104D62

LXXXIV1

JĘZYK POLSKI

23

Ani interpretacja omawianych struktur jako analogicznych, ani jako produktów morfologii -potocznej- nie wyjaśnia statusu słowotwórczego występujących w nich cząstek na* głosowych i wygłosowych. Przyjmuję, że w określeniu owego statusu należy: po pierwsze,ustalić relacje słowotwórcze — formalne i semantyczne — między derywatami a ich podstawami słowotwórczymi, wykorzystując w tym celu parafrazę słowotwórczą; po drugie,wziąć pod uwagę cechy formalne, takie jak miejsce danej cząstki w derywacie, sposób jej połączenia z pozostałymi członami derywatu,powtarzalność segmentu.

Za derywaty nie będą uznane te leksemy, które nie mają motywacji w polszczyźnic. Z tego punktu widzenia derywatami nie będą więc tzw. quasi-złożcnia, których podzielność jest tylko formalna i wynika z powtarzalności członów, por. topografia, telegrafia, topomm, lub w ogóle jest zatarta, jak w leksemach encyklopedia, hierarcha, newralgia (por. Grzegorczykowi Puzynina 1998:465).

Derywaty z członami nagłosowymi, dla których można stworzyć parafrazę słowotwórczą, wskazującą na związek formalny i semantyczny derywatu z dwiema podstawami słowotwórczymi, takie jak cyberbalagan, cyberdziecko, euroregion, euromoda, pornofilm, nar-konowodek, narkoprzemytnik, ekoforum, ekojedzenie, telezakupy, telepizza, katolewica, biodegradacja należy interpretować jako złożenia z pierwszym członem uciętym. W każdym i wymienionych przykładów temat podstawy słowotwórczej, która tworzy pierwszy człon złożenia, ulega skróceniu o element niefleksyjny (por. Kaproń 1998:183 oraz 2001:92), por.pomofilm ‘film pornograficzny', euroregion ‘region Europy, europejski’, narkoprzemyt-rnk ‘przemytnik narkotyków', ekoforum ‘forum ekologiczne’, telezakupy 'zakupy przez telewizję’, telepizza ‘pizza zamawiana przez telefon', biodegradacja ‘degradacja biologiczna', cyberdziecko 'cybernetyczne dziecko'.

Deiywaty z członami cyber- i porno- można by zinterpretować także jako złożenia bez ucięcia pierwszego członu w roli formantu słowotwórczego, o ile założy się ich samodzielność. Człon cyber- jest w trakcie usamodzielniania się, rzadko występuje samodzielnie, por. następujące parafrazy słowotwórcze: cyberbalagan ‘‘bałagan cyber*, cyberdziecko “dziecko cyber*, ale pomofilm ‘film porno’, pomoliteratura ‘literatura porno’. Podana interpretacja odnosiłaby się więc tylko do złożeń z porno, stereo czy techno.

Z czasem może dojść do usamodzielnienia się wielu z wymienionych cząstek i do braku poczucia związku między nimi a ich pełnymi podstawami. Na razie jednak dają się one rozwinąć do postaci całego wyrazu i jest to argument przemawiający za tym, by uznać je, podobnie jak czyni to H. Jadacka (2001:143), za formy ucięte.

Niektóre ze zdezintegrowanych członów złożeń mają swoje graficzne odpowiedniki wśród tzw. członów związanych, występujących w złożeniach jednostronnie motywowanych, por. telekomunikacja, gdzie tele-_t pochodzące z języka greckiego (gr. tele-), oznacza 'daleko', biogeneza, gdzie bio-, także z języka greckiego (gr. bios), oznacza ‘życie’, bądź wśród odrębnych lekscmów, jak w przypadku euro, które funkcjonuje jako nazwa waluty zjednoczonej Europy, por. eurozłotowy.

Niejasno rysuje się granica między pojęciami: człon związany, prefiksoid, prefiks.