01

Gametogeneza jest to różnicowanie się komórek pierwotnych w funkcjonalne gamety. Powstawanie jaj (lac. ova) nazywa się oogenezą, zaś plemników (lac. spermatozoa) spermatogenezą (tab. 1). Jaja i plemniki są komórkami homologicznymi, a ich rozwój wykazuje kilka wspólnych cech:

•    Zarówno oogenezą, jak i spermatogeneza obejmuje mejozę, specyficzny podział komórki, w którym zachodzi rekombinacja między chromosomami homologicznymi i w którym liczba chromosomów ulega redukcji (n/s. 1). Dojrzale komórki jajowe i plemniki są komórkami haploidalnymi, w czasie zapłodnienia dochodzi do fuzji jąder obu gamet i zostaje odtworzona diploidalna liczba chromosomów.

•    Zarówno oogenezą, jak i spermatogeneza obejmuje intensywne zmiany morfologiczne, mające na celu takie wyposażenie gamet, aby mogły spełnić swoją rolę w zapłodnieniu. W plemnikach polega to na wykształceniu witki, kondensacji jądra komórkowego, odrzuceniu cytoplazmy i powstaniu akrosomu z aparatu Golgiego. W jaju takie adaptacje mogą obejmować wyraźny wzrost rozmiarów komórki, akumulację materiałów zapasowych potrzebnych do odżywiania zarodka, wydzielanie białek tworzących zewnętrzne warstwy ochronne, zgromadzenie ziaren korowych i rozmieszczenie determinantów cyto-plazmatycznych kontrolujących rozwój zarodka.

•    Zarówno jaja, jak i plemniki mogą przeżyć bardzo długo, jeżeli nie zachodzi zapłodnienie.