13 (98)

jgg Część I. Podstawy tomunlkacji

Według socjologów, uczymy sę korzystać z sygnałów niewerbalnych, które nasze społeczeństwo uważa za właściwe dla naszej płci. Uczymy się komunikować niewerbalnie na podstawie obserwacji tego, co robią inni, przez modelowanie zachowań męskich i kobiecych oraz przyjmowanie ról zgodnych z obowiązującym mcdefem społecznym. Ale istnieje wśród badaczy także inny punkt widzenia. Badania socjobtotogów dotyczą wpływu ewolucji na kształtowanie się zachowań zwierząt i ludzi. Na przykład, socjoWolodzy zajmujący się seksualnością ludzi opierają swoje badania na zachowaniach pierwotnych, takich jak instynkt, który kieruje poszukiwaniem towarzysza o najlepszych cechach prokreacyjnych w celu zapewnienia przetrwania gatunku. Zgodnie z podejściem socjobiologicznym, mężczyźni cenią kobiety, które przesyłają sygnały niewerbalne sugerujące płodność - pełne wargi, gładka skóra, lśniące włosy, sprężysty i młodzieńczy chód oraz ożywiona ekspresja twarzy. Większość tych cech związana jest ze zdrowiem i młodością. Kobiety oceniają mężczyzn, biorąc pod uwagę ich rozmiary fizyczne i siłę oraz sygnały niewerbalne, które komunikują, że są ambitni, godni zaufania i zdrowi. Wszystkie te cechy sugerują, że będą oni dobrymi opiekunami rodziny. Przeciwnicy socjobiołogii twierdzą, że to podejście do zrozumienia ludzkiego zachowania marginalizuje znaczenie środowiska.

Czy socjobiologa może być wy łcrzystana do wyjaśniania ludzkich zachowań komunikacyjnych? McCroskey (1997), wybitny badacz komunikacji, twierdzi, że ludzie mają wrodzone (a zatem biologiczne) predyspozycje do komunikowania się na określone sposoby, ale jednocześnie nie neguje on wpływu uczenia się. Zgodnie z MćCroskeyem, genetyka (natura) i uczenie (wychowanie) współdziałają. wpływając na to, jak się kominku jemy. Uwzględniając nasze charakterystyki neurobiotogiczne, przychodzimy na świat z genetycznie uwarunkowanymi cechami lub predyspozycjami do komunikowania się na określone sposoby. Niektćcy ludzie są jl natury” nieśmiali lub odczuwają lęk w sytuacjach komunikacyjnych. Niemniej ctoświadcenie oraz efekty różnych sytuacji wzmacniają lub resłrokturalizują wrodzone predyspozycje komunikacy;-*. Natura i wychowanie są nierozerwalnie związane i wpływają na to, jak ludzie komunikuią się niewerbalnie oraz jak mężczyźni I kobiety wykorzystują sygnały niewerbalne. Z tej perspektywy, do sk-tecznej komunikacji konieczne jest zrozumienie oraz ocena naszych predyspozycp do pewnych rodzajów komunikacji. Równie ważna jest analiza możliwości skutecznego przystosowania naszych zachowań komunikacyjnych do różnych sytuacji życiowych.

Nie wiemy jeszcze, który z (rwanych czynników - natura czy wychowanie - ma większy wpływ na zachowana komunikacy-e. Wiemy jednak, że żadne stwierdzenie me jest prawdziwe jednocześnie dla wszystkich ludzi. K«cy Gdacze twierdzą, że kobiety mają tendencję do komunikowania się w określony sposób, a mężczyźni w inny, to te uogólnienia powinny być traktowane jak wszystkie inne generafizacje - nie zawsze są cne prawdziwe.

Źródło-. Buss (2003), Kenńch. Trust .1958). McCroskey (1997). Watsh (1995).

