2

jonów Mg²⁺ ze środowiska za pomocą środków chelatujących (rybosomy eukariotyczne podłegąją w tych warunkach częściowej dezintegracji).

Uwolnione podjednostki mogą łączyć się nie tylko z dowolnymi podjednostkami z tej samej komórki, lecz tworzyć hybrydy z podjednostkami rybosomów należących do różnych tkanek (.Eukaryota) lub nawet różnych gatunków (Prokaryota).

(Tzasirwania pojedynczego rybosomu wynosi około 50-120 godzin'i jest jednakowy dla obu jego podjednostek. Gbniżeme teffipaśyńtezy białek poćr^a”ża^śob‘ąnasrlóną degradację rybosomów. Niektórzy-autorzy uważają, że sygnał.dla tej degradacji stanowi wzrastająca pula rybosomów pojedynczych, nie związanych zc sobą ani z błoną siateczki śródplazmatycznej (patrz dalej).

Morfologia rybosomów

Ód tego ostatniego wysterczają dwa niesymetrycZfie płaty (rys. 12.1)7

Zastosowanie negatywowego kontrastowania preparatów zawierających izolowane podjednostki rybosomów umożliwiło poznanie ich morfologii. Obraz mikroskopowo-elektronowy obu podjednostek przedstawia się różnie, zależnie od tego, czy oglądamy je od przodu, z boku czy od góry. Najczęstszy obiekt badania stanowią rybosomy E, coli. Ichpodiednostkamnieisza ma kształt lżone wgłębienie dzTeIIjąna_nTniejszą„głowę” i więkśźyjJ^p^J

Rys., 12.1. Schematyczny obraz podjednostek rybosomu E.coli oglądanych w trzech różnych pozycjach (a, b, c)

wyniosłości: centralną oraz dwie boczne.^zęjszą zwana ..taawedzjąlj-gsższrgwana „szypufcf .(Krawędź” oddzielona jest od wyniosłoścrcentjatoeiffiźsź ..doline”7W^TOleRtńidjoczflSvWi3^ my dwa końce: tępy (u dołu) i zaostrzony (u góry) oddzielone od siebie wcięciem. W trakcie, łączenia się ze sobą podjednostek rybosomu podjednostka mniejsza układa się poziomo w stesun ku do podjednostki większej, zwrócona do niej wgłębieniem (rys. 12.2). Wgłębienie to wraz z wcięcienToBećnyrn ną dużej podjednpstęe ograniczają kanał mieszczący mRNA i tRNA.

Podjednostki rybosomów cytoplazmatycznych pochodzących z komórek wątrobowych szczura mają kształt zbliżony do wyżej opisanych, z tym że odpowiednie wyniosłości i i płaty są mniej symetryczne.

Rys. 12,2. Wzajemne ułożenie obu podjednostek rybosomu z widoczną szczeliną pomiędzy nimi

Do wyznaczenia położenia poszczególnych białek rybosomowych w podjednostkach rybosomów zastosowano między innymi przeciwciała skierowane przeciwko tym białkom. Dzięki temu, że jedna cząsteczka przeciwciała mająca kształt litery Y może reagować równocześnie z dwiema cząsteczkami tego samego białka leżącymi w dwóch sąsiadujących ze sobą rybosomach otrzymuje się lokalizację uwzględniającą wszystkie możliwe projekcje podjednostek (rys.

12.3. a). Powstają w ten sposób całe mapy ilustrujące rozkład białek w obrębie podjednostek (rys.

12.3. b). Ich opis szczegółowy zostanie tu pominięty zwłaszcza, i& tzw. miejsca aktywne rybosomu nie są związane z pojedynczymi białkami, lecz z całymi ich zespołami. Przykładowo w mibjścu A'zidentyfikowano białka S łO, §23, §24 oraz L4, L28, L29, a w miejscu P białka S15, S19

oraz L57ŁB.

'Kys. 12.3. Immunohistochemiczna lokalizacja białek w rybosomach: a — schemat reakcji wiązania dwóch cząstek białka lezących w różnych rybosomach przy pomocy jednej cząsteczki przeciwciała; b — przykładowa lokalizacja białek S5 (•) iSll (O) w podjednostce małej rybosomu E. coli