CCF20121019001

16 Część pierwsza • Wartości

ność zjawisk w skali globalnej, przy pewnej ostrożności wobec nauki, określanej jako „nieprzewidywalna”. Orientacja druga to mikropedagogika, badanie ludzkiej podmiotowości, wyraźnie antypozytywistyczna, poszukiwanie tego, co kryje się poza tym co konkretne i postrzegalne Sytuacje ludzkie w przestrzeni i czasie, konteksty życia codziennego - to nowe czy raczej może podstawowe, egzystencjalne obszary zainteresowań pedagogiki

Przypominałam wówczas bliską mi koncepcję Bogdana Suchodolskiego prezentowaną na owym międzynarodowym spotkaniu, a publikowaną później w języku polskim w książce pt Wychowanie mimo wszystko pod tytułem Pedagogika jako nauka o człowieku W tekście tym czytamy, że pedagogika proponuje alternatywną humanistyczną naukę o człowieku, akcentuje rolę potencjalności i możliwości człowieka, w perspektywie jego powołania, jako twórcy wartości^{1 2}

I Pedagogika ogólna jako pedagogika integralna

Taki właśnie sposób myślenia o pedagogice i o jej związku z myśleniem o człowieku chciałabym przywołać jako podstawę mojej własnej wypowiedzi przypominając jednocześnie inną inspirującą nasze rozważania publikację B Suchodolskiego, książkę zatytułowaną Trzy pedagogiki Właśnie w świetle owych „trzech pedagogik” precyzuje się teza podstawowa wiążąca pedagogikę z rozważaniami o człowieku, o jego ponadczasowej humanistycznej istocie i o zróżnicowanych nieskończenie odmianach jego istnienia

Przypomnijmy: pierwsza wyróżniona przez B. Suchodolskiego pedagogika zajmuje się kształceniem osobowości i ma swoje korzenie w wielkich ideach filozoficznych starożytności greckiej. Jest to pedagogika zorientowana na obronę i rozwój humanistycznego człowieczeństwa, kontynuowana w różnych nurtach myśli europejskiej odwołująca się do wartości humanistycznych, konkretyzowana, w XX już stuleciu, przez propozycje pedagogiki kultury i różne nurty pedagogiki personalistycznej Druga pedagogika, zdaniem B Suchodolskiego, ma korzenie społeczne w przeobra-

żeniach charakteryzujących wiek dziewiętnasty i została określona jako „pedagogika przygotowania do życia”, a więc wyraz troski o realia ludzkiego życia, kształtowanie różnorodnych umiejętności zawodowych i społecznych. Wreszcie pedagogika trzecia wyraża się w problematyce systemu powszechnego kształcenia, ma zatem charakter instytucjonalny i organizacyjny, a jej obszarem jest ludzka zbiorowość Owe trzy pedagogiki wszakże nie następują po sobie w sposób linearny, ale współistnieją i integrują się ze sobą Zwłaszcza ponadczasowy charakter zdaje się posiadać pedagogika pierwsza i ona to zasługiwałaby na miano „ogólnej”, stanowiąc podstawę i inspirację wiedzy o rozwoju i edukacji człowieka, pojmowanego jako model, ideał, zadanie.

„Trzy pedagogiki” zachęcają do rozszerzającego spojrzenia na perspektywę rozwoju osobowości, wzbogacenie jej o wymiar społeczny i o nieustającą aktualizację Trzeba więc przypomnieć także, iż B. Suchodolski określał wychowanie/edukację jako „sprawę człowieka w świecie” i „sprawie” tej nadawał wymiar temporalny Był autorem ważnej i znaczącej koncepcji „wychowania dla przyszłości”³, zakorzenionej wprawdzie w ciągłości tego, co było i co jest tu i teraz, ale nade wszystko poszukującej wizji nowych inspirowanych humanistycznym wyborem wartości

Testem głęboko przekonana, że dla naszych dzisiejszych rozważań nad aktualnym statusem pedagogiki ogólnej podstawowe znaczenie ma ujęcie człowieka w perspektywie jego trwałej istoty i zmiennej kondycji, akceptacja wartości, a więc prześwietlającego sens edukacji etosu, a także świadomość znaczenia uwikłań w zmienność świata i konieczność sprostania jego wyzwaniom Naturalna skłonność pedagogiki ogólnej do rozstrzygnięć ponadczasowych, absolutnych winna być w warunkach współczesności w sposób istotny wzbogacona o wrażliwość na zmienne kształty czasu, a zwłaszcza na zobowiązania wobec przyszłości

Po raz kolejny korzystam z autorytetu B. Suchodolskiego, by przywołać tu godne uwagi pojęcie pedagogiki integralnej, być może bardziej adekwatne dla rozumienia intencji współczesnej pedagogiki ogólnej

dolski, Pedagog - humanista - uczony, red A Stopińska-Pająk, Katowice I99k ;Prą-.'j. cc Naukowe U Ś1 w Katowicach, Nr 1747

1

   Pedagogika jako nauka o człowieku, w: B Suchodolski, Wychowanie mimo wszystko, WSiP, Warszawa 1990

2

   B Suchodolski, Trzy pedagogiki, Nasza Księgarnia, Warszawa 1970

3

B Suchodolski, Wydumanie dla prz) szbści, wyd I Warszawa 1947, . Książnica Polska”; wyd II 1959, PWN. wyd III. 1968. PWN Zob także: I Wojnar Wychowanie dla alternatywnej przyszłości świata (strategia legendy i wizji), w: B SueHtótiiilłł^