53

102

5.2. Obliczenia przygotowawcze

Obliczenia momentów wschodu, zachodu, brzasków, kulminacji ciał niebieskich i identyfikacji gwiazd są mniej pracochłonne niż obliczenia główne linii i pozycji. W trakcie ich wykonywania wymagane jest zachowanie uwagi i skrupulatność. Znaczne ułatwienie i dużą dokładność zapewnia zastosowanie tych samych algorytmów, które są wykorzystywane do obliczania elementów linii pozycyjnych. Wystarczy tylko przygotować odpowiednie podstawienia, klucz w postaci krótkiej instrukcji do kalkulatora lub specjalny program, gdy pozwala na to istniejąca w kalkulatorze pamięć.

Do szczególnych zagadnień należy także umiejętność przygotowania podstawowych wzorów i prostych algorytmów. Wystarczy’ pamiętać tylko regułę cosinus boku i oznaczania elementów tak zwanego trójkąta paraiaktyczncgo, aby wykonać prawie wszystkie obliczenia niezbędne w praktyce. Jedną z trudności, jaką napotykają studenci, jest przekształcenie wzoru:

sin h = sin <p sin Ó + cos <p cos 6 cos t

do postaci nadającej się do 1 ogary tmo wania. Zmienna <p wy stępuje z prawej strony w dwóch składnikach. Rozdzielenie (separacja) zmiennych jest możliwa przez odpowiednie podstawienie. Najpierw wyprowadźmy przed nawias sin 8:

sin h ~ sin 8 (sin <p + cos <p ctg 5 cos t)

Oznaczmy:

ctg 8 cos t»tg x

x - argument pomocniczy i podstawmy:

sin x

cosx

tg x =

sin((p + x) =

Wówczas:

sinh =

sin8(sin<pcosx + cos<psinx) sinósin(tp + x)

cosx

cosx

i ostatecznie:

sin h cos x sin 5

Jest to wzór przytoczony jako (1.1) i służący do obliczenia szerokości. Szerokość geograficzną wyznacza równoleżnik, który też jest linią pozycyjną, o czym szerzej napisano w podrozdziale 2.6. Sprawne wykonywanie obserwacji astronawigacyjnych, obliczanie linii i pozycji nic może być osiągnięte z dnia na dzień. Taka umiejętność jest wymagana w zawodzie i nie świadczy o szczególnych kwalifikacjach naukowych. Praktyczne opanowanie umiejętności astronawigacyjnych następuje po odbyciu dwóch do trzech praktyk, przy czym główna praktyka (samodzielna) spełni oczekiwania, gdy adept sztuki nawigacyjnej wykona około trzydziestu obserwacji i obliczeń pozycji. Pewna część samodzielnych obliczeń (ok. 30%) winna zawierać obliczenia przygotowawcze, zaś inna (też ok. 30%) obejmuje także obliczenia dokładnościowe.

5.3. Kontrola 1 korekcja zliczenia drogi statku

Pozycje obserwowane, niekiedy pojedyncze linie pozycyjne, mogą być wykorzystane do kontroli zliczenia drogi statku lub jej korekty. Korekta zliczenia polega na włączeniu pozycji obserwowanej jako punktu zaczepienia dalszego zliczenia.

Bieżącą pozycję zliczoną uzyskuje się poprzez wy kreślenie kierunku ruchu statku (KDd) i odkładaniu na nim przebytej drogi. Ruch statku poddany przeróżnym wpływom nie może być ściśle rejestrowany. prowadzi więc to nieuchronnie do narastania błędu

i