SCX 3200 140511270802

dokonaniu podobnej operacji konieczne jest zazwyczaj przeprowadzenie korekt intonacyjnych, co nie jest dla piszczałek korzystne).

W wiatrowniach rejestrowych typu membranowego uszkodzone membrany muszą być wymienione na nowe. Wymiana membran jest z reguły kłopotliwa, powiązana z rozbiórką wia-trowni oraz ze zdejmowaniem z niej piszczałek. Stanowi to podstawową wadę wiatrowni membranowej. Niedogodności związane z usuwaniem uszkodzeń przyczyniły się do zaniku zainteresowania wśród organmistrzów wiatrownią membranową. Obecnie wiatrownie tego typu budowane są sporadycznie.

Urządzenia sterujące otwieraniem i zamykaniem głosów są w wiatrowniach rejestrowych dostępne zazwyczaj łatwiej, niż elementy traktury gry. Łatwość dostępu do nich uzależniona jest od dostępu do komory wiatrowej.

Wiatrownie tonowe posiadają jeszcze jedną ważną zaletę. Otóż można umieszczać je w organach na dowolnej wysokości, począwszy od umieszczenia ich na podłodze. Nawet w najniższym położeniu dostęp do traktury i wentyli wiatrowni tonowej może być zapewniony w sposób nieskomplikowany. Inaczej ma się rzecz w przypadku wiatrowni rejestrowych. Wiatrownie rejestrowe muszą być umieszczone na takiej wysokości, żeby istniał swobodny dostęp do traktury gry. W przypadku traktury pneumatycznej musi zostać zapewniona możliwość wyjęcia konduktu, w przypadku traktury mechanicznej możliwość jej regulacji względnie wymiany drobnych elementów. W związku z tym niemożliwe jest ustawienie wiatrowni rejestrowej na podłodze, ponieważ konieczne jest zapewnienie dostępu do niej od dołu. Ta właściwość wiatrowni rejestrowych przyczyniła się w pewnym okresie do zaprzestania budowy tzw. pozytywów, których wiatrownie umieszczane były na poziomie podłogi chóru. Zauważyć należy, że konieczność umieszczania wiatrowni rejestrowych na pewnej wysokości (conajmniej 1 m od poziomu podłogi, jeśli budowniczy przewiduje możliwość dokonywania regulacji mechanizmów bez przeszkód) utrudniać może znacznie budowę organów z zastosowaniem wiatrowni rejestrowych w przypadkach, w których wysokość pomieszczenia nie jest wystarczająca. Przy zastosowaniu wiatrowni tonowych trudności te zostają zredukowane do minimum.

Obserwując organy dziewiętnastowieczne można zauważyć, że organmistrzowie stosujący wiatrownie tonowe (Ladegast, Ca-vaille-Coll) budowali w swoich organach pozytywy umieszczone na balustradzie chóru. Organmistrzowie stosujący inne typy wiatrowni nie budowali pozytywów między innymi dlatego, że rzecz była w takich przypadkach technicznie niemożliwa.

Zauważyć należy również, że możliwość wybudowania jednej z sekcji w charakterze pozytywu decydować może o możliwości wybudowania całych organów w przypadku, kiedy miejsce na chórze jest niezbyt obszerne. Generalnie rzecz biorąc, przy zastosowaniu wiatrowni tonowych uzyskuje się większą oszczędność miejsca i większą ilość możliwych rozwiązań technicznych niż przy użyciu wiatrowni rejestrowych.

Wiatrownie tonowe charakteryzują się od strony muzycznej niezmiernie ważną zaletą. Po naciśnięciu klawisza, wpuszczenie powietrza do piszczałek należących do wszystkich stojących na jednej przegrodzie głosów odbywa się w nich przy pomocy tylko jednego wentyla. W związku z powyższym, warunki zadęcia tych piszczałek są w sposób automatyczny ustalone w jednakowy sposób, ponieważ ani wymiary przegrody, ani odległości wlotów piszczałek od wentyla nie mogą na skutek warunków zewnętrznych ulec zmianie.

W wiatrowniach rejestrowych sprawa wygląda inaczej. Przez naciśnięcie jednego klawisza uruchomionych zostaje tyle wentyli, ile jest głosów na wiatrowni (zwykle od kilku do kilkunastu). W celu skoordynowania ruchu wentyli konieczne jest przeprowadzenie regulacji każdego z nich z osobna.

W wiatrowniach rejestrowych stożkowych lub z wiszącymi klapami, działających w powiązaniu z trakturą mechaniczną albo z dźwignią Barkera regulacja możliwa jest poprzez zmianę odległości dolnych końców wentyli, zaopatrzonych w tym celu w odpowiednie urządzenia, od elementów traktury.

Niezamierzone rozregulowanie nastąpić może w wyniku odkształcenia podkładek po dłuższym czasie pracy lub innych elementów mechanizmu odpowiedzialnego za uruchamianie wentyli należących do jednego klawisza. Wentyle wpuszczające powietrze do piszczałek różnych głosów otwierać mogą się wtedy w sposób niekontrolowany — jedne wcześniej, drugie później. Powstałe różnice w czasie otwierania się wentyli są wprawdzie

77