Choroby lasu0041 jpeg

skich temperatur, na drzewa wyraża się różnym okresem zwiększenia się ich podatności - już po roku w przypadku chorób aparatu asymilaeyjnego i pędów lub po 2-3 latach w przypadku chorób korzeni.

Każda choroba infekcyjna jest skomplikowanym procesem biochemicznym i zarazem ma odmienny przebieg. W przypadku infekcji korzeni przez grzyby tworzące z nimi układy o charakterze mikoryzy ektotroficznej następuje wzrost aktywności biologicznej drzew (układ symbiotyczny). Umożliwia to właśnie partner grzybowy, ułatwiający zaopatrzenie w wodę i związki odżywcze, a także ochraniający drzewo przed infekcjami pasożytniczymi (stan A). Zjawisko kompartmentalizacji tkanek pozwala na przezwyciężenie stanu osłabienia drzewa i może nastąpić dzięki zjawisku tzw. kompartmentalizacji tkanek, czyli odizolowaniu sprawcy lub metabolitów; co pozwala na jego dezaktywację w danej części rośliny. Może to doprowadzić nawet do wyzdrowienia drzewa (stan B). Po zrzuceniu porażonych igieł lub liści u drzew z objawami osutki czy mączniaka w koronach następuje często wyrównanie stanu fizjologicznego - powrót do zdrowia. Jest to jednak, przynajmniej okresowo, niższy poziom aktywności biologicznej (stan C), obja-wiąjący się zwykle zmniejszeniem przyrostu bieżącego. Opisane stany może cechować cykliczność występowania przy mniejszej lub większej amplitudzie zmian aktywności drzewa. Jednakże w przypadku wystąpienia patogenów o wyspecjalizowanych zdolnościach porażania (strefa przykambialna) i o krótkim okresie generalizaćji (rozprzestrzeniania się w tkankach) - przykład korzeniow-ca wieloletniego czy opieniek - nieodwołalnie następuje zamarcie drzewca (stan D).

Zatem, jedynie infekcja korzeni przez grzyb tworzący mikoryzę ektotroficzną oznacza wzrost aktywności biologicznej drzewa. Nie oznacza to jednak, że grzyby zasiedlające zdrowe tkanki (grzyby endofityczne) nie mogą oddziaływać na drzewa w pozytywny sposób (podobnie jak bakterie endofityczne). Dostarczają one pewne związki będące

prekursorami hormonów czy fitoaleksyn, a przez to uczestniczą w prawidłowym prze biegu procesów życiowych. Forma bytowania endofitów nie jest do końca wyjaśniona, zaś poznane dotychczas efekty współdziałania niektórych z nich z drzewami wskazują na ich quasi-pasożytniczy (niekorzystny) wpływ w okresie osłabienia roślin (przykład zamierania igieł i pędów sosny w 1996 r.).

Grzyby mikoryzowe w korzeniach i grzyby endofityczne w igtach

Grzyb wyrasta w ciągu jednej nocy (Fungus ima nocte nascitur)

- sentencja łacińska

Mikoryzy drzew są dobrym przykładem specyficznych układów infekcyjnych, których charakter jest dla obydwu partnerów korzystny (symbioza). O tym, że mikoryza jest dla prawidłowego wzrostu drzew po prostu niezbędna, nie trzeba już dziś nikogo przekonywać. Świadczy o tym praktyczne wdrażanie przez szkółkarzy wyników badań naukowych związanych ze sztuczną mikoryzacją, stymulowaniem tworzenia mikoryz naturalnych oraz uzyskiwane dzięki temu rezultaty w postaci większej przeżywalności drzew⁷ w uprawie.

Formowanie najbardziej wiaściwej dla drzew mikoryzy ektotroficznej następuje w wieku młodocianym - w⁷ szkółce lub u samosiewek i trwa przez cały okres wzrostu drzew. Jedne układy mikoryzowe zastępowane są innymi, tworzą się kompleksy zbiorowisk, charakterystyczne dla danej fazy rozwoju drzewostanu. O bogactwie ekto-mikoryz i wielkiej ich zmienności w systemach korzeniowych świadczą letnie i jesienne wysypy owocników znanych w-szystkim grzybów⁷ kapeluszowych. Tworzenie mikoryz lub ich zamieranie jest jednak uwarunkowane przez wiele czynników: W warunkach naturalnych na grzyby ektomikoryzowe niekorzystnie oddziałują w pierwszej kolejności zanieczyszczenia powietrza, gleby i wody. Drzewa tworzące ektomikoryzy obligatoryjnie (sosna, świerk, jodła, modrzew, dąb, buk, grab) są przy tym bardziej wrażliwe na stresy środowiska niż drzewa ektomikoryzowo fakultatywnie (np. brzoza, wiąz, olsza). Wiele badań wskazywało, że zamieranie lasów⁷ w⁷ latach siedemdziesiątych i osiemdziesią-

Zdrowy las + szkółka podokapowa = = zdrowy materiał sadzeniowy

83