J. Topolski „Jak się pisze i rozumie historię”

I Rozwój narratywistycznej filozofii historii w końcu XX wieku

Postmodernizm odchodzi od realistycznej teorii prawdy, tzn. język nie przedstawia już prawdziwej, absolutnej i uniwersalnej struktury świata. Następuje to w XX w. dzięki pracy takich filozofów jak Wittgentein, Quine, Russel, Davidson czy Putnam (uwaga do Putnama: realizm wewnętrzny Putnama - można mówić o prawdzie obiektywnej, jeśli jesteśmy świadomi jej lokalnego, relatywnego i nieabsolutnego charakteru).

Prawda retoryczna = wynikająca z argumentacji logicznej.

Postmodernizm pojmuje historię jako działalność narracyjno-literacką, jednak nie skłania się ku określania jej definitywnie jako nauka lub tylko literatura. Narracja w historii przejawia się w nacisku na strukturę retoryczną tekstów, a mniej na logiczno-wyjaśniającą. Ostatecznie jest to zbiór tekstów, które niekoniecznie muszą mieć realnego związku z rzeczywistością, mogą być jedynie jej wersjami, opiniami lub sądami o wydarzeniach.

Poetyczna narracja H. White'a:

Struktura tekstów historycznych zależy od 4 tropów: metafory, metonimii, synekdochy i ironii. Ich użycie i wzajemne oddziaływanie w tekście ma rodzić znaczenia i sugerować sposób odczytania. Sam tok narracji określają zaś konwencje i analiza historyczna (Barthes, Foucault) tekstualizm, istnienie nieabsolutnych sensów i znaczeń, ale lokalnych i intersubiektywnych, antyrealizm w teorii prawdy konstruktywizm konceptualny (Kuhn) a) słaby, w którym intencje autora ą ważnym elementem tekstu, b) mocny, gdzie autor jest jedynie narzędziem, nośnikiem dla tekstu

Tekst historyczny ma być tak skonstruowany, aby składał się z samowyjaśniających się zdarzeń, nie musiał odwoływać się do świata poza tekstem.

Trzy podejścia do tekstów historycznych:

1. Mikrohistoryczne - tekst jest zamkniętym obszarem, który nie odnosi się do tego, co poza nim (Lyotard, Wielka Narracja - małe elementy budują całość tekstu)

2. Antropologizujące - tekst jest otwarty, pozwala się wielokrotnie odtwarzać i przeżywać

3. Gęsty opis Geertza.

Prawda jest główną cechą odróżniającą narrację historyczną od fikcji literackiej.

II Nowe koncepcje prawdy a narracja historyczna

XX w. przyniósł kryzys korespondencyjnej teorii prawdy (gdy myśl odpowiada rzeczywistości) i wyłonił trzy główne nurty:

1. Konstruktywizm realistyczny, gdzie prawda zależy od konstrukcji badacza/autora. Jest zależna od kontekstu, realizm wew. Punama, Quine, Devitt

2. Konstruktywizm quasi-realistyczny, gdzie prawda bazuje na stwierdzeniach o rzeczywistości (korespondencyjna teoria prawdy, narracja korespondencji. Van Fraassen, White, Ankersmith

3. Konstruktywizm antyrealistyczny, w którym nie odnosi się do kategorii prawdy - Derrida, Dummet, Rorty, Goldstein (u Goldesteina prawda opiera się na porównywaniu zdań i ich wzajemnej adekwatności).

Propozycja użycia kategorii konsensusu społecznego jako narzędzia do wyłaniania najbardziej odpowiednich prawd historycznych spośród wielu.

1

---