P1090015

CZARNY HUMOR JAKO WYRAZ FILOZOFICZNEJ POSTAWY WOBEC ŚMIERCI... 77

Gngleking spośród wielu typowych wyrażeń określających umieranie i śmierć I wymienia następujące: „wykończyć się”, „klapnąć”, „wyprząc”, „kopnąć w kalendarz” ⁴⁹. Tę listę wzbogaca jeszcze Anna Jasik, dodając do niej wyrażenia funkcjo-nujące także w gwarze młodzieżowej. Są to: „walnąć w plecki”, „zrobić ostatni nu-f merek”, „wyluzować się”, „zwinąć żagle”, „spłacić dług naturze”, „wąchać kwiatki od spodu”, „wyjechać nogami do przodu” ⁵⁰.

Źródłem humorystycznych metafor i eufemizmów, odzwierciedlających przy tym intelektualną postawę i nastawienie emocjonalne personelu medycznego, jest również wygląd, temperatura i pozycja ciała zmarłego. Należą do nich takie eufemizmy jak np.: „ostygły”, „skostniały”, „drętwy”, „blady”, „sztywny”, „umrzyk", „truposz”, „zgniłek”, „truchło”⁵¹. Naturalnie w tejże grupie są też eufemizmy [wartościujące zmarłego, które znamionują się silnym odcieniem lekceważącym. Mamy więc, „martwego wałkonia”, „niedysponowanego lenia”, „przyjemniaczka”, „wkład do trumny”, „bagaż na drugi świat", „gotowca”, „mizerotę”, „szczęśliwca” °². Przedmiotem ironii lekarzy i pielęgniarek bywają również zaświaty przedstawiane w wielu często zabawnych metaforach, np. „pójść do diabła”, „zawinąć na łono Abrahama”, „powiększyć grono aniołków”⁵³. Także interakcja z owym nadnaturalnym wymiarem istnienia zawierać może szereg elementów komicznych. Obrazuje je niedawna wypowiedź znanej z noszenia wspaniałych kapeluszy Hanki Bielickiej po jej pobycie w szpitalu, gdy balansowała na granicy życia i śmierci. Jak relacjonowała, nie podobała się istotom z tamtej strony kurtyny w takim stanie, w jakim była, więc nie chciały jej do siebie przyjąć i powiedziały: „Wracaj po swój kapelusz” ⁵⁴.

Natomiast zastępcze określenia związane ze śmiercią, ale osadzone na regule metonimii, widzimy najczęściej w zwrotach związanych z trumną, grobem, lub cmentarzem⁵⁵. Na przykład trumnę konotuje się z jakąś częścią ludzkiej garderoby lub szkolnego wyposażenia, czy jeszcze czegoś innego. Przeto trumna to „sosnowa jesionka”, „drewniany szlafrok”, „dębowa kamizelka”⁵⁶ albo „gablota”, „piórnik”, „zestaw wypoczynkowy Hades”⁵⁷. Grób natomiast zyskuje miano „miesz-® Tamie, s. 119.

⁵⁵ A. Jasik, Dowcip tanatologiczno-funeralny, czyli czarny humor w języku uczniów, w: S. Gajda, D. Brzozowska (red.), Świat humoru, wyd. cyt. s. 198.

Tamże, s. 196. p Tamże.

A. Engelking, art. cyt., s. 124.

Wypowiedź telewizyjna Hanki Bielickiej z pierwszej dekady łistopada 2005.

^Jl> A. Engelking, art. cyt., s. 124.