elementy kompozycji fotograficznej"

Temat główny obrazu wraz ze sposobem ujęcia go — to treść artystyczna obrazu. Obraz artystyczny tym różni się od obrazu technicznego, dokumentalnego, że Jego temat główny pokazany Jest w odpowiedniej formie artystycznej.

Sposób pokazania tematu najczęściej decyduje o tym, czy dany obraz jest dziełem sztuki.

Kompozycja formalna — to układ elementów obrazu. Elementy to to odtwarzane przedmioty oraz powierzchnia i kształt obrazu. Obraz 1 Jego charakter zależny jest nie tylko od przedstawionych na nim przedmiotów, ale i od tego, jak te przedmioty są przedstawione.

Gdy fotografujemy np. portret, tematem zdjęcia jest człowiek, motywem — jego twarz. Otóż ta twarz może być w rozmaity sposób pokazana na zdjęciu: wprost, lub profilem, w płaskim czy kontrastów, świetle itd. Stąd wniosek, że nawet jeden motyw może być sfotograf: wany różnie. Zadecydowanie takiego czy Innego powiązania motyw z obrazem, to właśnie kompozycja. Na polu obrazu umieszczamy jego elementy — obrazy poszczególnych fotografowanych przedmiotów.

Na obraz składać się może również większa, czasem bardzo wielka Ilość motywów. Wówczas zadaniem kompozycji jest ustalić współzależność pomiędzy nimi i to właśnie taką współzależność, aby temat główny był elementem obrazu najbardziej zwracającym uwagę.

Istnieje wielka ilość elementów kompozycji. Elementy to to sposoby związania poszczególnych składowych obrazu zc sobą i z polem obrazu. Elementy obrazu i elementy kompozycji to dwa całkiem różne pojęcia-

Elementy kompozycji nic są oni prawami przyrody, oni zasadami bezwzględnymi, Jedynie w wielu wypodkoch maję swoją genezę w prawidłowości przyrody. ^{1 2}) Niektóre z nich są jaskrawić sprzeczne z innymi, dlatego zastosowanie wszystkich zasad kompozycji w jednym obrazie jest niemożliwe.

Tworząc obraz należy wybrać z arsenału kompozycji te środki, które najlepiej stworzą treść artystyczną danego dzieła; im mniej ich będzie, tym najczęściej lepiej dla obrazu.

Układ kompozycyjny powinien być prosty. Jest to warunek szczególnie ważny dla fotografów artystów; gadatliwość fotografii jako techniki utrudnia zachowanie tego ważnego warunku. Fotogramy o układzie wyszukanym, misternie skonstruowane, najczęściej robią wrażenie nienaturalne. W takich wypadkach fotografowie pokonując często olbrzymie trudności formalne, gubią istotę dzieła — Jego treść artystyczną. ²)

Wróćmy jednakże do układu elementów obrazu. Fotografia jako plastyka małych stosunkowo powierzchni ma zawsze do czynienia z polem obrazu ograniczonym jego ramką.

Oko nasze może objąć tylko niewielki wycinek otaczającego nas świata. Nic potrafimy na jednej płaszczyźnie przedstawić wszystkie-

.

47

1

*) Patrz artykuł autora pL ..2ródla praw kompozycji mają iwo źródło w naturze". -Swtat fotografii", 1952, nr 24.

2

Zjawisko to nazywamy „przekomponowentem". Prowodtl do niego zbyt rozu-stosunek artysty do Jego pracy twórczej. Fakt ten ciekawie ilustruje nastg-Pojący wypadek: Przeprowadzając próby z mózgiem elektronowym _UN1VAC", dano ^{u 2}<i zadanie skonstruowonie ..idealnego" układu kompozycyjnego, stawiając Jako •runek wszystkie zasady kompozycji formalnej. Aparat w odpowiedzi dał... wyrio biało pole obrazu.