5.6. Pokonywanie trudności

Niezależnie od tego, jak zniechęcające mogą się wydawać trudności w osiąganiu kompetencji w komunikacji niewerbalnej, podejście kompetencyjne może zapewnić podstawy skutecznej i stosownej komunikacji. Możesz być bardziej zmotywowany do wiadomego traktowania sygnałów niewerbalnych i wiadomości, które wysyłasz i odbierasz, wykorzystując rozmaite kanały. Powinieneś zdobyć stosowną wiedzę oraz z szacunkiem podchodzić do różnych sposobów, jakimi

Rozdział 5. Komunikacja niewerbalna

197

ludzie komunikuj się niewerbalnie. Odmienności te wynikają z różnic indywidualnych, płciowych i kulturowych. Konieczne jest też rozwinięcie umiejętności wysyłania oraz odbierania wiadomości niewerbalnych stosownie i efektywnie oraz integrowanie komunikacji werbalnej z niewerbalną.

5.6.1.    Bądź świadomy wiadomości niewerbalnych

Ponieważ ciągle wysyłamy i odbieramy wicie wiadomości niewerbalnych, ważne jest dokładne ich zauważanie i interpretowanie. Kompetencja rozpoczyna się od uświadamiania sobie wiadomości, które wysyłasz, co zawiera w sobie świadomość różnych sygnałów niewerbalnych przekazywanych za pomocą twarzy, ruchów dala itd. Po określeniu tego, jakie wiadoraośri niewerbalne wysyłasz, sprawdź, czy nie wysyłasz sprzecznych wiadomośd oraz czy wiadomośd niewerbalne współgrają z werbalnymi. Brak zgodnośd może spowodować, że wysyłasz słuchaczom mylne informacje albo podważasz ich treść.

Zwracanie uwagi na odbierane sygnały niewerbalne zakłada uświadamianie ich sobie bez nadmiernie aktywnego reagowania lub nadawania im zbyt dużej wagi. I.epiej jest szukać podobnych wiadomośd. wyrażanych różnymi kanałami niewerbalnymi. Jeżeli zauważysz, ie ta sama wiadomość jest powtarzana na wiele różnych sposobów, to możesz z większym bezpieczeństwem uznać, że właściwie ją interpretujesz. Pamiętaj też, że niektóre wiadomości niewerbalne są nieintcnc-jonalne. Jeżeli nic są one zgodne z informacją werbalną, to unikaj natychmiastowego wyciągania wniosków, ale raczej poproś o wyjaśnienie i słuchaj tego, co mówi twój rozmówca.

5.6.2.    Szanuj różnice

Ponieważ preferencje jednostkowe, płciowe i kulturowe mogą wprowadzić zróżnicowanie w komunikacji niewerbalnej, aby komunikować się w sposób kompetentny, dowiedz się na ich lemat tak dużo, jak to możliwe. Unikaj oceniania sygnałów niewerbalnych innych ludzi jako błędnych pod wpływam różnic indywidualnych i nie oczekuj, że ich wiadomośd niewerbalne będą odzwierciedleniem tw^roich własnych. Bądź wrażliwy na to, jakie skutki mogą mieć twoje specyficzne zachowania niewerbalne. Wysyłaj swoje wiadomośd niewerbalne ostrożnie, aby nie obrazić innych lub nie przekroczyć ich granic. Zawsze istnieje możliwość, że twoje wiadomośd niewerbalne będą źle zrozumiane.

Jeżeli nie jesteś pewien, jakie sygnały niewerbalne są stosowne, to staraj się je ograniczyć oraz unikaj zachowań niewerbalnych, które mogłyby być błędnie zrozumiane. Na przykład, nic zakładaj koleżeństwa lub bliskośd z ludźmi, którydi ledwie co znasz i nic wkraczaj w ich osobistą lub intymną przestrzeń. Takie zachowania mogą być uznane w najlepszym przypadku za niegrzeczne, a w najgorszym za napastowanie seksualne. Najważniejsze, byś okazywał każdemu szacunek bez względu na to, jakie zachowania niewerbalne prezentuje.