Kardas rodzia� strony&4 265

13

Zarządzanie procesem zmian

Monika Jasińska

Proces dokonujących się zmian o charakterze globalnym przejawia się w naszym kraju ze szczególnie zwiększoną siłą. Czynnikami warunkującymi nowe podejście w rozwoju organizacji są konsekwencje stanu stagnacji - charakterystycznego dla okresu sprzed 1989 roku - transformacji systemowej, reorganizacji strukturalnej oraz rosnącej konkurencji. Organizacje pierwszej potowy XXI wieku mają zatem do czynienia z dynamicznie zmieniającym się otoczeniem. Dlatego też, aby współcześnie miały one szansę odniesienia sukcesu, powinny posiadać umiejętność adaptowania się do przeobrażającego środowiska i przystosowywania ludzi do zmian sprzyjających postępowi.

Określając zmianę, można stwierdzić, że jest ona procesem wypełniania luki między niedoskonałą teraźniejszością a pożądanym stanem przyszłym. Zmianą określa się zatem zjawisko, które spełnia następujące warunki¹:

• powinna być postrzegana przez potencjał społeczny organizacji, zakładając intencjonalność tego, co nowe oraz twórczość autorów zmian,

• powinna mieć charakter empiryczny, tzn. możliwy do udowodnienia, że zaszły istotne modyfikacje jakiejś części organizacji w stosunku do stanu poprzedniego. Wobec powyższego, zmiana organizacyjna traktowana jest jako istotna modyfikacja niemalże każdej części organizacji lub też transformacja instytucji. W odróżnieniu od drobnych przemian, dokonywanych na bieżąco we wszystkich organizacjach, zmiana jest postępowaniem zakrojonym na większą skalę. Może dotyczyć np.: restrukturyzacji, czyli procesu głębokich zmian w kluczowych aspektach jej funkcjonowania, czy wprowadzenia systemu TQM. Zmiana odnosi się do przeobrażeń struktur i ról społecznych, norm, zwyczajów oraz wartości, które kształtują postawy, wzory relacji i działań między pracownikami w celu zwiększenia efektywności i rozwoju organizacji.

¹ E. Mastvk-Musial. Społeczeństwo i organizacje. Socjologia organizacji i zarzcyizania. Lublin 1999, s. 157.'

mierz

Pod pojęciem „przeobrażeń społecznych” rozumie się zatem względnie trwale zmiany, które zaszły w danym społeczeństwie lub jego poszczególnych elementach, „p.: jakiejś społeczności czy klasie społecznej, które uznawane są za coś nowego jakościowo w porównaniu ze stanem poprzednim^{1 2}. Natomiast rozwój interpretowany jest w tym ujęciu, jako długotrwały ciąg zmian, przebiegający w określonym kierunku. Polega on na różnicowaniu oraz łączeniu i wzbogacaniu stosunków między określonynń elementami. Posiadając charakter wartościujący oraz zmierzając do cenionych w organizacji i jej otoczeniu wartości, rozwój otrzymuje miano postępu³.

Organizacje dostrzegają zazwyczaj potrzebę wprowadzania zmian w sytuacji, gdy pewne okoliczności wskazują na to, że zmienia lub zmienić się ma jej otoczenie. Każdą zatem nową wartość uznaną przez pracowników w danym zakładzie pracy określa się innowacją⁴ wówczas, gdy zostanie wprowadzona w życie. Mogą nią być m.in. nowe rozwiązania techniczne, ekonomiczne, organizacyjne czy społeczne. Innowacyjność jako działalność ludzka, a także jej rezultat (innowacja) ma trzy zasadnicze właściwości:

• cechę obiektywnej nowości przedmiotu.

• znaczenie społeczno-ekonomiczne,

• wymaga zwykle pozytywnej oceny i akceptacji społecznej.

Mając powyższe na względzie, wprowadzenie innowacji w życie organizacyjne wiąże się z naruszeniem poprzedniego stanu oraz z koniecznością przestawienia i dostosowania się do nowych warunków. Dlatego też istotne jest to, że określone zmiany należy planować ze znacznym wyprzedzeniem, inne zaś ujawniać się mogą jako określona reakcja na nieoczekiwane wydarzenia. Cechą zmian zaplanowanych jest zatem przygotowanie icłi i uporządkowany sposób wprowadzenia, zgodnie z określonym schematem działań, co niejednokrotnie pozwala wyprzedzić przyszłe wydarzenia. Zmiana dostosowawcza realizowana jest z kolei bardziej stopniowo niż całościowo.

Bez względu na różnego rodzaju zmiany, każda wprowadzona nowość w organizacji uwarunkowana jest koniecznością dokonania zmian w strukturze zatrudnienia. organizacji pracy, zachowaniach i postawach jednostek oraz w układzie stosunków międzyludzkich. Ponadto zawiera w sobie możliwość rozwoju, ale również bardzo często (w ujęciu pracowników) możliwość stagnacji i powstania konfliktów. Za konstruktywne uważane są te modyfikacje, które wzbogacają motywację do pracy, zwiększają szansę na awans oraz wzrost pozycji zawodowej

Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego nr 1344, Katowice 1993. s.ll

¹J Lucewicz. Organizacyjne zachowania człowieka. Wyd AE we Wrocławiu. Wrocław 1999. s. 178

J Sztumski, Problemy teoretyczne związane z przyspieszeniem zmian społeczno gospodarczych.

Innowacja w organizacji to skutek wywołany przez zmianę zachowań jej uczestników albo też zmiana w procesie, tzn. w sposobie, w jaki ludzie pracują i coś wytwarzają.