0000048 (6)

t»6 IISPRAWNIANIECZYNNOSCI KARMIENIA

Doprowadza to do zmian łuku zębowego szczęk na skutek działania siły uciskowej języka. Dlatego występowanie wad zgryzu u dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym jest dość powszechne. Często nie udaje się doprowadzić do wykształcenia odruchu żucia.

Głównie z powodu trudności w gryzieniu i żuciu (przy opóźnionym rozwoju ruchowym) matki kontynuują podawanie pokarmów płynnych i papkowatych przez miesiące i lata, ograniczając możliwości ćwiczenia mięśni i prawidłowego rozwoju czynności jedzenia, stwarzając niekorzystne warunki dla pracy narządu żucia. U dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym często utrzymuje się odruch kąsania (zanikający normalnie na początku rozwoju żucia). Utrudnia to podawanie pokarmów, ponieważ łyżka zostaje zatrzymana nagle między zębami lub dziąsłami . Rytmiczne ruchy żucia nie rozwijają się w sposób kontrolowany, lecz są zastępowane odruchowymi szarpnięciami. Przeciwieństwem tego jest opadanie żuchwy i utrzymywanie szeroko otwartej jamy ustnej. Objaw taki występuje najczęściej u dzieci z obniżonym napięciem mięśniowym. Występujące nagłe zmiany napięcia mięśni powodują utrzymywanie otwartych lub zamkniętych ust, zależnie od zachowania się napięcia mięśni. Nieprawidłowości odruchu kąsania opóźniają rozwoj żucia, będącego podstawą prawidłowego jedzenia i mowy, a trudności w zamykaniu ust sprawiają, że odruch połykania nie rozwija się prawidłowo.

Połykanie. Zaburzenia pierwszego etapu połykania występować mogą przy nieprawidłowościach odruchu ssania, niedowładach mięśni języka i warg oraz nadmietnej wrażliwości śluzówek jamy ustnej. Drugi etap połykania może być zaburzony przy nieprawidłowym napięciu mięśni podniebienia miękkiego i gardła oraz nadmiernej wrażliwości tylnej części języka i śluzówek tylnej ściany gardła. Trzeci etap połykania może być nieprawidłowy, gdy występują zaburzenia motoryki przełyku. Nadwrażliwość mięśniówki przełyku na bodźce wytwarzane przez połykanie wytwarza stan znacznego skurczu dłuższego segmentu przełyku. W stanie silnego napięcia może być również dolny zwieracz przełyku, który nie rozluźnia się odruchowo w odpowiedzi na połykanie.

U dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym występuje utrzymywanie się połykania typu niemowlęcego. Mięsień okrężny ust nie napina się, a język wysuwa do przodu, pokarm wypychany językiem na zewnątrz wypada z jamy ustnej. W stanach zmienionego napięcia mięśnia okrężnego ust dziecko kompensuje zamknięcie warg wysuwaniem języka lub umieszczaniem dolnej wargi za zębami górnymi, doprowadzając do zniekształcenia zębów i szczęk.

Nieprawidłowe karmienie, szczególnie przedłużone podawanie pokarmów płynnych przez smoczek, utrwala niemowlęcy typ połykania, sprzyja powstawaniu wad zgryzu oraz nie sprzyja ćwiczeniom mięśni warg, języka, żwaczy i podniebienia, nasilając nieprawidłowości. Mięśnie nieczynne nie rozwijają się prawidłowo. Przy osłabieniu mięśni warg, języka i żwaczy pożywienie dostaje się między policzki i zęby. Stamtąd wydostać je może tylko język. Słaby język nie jest w stanie zapobiec spadaniu pokarmu z przestrzeni między górnymi i dolnymi zębami ani ponownie sprowadzić go na powierzchnie żujące. Pokarm gromadzi się między policzkami i dziąsłami.

Znajomość podstaw anatomicz-no-fizjologicznych przedstawionych wyżej czynności ruchowych jest niezbędna dla zrozumienia nieprawidłowości występujących w tym zakresie u dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym. Jest to również konieczne dla ustalenia programu leczenia usprawniającego dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym, których rozwój psychoruchowy przebiega nieprawidłowo. Ucząc prawidłowych wzorców karmienia doustnego, stwarza się dodatkowe okazje do ćwiczenia obwodowego aparatu artykułacyjnego i wyrabiania koordynacji wzrokowo-rucho-wej, a tym samym zwiększa możliwość zdobywania doświadczeń, wpływających korzystnie na rozwoj dziecka.

C. Ocena odchyleń od stanu prawidłowego

W celu ustalenia programu usprawniania czynności karmienia konieczne jest dokładne określenie trudności związanych z przyjmowaniem pokarmów przez dziecko.

Badanie powinno obejmować ocenę wszystkich czynników, wpływających bezpośrednio lub pośrednio na przebieg czynności jedzenia.

Pozycja dziecka przy karmieniu

Najważniejsze dla ułatwienia czynności karmienia jest zapewnienie prawidłowej pozycji siedzącej. Kontrola głowy (umiejętność trzymania jej w osi ciała i poruszania bez współruchów barków i tułowia, wykonywania kontrolowanych i skoordynowanych ruchów dowolnych) wpływa zasadniczo nie tylko na przebieg czynności związanych z odżywianiem (ssanie, żucie, połykanie), lecz również na oddychanie dziecka, ruchomość krtani, aparatu fonacyjnego i artykulacyjnego (ruchy głowy określają położenie krtani), możliwość wykonywania ruchów dowolnych przy jedzeniu i mówieniu (zamykanie i otwieranie jamy ustnej).

Pozycja tułowia (kręgosłupa) wpływa także na przebieg czynności jedzenia i mowy. Odcinek szyjny kręgosłupa określa pozycję głowy i krtani. Nadmierna lordoza (odchylenie ku tyłowi) tego odcinka pogłębia trudności w zamykaniu jamy ustnej i sprzyja wysuwaniu języka,