etno (23) []

miotów u pomocą słownego ich nazwania przę_z . tnominilizacji) nie stanowi czystego „tworzenia z a raczej wdaj duchowej emanacji bóstwa, opartej _n^* tologicznym utożsamieniu przedmiotów i nazwy, Ten?] (I) tworzenia jest przeto dostatecznie bliski fizycuJ^ rodzeniu różnych istot i przedmiotów przez bóstwo (typ5? Do szczególnych przypadków tego drugiego typu (typ njr można zaliczyć tworzenie tych przedmiotów w formie % logicznego rodzenia dzieci przez ojca. Należy stwierdzić że formy pośrednie między tworzeniem slowno-magiMy^ a normalnym, fizjologicznym, przeważają nawet md tyy dwoma podstawowymi wariantami Nieprzypadkowo boga. wie tworzą nie tylko innych bogów lub ludzi-praprzoj. ków, lecz także najróżniejsze obiekty, przy czym bardzo cz^ sto odbywa się to w jakiś niezwykły sposób: z części własnego ciała (głowy, biodra, pachy itp.) lub z jego wy. dzielin (nasienia, śliny, moczu itd.). Zrodzenie przez bóstwo różnorakich obiektów okazuje się przeważnie swoistym wydobyciem ich z siebie (umowny typ III). Czasami bo> gonie lub bohaterowie wydobywają obiekty nie z siebie samych, ale z ziemi, z ryb. zwierząt lub z innych bogów lub istot demonicznych; na przykład ogień znajdują we wnętrznościach ryby_f a słodką wodę wydobywają i ogromnej żaby, dała niebieskie — ze szkatułki itp. Istota demoniczna może przechowywać ów pierwotny obiekt ukryty nie w sobie, lecz w skrzynce, w skale lub gdzie indziej, W takim przypadku akt stworzenia-,,wydobycia” uzupełniony jest opowieścią o tym, że — na przykład — żaba wcześniej sama połknęła całą wodę lub ktoś ukrył Słońce i Księżyc w skrzynkach, ponadto sam akt nabiera takiego charakteru, jakby mitologiczny bohater kulturowy zdobywał owe obiekty kultury lub natury w jakimś odtegłya miejscu, w innym świede. Takie zdobywanie, wymagające przezwyciężania wielorakich przeszkód, może być umor-nie wyodrębnione w specjalny, przy tym jeden z ważnie}' szych, typ fabuły tworzenia (IV). Dalej, jak wiemy, podatkowe powstanie elementów świata może byt wynikiem pracy demiurga, który lepi ludzi z gliny, wykuwa dah niebieskie w kuźni itp. (typ V), jak również efektem spontanicznej lub magicznej transformacji jednych przedmiotów i istot w drugie (typ VI), lub też translokacji obiektów z jednego miejsca (na świecie) w inne (typ VII). W ogóle

,_wtfwin obiektu daje się w jakimś sensie osta-Oprowadzić do translokacji i przekształcenia (ściśle ne*°*^c ^ wydobycie’* to również tranalokacja z wewnątrz ^&i0rtC Tjatr* plus transformacja, np. przekształcenie bos-*t **[' _{y w} słodką wodą, święty miód, zdobywanie zaś — pobycie” Plus tranalokacja). Zresztą, uwzględniając to ••'^vr-_oWą»» percepcję przestrzeni w micie, również prze--ł*^k0    może być w pewnej mierze sprowadzone do

ulesłc*®¹"

^Ponieważ akt mitycznego „tworzenia** jako rodzaj fa-- -imego predykatu zakłada obecność co najmniej trzech

__tworzonego przedmiotu, źródła lub materiału

^tworzącego podmiotu — tablica ukazująca typ tworzenia ¹ * VIII), przedmiot, źródło i stwórcę (boga, demiurga, tahstera' kulturowego) może objąć wszystkie podstawowe 2ty o tworzeniu; uzupełniające wprowadzenie kategorii cosu (czasy początkowe i czasy ostateczne, trwałe lub postarzające się działanie poza czasem), a być może i prze-ftneni (globalnej/lokalnej) daje również możliwość oddzielenia mitów traktujących ściśle o tworzeniu od mitów eschatologicznych, legend itp.

Jeśli, na przykład, prześledzimy mity o pochodzeniu wody (jako żywiołu dobroczynnego — woda słodka, lecznicza, lub niszczącego — potop, powódź, oraz jako lokalnego konkretnego zbiornika wodnego — morze, jezioro, rzeka, potok) to w rubrykę „źródło lub materiał** trzeba by wpisać: ziemia, góra, kamień, jeżyna, dynia, wydrążone drzewo, zgniłe węże, brzuch żaby lub wieloryba, a także wino, krew, ślina, mocz, łzy, wody płodowe boga, świętego, potwora, pierwszej kobiety itd., jak również niektórych bohaterów mitu, uciekających przed prześladowaniami i zmieniających się w rzeki. W rubryce konkretyzującej warianty fabularne stwierdzilibyśmy obecność typu I (bóg-stwórca, boscy bliźniacy lub inne istoty two-rzą wodę), TI (rzeki — córki boga morza, ocean — syn ziemi i nieba), III (woda z krwi lub Śliny, którą bóg wydobywa z siebie), IV (bohater wydobywa wodę z przekłutego brzucha potwora lub odbiera ją wodnemu demonowi). VI (bóg stwarza wodę z jeżyny), VH (kobieta zamienia się w strumień itp.); typ V nie występuje. W rubryce „pod-korzenia” byłyby wymienione imiona niektórych bogow, demiurgów lub bohaterów kulturowych.

243