Antonkiewicz3

[Kasperczyk i in. 1996, Sawicki i in. 2001].

2.3. Klasyfikacja niezbędności składników pokarmowych

W składzie mineralnym pasz pozyskiwanych z użytków zielonych, biorąc pod uwagę ich późniejsze ich wykorzystanie w żywieniu zwierząt, wyróżniono makroelementy i mikroelementy. W tym aspekcie do makroełementów zaliczono: azot (N), fosfor (P), potas (K), siarkę (S), wapń (Ca), magnez (Mg) i niekiedy sód (Na), natomiast do mikroelementów zaliczono: żelazo (Fe), mangan (Mn), cynk (Zn), miedź (Cu), bor (B), molibden (Mo), chlor (Cl), nikiel (Ni). Podział na makro- i mikroelementy jest umowny. Krzem (Si), kobalt (Co), selen (Se) i glin (Al), niezbędne dla niektórych gatunków roślin, niekiedy w literaturze są traktowane jako pożyteczne dla wszystkich roślin [Gorlach i Mazur 2001]. Niektóre pierwiastki występujące w roślinach, są dla nich zbyteczne, ale ich obecność jest pożądana w paszach dla zwierząt. Do grupy makroełementów koniecznych dla zwierząt zalicza się wszystkie makroelementy niezbędne dla roślin i dodatkowo sód oraz chlor. Do grupy mikroelementów niezbędnych dla roślin zaliczono między innymi bor, natomiast nie ma udokumentowanego poglądu o jego niezbędności dla zwierząt. Natomiast zwierzęta wymagają, aby pasza zawierała takie pierwiastki jak: jod (I), fluor (F), kobalt (Co), selen (Se) i chrom (Cr) [Gorlach i Mazur 2001, Preś i Kinal 1996].

2.4. Graniczne zawartości makro- i mikroelementów w runi

Szczególne znaczenie dla prawidłowego żywienia zwierząt ma dobra jakościowo pasza, która powinna zawierać odpowiednie ilości niezbędnych makro- i mikroelementów (tab. 9).

Optymalna zawartość pierwiastków w paszy pochodzącej z runi łąkowej i pastwiskowej waha się w dość szerokich granicach i zależy między innymi od zróżnicowania gatunkowego porostu, zawartości innych pierwiastków, poziomu nawożenia mineralnego oraz warunków siedliskowych. W Polsce wykonano stosunkowo dużo badań zawartości makro- i mikroelementów w roślinności łąkowej i pastwiskowej oraz w innych roślinach pastewnych [Curyło i in. 1985, Falkowski i in. 2000, Nowak 1983a,b, Szoszkiewicz i Znamirowski 1989].

Zawartość azotu w runi użytków zielonych waha się w przedziale od ilości śladowych do 30 g • kg'¹ s.m. Nawożenie azotem, zwłaszcza jednostronne, powoduje znaczny wzrost zawartości tego pierwiastka w roślinach, która może osiągać nawet powyżej 40 g N • kg*¹ s.m. Zawartość azotu związanego w białkach roślinnych nie podlega w zasadzie krytycznej ocenie w klasyfikowaniu roślin na cele paszowe, natomiast oceną taką objęty jest azot występujący w roślinach w formie azotanowej [Czuba i Mazur 1988]. W zaleceniach krajowych opracowanych przez IMUZ [Sapek 1979] jako granicę dopuszczalną przyjęto zawartość 1,5-4,0 g NO3* • kg’¹ s.m. Znane są jednak opracowania, które podają zawartość 6,0 g NO3* • kg'¹ s.m. jako nieszkodliwą [Falkowski i in. 2000]. Przyjmuje się, że pasza dobrej jakości powinna zawierać około 3,0 g P, 17-20 g K, 7,0 g Ca, 3,0 g Mg oraz 1,5-2,5 g Na • kg' s.m. [Czuba i Mazur 1988, Falkowski i in. 2000]. Zazwyczaj nie spotyka się niedoboru potasu w paszach, natomiast częściej występuje jego nadmiar [Nowak 1983a]. Według Falkowskiego i in. [2000] minimalna niezbędna dla zwierząt zawartość K w paszy wynosi 10 g • kg'¹ s.m., zaś zawartość maksymalna nie powinna przekraczać 20-25 g • kg'¹ s.m. paszy. Krytyczna zawartość siarki, poniżej której może nastąpić zahamowanie rozwoju traw wynosi 1,0 g, a w przypadku koniczyny - 2,5 g S * kg '* sm., natomiast całkowita zawartość siarki w paszy dla przeżuwaczy powinna mieścić się w granicach od 1,8 do 3,0 g ■

24