8
Polityka wewnętrzna i zagraniczna Kazimierza Wielkiego.
Po Łokietku objął władzę jego jedyny syn Kazimierz (1333-1374). Kazimierz objął władzę w niekorzystnych dla polski momencie. Kraj był nieskonsolidowany, wyniszczony wojnami a do tego z wiszącym nad nim sojuszem Czesko-Krzyżackim. Kazimierz Wielki musiał dokonać wyboru i czasowo zrezygnował z odzyskania ziem piastowskich na rzecz rozbicia groźnego dla Polski sojuszu. W 1335 r. na zjeździe w Wyszehrodzie (uczestniczyli w nim królowie Czech, Węgier, polski oraz przedstawiciele Krzyżaków). Kazimierz za ogromną kwotę 20 tys. kóp groszy uzyskał zrzeczenie się Jana Luksemburczyka (Czechy) z korony Polski , w zamian Kazimierz uznał zwierzchnictwo czeskie nad Śląskiem. Na zjeździe tym zapadły również postanowienia w sprawie polsko-krzyżackiej. Krzyżacy mieli zwrócić Kujawy i Ziemię Dobrzyńską, a Polska miała zrzec się praw do Pomorza i ziemi chełmińskiej. Wyroku tego nie zaakceptowały obie strony, więc w 1339 r. odbył się drugi proces polsko-krzyżacki. Po wysłuchaniu wielu świadków w Warszawie sędziowie papiescy przyznali Polsce wszystkie ziemie zagarnięte przez Krzyżaków i kazali zapłacić odszkodowanie. Krzyżacy doprowadzili do zawieszenia wyroku. Na drugim zjeździe w Wyszehrodzie w1339 r. Kazimierz związał się silnym sojuszem z Węgrami, obiecując rządzącym tam Andegawenom tron Polski w razie swej bezpotomnej śmierci. W 1343 r. Kazimierz Wielki zdecydował się na podpisanie kompromisowego pokoju z Krzyżakami, Kujawy i Ziemia Dobrzyńska powróciły do Polski, Pomorze i Ziemia Chełmska pozostały przy Krzyżakach jako ,,wieczysta jałmużna''. Król Polski jednak posługiwał się tytułem ,,pana i dziedzica Pomorza'', będąc tym samym zwierzchnikiem ...... tych ziem. Po załatwieniu spraw Krzyżackich Kazimierz zajął się sprawą Śląska. Rozpoczął on wojnę z Czechami, jednak nie osiągną w niej sukcesu i w 1348 r. w Namysłowie zgodził się na włączenie Śląska do Czech. W 1351 r. udało się Kazimierzowi objąć swym zwierzchnictwem Mazowsze. Od 1340 r. Kazimierz podejmował wyprawy na sąsiadujące tereny Rusi Halickiej i przyłączył ten obszar w latach 1344-1349. W 1366 r. odbyła się kolejna wyprawa na Ruś, której wynikiem było objęcie zwierzchnictwem Księstwa Włodzimskiego i Podola, udało się również Kazimierzowi odzyskać część ziem zabranych niegdyś przez Brandenburczyków.
Polska za panowania Kazimierza Wielkiego liczyła ok. 27 tys. km2, a jego ludność liczyła 2 mln. Był to korzystny okres dla rozwoju handlu i gospodarki królestwa, w tym okresie powstało wiele nowych miast i wsi na prawie niemieckim. Bardzo dobrze rozwijał się handel po zajęciu Rusi Halickiej, którędy prowadził szlak czarnomorski. Z wymiany handlowej duże zyski miały miasta, które posiadały prawo składu (mieszkańcy dużego miasta mieli pierwszeństwo kupna przybyłych do miasta towarów). Kupcy podlegali również tzw. przymusowi drogowemu, który określał którędy kupcy muszą poruszać się po kraju. Przy drogach zakładano komory celne, z których dochody szły do skarbca królewskiego. Wprowadzenie ceł i podatków oraz bicie własnej monety uporządkowało stosunki gospodarcze i powodował szybki wzrost Królestwa Polskiego. Kazimierz podczas swego panowania wybudował swoim kilkadziesiąt zamków obronnych i otoczył murami obronnymi wiele miast. Zreformował system zarządzenia państwem, podzielono je na ziemie, na czele, których stali starostowie, powoływani i odwoływani przez króla. Urzędnikami ziemskimi (wybierani przez szlachtę) byli natomiast wojewodowie i kasztelanowie. Oprócz reformy administracji Kazimierz przeprowadził również unifikację prawa (ujednolicenie). W latach 50 spisano przepisy prawne Wielkopolski (statut piotrkowski) oraz okołopolski (statut wiślicki). Kazimierz Wielki zorganizował również służbę wojskową, powołując tzw. pospolite ruszenie (każdy rycerz w przypadku powołania przez króla musiał stanąć do walki pod groźbą konfiskaty dóbr). Do licznych sukcesów Kazimierz należało założenie w Krakowie Akademii w 1364 r. oraz zorganizowanie w tym samym roku słynnego kongresu monarchów w Krakowie. Kazimierz Wielki zmarł w 1370 r. nie doczekawszy się legendarnego męskiego potomka. Na nim wygasła główna linia Piastów.