IMG99

(II: Struktura 80

zainteresowań takie innych nauk. Podejmując badania nad ikonografią i symboliką historyk sztuki nie może ograniczać się jedynie do własnej dziedziny, tak jak wówczas, gdy analizuje budową artystyczną obrazu, kolor, kompozycją czy fakturą. Ale w takich przypadkach ryzykuje, że przekroczy granice dzielące dyscypliny; dokcma czynu, którego domagają sią wprawdzie historycy różnych specjalności, czynu brzemiennego jednak w konsekwencje. Na początku naszego wieku mało ortodoksyjny historyk sztuki, jakim był znakomity Aby Warburg, sformułował program integracji nauk humanistycznych wychodząc od Jadania obrazów i symboli. Musimy tedy kolejno zastanowić sią teraz nad dalszymi podstawowymi pojęciami historii sztuki, takimi jak obraz i takimi jak znak.

Obraz i znak

1

Marc Blcch i I.ucien Febvre, których cytowałem na początku te] książki, żądali w 1928 r. obalenia przegród, dzielących dyscypliny w rozległym śwfecie nauk humanistycznych. Zadanie to, wynikało z pragnienia pełniejszego poznania procesów historycz nych, które winny być badane przez różne dyscypliny i różnymi metodami. Podobne dążenia wytworzyły w Niemczech dwadzieścia lat wcześniej kierunek badawczy niezwykle doniosły dla rozwoju historii sztuki, związany z nazwiskiem hamburskiego uczonego Aby Warburga. Warburg, syn bankiera, był jednym z pierwszych, którzy brali pod uwagę społeczne uwarunkowania zjawisk artystycznych i porzucili ideę autonomicznego świata sztuki uwzględniając w badaniach przekazy wizualne wszelkich rodzajów.

WarSurg; był historykiem sztuki, ale jego zainteresowania przekraczały jej obszar i obejmowały całą ludzką kulturę rozpatrywaną jako zbiór obrazów i symboli >. Gdy historycy sztuki koncentrujący uwagę na stylu dzieł sztuki, analizowali organizację ich wizualnej formy, dla Warburga przedmiotem istotnego zainteresowania był obraz i symbol. Badając obrazy w celu odkrycia ich znaczenia Warburg nie mógł ograniczyć się do badania ich wyłącznie wizualnego aspektu. Obrazy byty. dlań wyrazem idei stanowiących z kolei wynik oddziaływania na ludzi mechanizmów żyda społecznego. W konsekwencji obrazów nie można było zrozumieć bez ustawicznego odwoływania się do dziejów filozofii, ideologii, religii, a także do studiów nad sytuacjami społecznymi ) politycznymi.

Podobny zwrot, aczkolwiek o charakterze bardziej idealistycznym dokonał się równocześnie w obrębie wiedeńskiej szkoły historii sztuki, w późnych pismach Mau Dvofśka, który historię sztuki zidentyfikował prawie t historią ludzkiej myśli, historią