pic 11 03 122329

1 1 . DODAWANIE

I ODEJMOWANIE, ROZDAWANIE I ROZDZIELANIE PO KILKA

11.1. O sposobach kształtowania umiejętności dodawania i odejmowania, a także o tym, jak można to zrealizować w przedszkolu

Kształtowanie umiejętności dodawania i odejmowania, rozdawania i rozdzielania po kilka, jest kontynuacją tego, czego dzieci nauczyły się licząc i ustalając, gdzie jest więcej, a gdzie mniej. W programie Dziecięca matematyka'⁰' dla czterolatków i pięciolatków są przewidziane następujące treści kształcenia:

•    Ustalanie wyniku dodawania i odejmowania - liczenie przedmiotów-dokładanie lub zabieranie kilku i liczenie dla ustalenia, ile jest po każdej takiej zmianie; czterolatki manipulują mniejszą liczbą elementów, a pięciolatki większą;

•    Dodawanie i odejmowanie na palcach, pięciolatki dodatkowo mają liczyć na innych zbiorach zastępczych (na patyczkach, fasolkach, kamykach itp.);

•    Sytuacje zabawowe, które wymagają dodawania i odejmowania -

dla czterolatków są one prostsze, a dla pięciolatków bardziej skomplikowane;

•    Rozdawanie przedmiotów według umowy - każdy ma dostać po tyle samo - łatwiejsze dla czterolatków, trudniejsze dla pięciolatków.

Podobnie, jak w przypadku wdrażania dzieci do ustalania równolicznosci. umiejętności dodawania i odejmowania, treści te są tradycyjnie kształtowa ne w grupach sześciolatków, jako sposób przygotowania ich do nauki sz o nej. Z naszych doświadczeń wynika, że jest to o wiele za późno. W następnej części tego rozdziału wyjaśnimy, jak kształtuje się umiejętność

¹⁰¹ Program: Dziecięca matematyka, s.30-34.

243

dodawania i odejmowania w umysłach dzieci. Uważne przeczytanie tego tekstu pomoże zrozumieć, że dodawanie i odejmowanie musi być kształtowane już w grupie trzylatków, a także u czterolatków i pięciolatków.

W załączonych scenariuszach są dokładne informacje, w jaki sposób kształtować umiejętności opisane w treściach. Jeżeli czterolatki będą miały kłopoty w czasie zajęć przedstawionych w tych scenariuszach, trzeba koniecznie cofnąć się i zrealizować to, co jest przeznaczone dla trzylatków,¹⁰² a potem poprowadzić zajęcia według tego, co proponujemy.

Jak przedszkolaki dodają i odejmują, a także, jak rozdają przedmioty, aby każdy dostał tyle samo

Umiejętności te kształtują się w powiązaniu z liczeniem przedmiotów w taki sposób, że najpierw dziecko liczy, aby ustalić ile jest, a potem uczy się dodawać i odejmować, a także rozdzielać po tyle samo. Podobnie jak w liczeniu, także i w zakresie kształtowania umiejętności dodawania oraz odejmowania, można wyróżnić pewne prawidłowości rozwojowe. Warto je poznać, jeżeli chce się pomóc dzieciom przejść na wyższy poziom kompetencji.

Już w trzecim roku życia (a nawet wcześniej) można zaobserwować zachowania, które wskazują, że dziecko interesuje się dodawaniem i odejmowaniem i próbuje określić skutek tego typu zmian.

1    J- ~ z--J '----- w ■

Jeżeli dziecko ma wiele okazji do liczenia przedmiotów, szybko przechodzi na następny poziom kompetencji, także w zakresie dodawania i odejmowania. Przestaje go satysfakcjonować ocena na oko i dlatego po każdej zmianie typu: dodać i odjąć, chce osobiście policzyć przedmioty, którymi manipulowano. Woła: ja sam... i dosuwa kilka przedmiotów, na przykład kasztanów (do tych, które już ma), a potem liczy je razem tak, jak umie. Podobnie zachowuje się przy odejmowaniu. Mówi: ja sam, patrzy na swoje kasztany, odsuwa kilka i resztę liczy tak, jak umie.

Kiedy trzylatek obserwuje czynność dodawania (dokładanie, dosuwanie), spontanicznie stwierdza: dużo... Teraz jest dużo! I rzeczywiście w wyniku dodawania jest więcej. Podobnie jest przy odejmowaniu - dziecko widząc efekt odejmowania (zabieranie, odsuwanie, odkładanie) woła: mało... Teraz jest mało! Kieruje się oceną na oko. Obejmuje wzrokiem przedmioty, ale nie wyodrębnia każdego osobno. Ono po prostu widzi, że wszystkiego razem jest po manipulacji więcej (albo mniej), bo zajmuje więcej (mniej) miejsca.