podejścia klasyczne interpretujące procesy przemiany w okresie adolescencji:
Teoria psychoanalityczna- dojrzewanie rozpatrywane jest w kontekście jednostkowego rozwoju psychoseksualnego oraz podkreśla się wagę czynników psychologicznych decydujących o rezygnacji z zachowań typowo dziecięcych i rozluźnieniu zależności emocjonalnej od rodziców.
# Budzi się uśpiona seksualno co wpływa na szukanie obiektu miłości poza rodziną i osłabienie relacji emocjonalnej z rodzicami- separacja.
# niestabilna osobowość i nadmierna wrażliwość prowadzą do uruchomienia mechanizmów obronnych jako środka do radzenia sobie z niepokojem i naporem instynktów, co ma wpływ dezadaptacyjny na funkcjonowanie człowieka.
# Regresja- przejawianie zachowań charakterystycznych dla wcześniejszych stadiów rozwoju,
# ambiwalencja- wyjaśnia wiele zachowań młodzieży które z pozoru wydają się nieracjonalne i trudne do wytłumaczenia
# nonkonformizm i bunt- nieodłączne atrybuty okresu dojrzewania.
Nonkonformizm ułatwia opuszczenie domu rodzinnego, proces separacji dokonuje się stopniowo i wymaga przejścia wielu etapów. Baittle i Offer dowodzą jak duże znaczenie ma nonkonformizm w pokonywaniu zadań dorastania i wskazują na powiązania miedzy zjawiskiem nonkonformizmu i ambiwalencją młodzieńczą.
Teoria socjologiczna- wskazuje, że to zdarzenia zewnętrzne są motorem przemian,
# specyficzne cechy okresu dojrzewania wiążą się poszukiwaniem i przyjmowaniem nowych ról oraz doznaniem braku ciągłości swojego życia
# każdej metamorfozie wewnętrznej towarzyszy wzrost zależności jednostki od innych osób, zwłaszcza gdy wsparcie innych ma dostarczyć remedium na wątpliwości dotyczące własnej osoby
# nowe środowisko, w jaki wkracza osoba w tym okresie, wymaga znalezienia swojego miejsca w nowym układzie społecznym, sprostania nowym wymaganiom, co prowadzi do ewolucji własnego ja- socjalizacja
# nastolatek żyje w ciągłym stresie i napięciu między sprzecznymi naciskami otoczenia
Wyniki badań
potwierdzono zmiany w obrazie własnego ja, ale tylko w nielicznych przypadkach przybierały one postać poważnego kryzysu tożsamości,
większość relacji dziecko-rodzice nadal miało pozytywny charakter,
w większości stanowisko młodzieży i ich rodziców było podobne niż rozbierze,
nie potwierdzono, iż wiek dorastania wiąże się ze wzrostem podatności na zaburzenia psychopatologiczne w porównaniu z innymi okresami rozwoju,
większość młodzieży przechodzi dość łagodnie przez okres adolescencji, choć zdążają się i tacy, ale których jest to okres szczególnie trudny
nie zmienia to jednak faktu iż oba klasyczne teorie wiele wniosły do naszej wiedzy o tym okresie, za sprawą ich zwrócenia uwagi na tą grupę osób.
Trzy obszary rozwoju
Dojrzewanie płciowe
występują duże różnice indywidualne jeśli chodzi o czas pojawienia się zmian w tej sferze,
to nie tylko zdolność do przekazywania życia i pojawieniu się drugorzędnych cech płciowych, ale także zmiany pracy serca i funkcjonowania całego układu krwionośnego oraz płuc i systemu oddechowego, wzrost masy ciała i siły mięśni.
Zmiany te wywierają ogromny wpływ na jednostkę, ciało, które nagle stało się większe i zmieniło kształt sprawia, ze osoba może doświadczać chwilowej niezręczności przy próbach dostosowania się do sytuacji,
Trudność sprawia zaakceptowanie zmian jakie pojawiaja się w sferze fizjologicznej (menstruacja),
Wszystkie aspekty poczucia własnej tożsamości ulegają destabilizacji w obliczu zmian wyglądu zewnętrznego.
Poznanie
Piaget jako pierwszy wysunął hipotezę, że w okresie dojrzewania nie zachodzi dalsze doskonalenie się sprawności intelektualnych, ale dokonują się przemiany jakościowe w funkcjonowaniu poznawczym.
Cel okresu adolescencji: przejście od operacji konkretnych do formalnych
Zmiana ta dotyczy przeniesienie akcentu ze sfery „rzeczywistości” na sferę „możliwości” i stanowi fundament dla rozumienia hipotetyczno-dedukcyjnego
Elkind wykazał jak diametralna różnica zachodzi między dziećmi a nastolatkami w ich podejściu do sytuacji problemowej
Przed ukończeniem 16 r.ż. wciąż mniejsza część populacji przekracza próg najbardziej zaawansowanego myślenia formalnego
Kohlberg udowodnił uniwersalność występowania po sobie kolejnych stadiów rozwoju w różnych kulturach, jedyną różnicą było tempo pokonywania poszczególnych stadiów, zajmował się tez stadialnym modelem rozwoju moralnego
Adelson i O'Neill zajmowali się powstawaniem w umyśle nastolatka idei politycznych
Uzyskane wyniki można omówić w ramach dwóch kategorii tematycznych
# zmiany w sposobie myślenia- uzyskanie dystansu do rzeczywistości faktów i zwiększeniu skali myślenia abstrakcyjnego
# rezygnacja z autorytarnych metod rozstrzygania sporów politycznych- stopniowe zmniejszanie się autorytaryzmu wypowiadanych poglądów politycznych
Furnham i Stacey podsumowali obecny stan wiedzy o myśleniu politycznym młodzieży, są przekonani , iż obecnie wiemy wystarczająco dużo o postawach politycznych młodzieży
- Kontakty z rodzicami
Noller i Callan przeprowadzili badania nad relacjami między młodzieżą a dorosłymi, z których wynika, iż na ogół przebiegają one w atmosferze zgody, zrozumienia i harmonii
Badania dowiodły, że o konflikcie pokoleń może decydować wiele czynników: aspekt kulturowy, zachowanie dorosłych, wiek, klasa społeczna
Uwagi krytyczne kierowane pod adresem młodzieży przez dorosłych nie przeszkadza im z sympatią i miłością mówić o własnej rodzinie i dzieciach
Okres dorastania zbiega się zwykle z przeżywanym przez rodziców kryzysem wieku średniego
Konflikty są tez wynikiem niekonsekwencji rodziców, którzy z jednej strony pragną by ich dziecko się usamodzielniło, jednak z drugiej przerażeniem napawa ich myśl o możliwych skutkach tej niezależności
Środki masowego przekazu nagłaśniające pojedyncze przypadki patologicznych, chuligańskich zachowań młodzieży przyczyniają się do zniekształcenia opinii społeczeństwa na temat całej grupy młodzieży
3