SDC13255

Część pierwsza

JĘZYKOZNAWSTWO JAKO NAUKA

Rozdział I

KILKA UWAG

O DOTYCHCZASOWYCH POGLĄDACH NA PRZEDMIOT I METODY BADAWCZE JĘZYKOZNAWSTWA

I. Powstanie językoznawstwa jako samodzielnej nauki

Językoznawstwo zawdzięcza swoje powstanie procesom dezintcgracyjnym w nauce zapoczątkowanym na wielką skalę w dobie oświecenia. Szeroko pojęty przełom wieku XVIII i XIX doprowadził nie tylko do wyodrębnienia się naszej nauki z tradycyjnej filologii, ale także np. archeologii i etnografii z historii, a z filozofii - psychologii i estetyki. Każda z tych nowo ukonstytuowanych nauk starała się przede wszystkim o określenie własnego przedmiotu badań i własnej lub własnych metod badawczych. Przyjmuje się najczęściej, iż językoznawcom udało się to w początkach XIX w.'

Nie znaczy to jednak, by pojedynczymi zagadnieniami lingwistycznymi nie zajmowano się już wcześniej. Od starożytności, zarówno śródziemnomorskiej jak i pozaeuropejskiej, trwa zainteresowanie językiem. Pojawiają się liczne prace podejmujące ważną, a nawet - jak w wypadku Heraklita lub Demokryta - kluczową dla naszej nauki problematykę. Brak jednak tym wystąpieniom jasno określonego pola badawczego, nie mówiąc już o metodologii, która bez zdefiniowania takiego pola nie mogła się rozwinąć. Mówiąc najogólniej, Grecję starożytną charakteryzowało podejście do języka od strony filozoficznej poprzez stawianie pytań, jakie narzucała ówczesna epistemologia. Rzym zaś jest nastawiony głównie na tematy gramatyczne wynikające z zadań szeroko rozumianej stylistyki.

¹W polskiej literaturze językoznawczej por. na len lemat przede wszystkim T. Milewski. Zarys językoznawstwa ogólnego, LI. Lublin 1947, s. 27-38; lenie, Językoznawstwo, Warszawa 1975, s. 34-35; M. Ivić, Kierunki w lingwistyce, tłum. A, Wieizbicka, Wrocław 1966, a. 29-35; B. Malmbcrg. Nowe drogi w językoznawstwie, tłum. A. Szulc, Warszawa 1969,3.15-22.