080

80 U. Odwrót od Hegla

Pierwszym z tych ogólnych przekonań jest przekonanie, że ..we Wszechświecie jest niezmiernie wielka liczba przedmiotów materialnych”³⁶. Moore nie przedstawił żadnej pozytywnej definicji przedmiotu materialnego, ale podawał przykłady ciał materialnych: ciała ludzkie, zwierzęta, góry. ziarna piasku, minerały, krople wody, przedmioty wytworzone, takie jak meble i maszyny, a także ziemia, słońce i gwiazdy. Wszystkie te przedmioty miałyby znajdować się w jednej przestrzeni i czasie.

Drugie przekonanie jest takie, że ludzie, a być może również inne stworzenia, posiadają umysły, co Moore interpretuje w ten sposób, iż spełniają one to, co określa mianem aktów świadomości. Moore nic próbuje definiować aktów świadomości, ale odwołuje się do przykładów: słyszenia, widzenia, zapamiętywania, przeżywania uczuć, myślenia i marzeń sennych. Moore przypisuje zdrowemu rozsądkowi przekonanie, że owe akty są nie tylko zlokalizowane w czasie, lecz również w przestrzeni, przy czym ich położenie przestrzenne jest tożsame z położeniem ciał istot, które je spełniają. Moore sądzi także, że uważa się, iż owe akty są przyporządkowane ciałom w tym sensie, że są od nich zależne przyczynowo. Przedmioty materialne zaliczają się do rzeczy, na które są nakierowane akty świadomości, ale w- ogromnej większości przypadków' one same nie są świadome, i mogą istnieć niezależnie od tego, czy są w jakikolwiek sposób przez kogoś uświadamiane.

Trzecim podstawowym przekonaniem, które Moore przypisuje zdrowemu rozsądkowi, jest przekonanie, iż rzeczywiście wiemy, że istnieją przedmioty materialne i akty świadomości, i że posiadają one własności, które Moore wymienia. Co wńęcej: .jesteśmy przeświadczeni. że wiemy niezmiernie wrielką liczbę szczegółów o poszczególnych przedmiotach materialnych i o aktach świadomości, minionych, obecnych i przyszłych”³⁷, W gruncie rzeczy właśnie prawdziwość owych bardziej szczegółowych sądów' pociąga za sobą prawdziwość sądów ogólniejszych.

te 7 głównych zagadnień filozofii, pr/eł. Czesław Znamierowski. PWN. Warszawa 1967. s. 14.

³⁷ Tamże. s. 32.

Moore sformułował wyraźnie swe stanowisko wobec zdrowego rozsądku w' eseju zatytułowanym A Defence of Common Sense tprzekł. poi. Obrona zdrowego rozsądku), który ukazał się po raz pierwszy w drugim tomie książki Contemporary Brirish Philosophy i został przedrukowany w jego Philosophicał Papers. Autor rozpoczyna ten esej od sporządzenia długiej listy sądów, co do których twierdzi, iż z pewmością wie, że są prawdziwe. Sądy te rozpadają się na trzy grupy. Mówiąc w skrócie, sądy z pierwszej grupy głoszą, że istnieje i istniało od jakiegoś czasu ludzkie ciało, które jest jego ciałem; że w czasie, w którym owo ciało istniało, pozostaw'ało ono „w styczności lub w niewielkiej odległości od powierzchni ziemi"; że istniało wiele innych rzeczy ..które rówmież posiadały trójwymiarowe kształty' i rozmiary", od których pozostawało w różnych odległościach, a z niektórymi wchodziło w styczność; że pośród tych rzeczy znajdowały się inne ludzkie ciała, o których można prawdziwie wypowiedzieć te same sądy; że wiele z tych ciał przestało istnieć; że ziemia istniała wiele lat przed jego urodzeniem; i że w ciągu owych wielu lat w każdej chwili żyło na niej wiele ludzkich ciał, a wiele z nich przestało istnieć przed jego urodzeniem. Druga grupa sądów składa się, mówiąc najogólniej, z sądów głoszących, iż od chwńli narodzin miał wiele różnych przeżyć; że często postrzegał swoje ciało i inne przedmioty ze swojego otoczenia, w tym inne ludzkie ciała; że często obserwował różne fakty' dotyczące owych przedmiotów, takie jak fakt. który obserwuje w chwili, gdy pisze, że pewien konkretny gzyms kominka znajduje się bliżej jego ciała niż pewna konkretna półka z książkami; że zdaje sobie sprawę z faktów, których obecnie nie obserwuje, takich jak fakt, że jego ciało istniało poprzedniego dnia, i przez jakiś czas znajdowało się bliżej gzymsu kominka niż półki z książkami; że miał pewne oczekiwania dotyczące przyszłości; że żywił wiele przekonań, zarówno prawdziwych, jak fałszywych, że myślał o różnych przedmiotach wyobrażonych nie wierząc w ich realność; że miewał sny; że przeżywał uczucia wielu różnych rodzajów'; i że wiele innych istot ludzkich miało podobne przeżycia. Wreszcie, grupa trzecia składa się tylko z jednego sądu, który głosi, że w przypadku wielu innych istot ludzkich, które są podobne do Moore’a pod tym względem, że muiaiis mutandis. sądy należące do dwóch pierwszych klas są prawdziwe również w odniesie-