skanuj0005

potocznie nazywa się sumiaąiem, kieruje się trzecią wielką zasadą

Cały ten system jest więc ze swej istoty wewnętrznie zantagonizowany, tak że człowiek skazany jest na nieustanne konflikty wewnętrzne i wewnętrzne rozdarcie. Zasadnicza sprzeczność zachodzi między naturalnymi dążeniami Id i społeczną moralnością reprezentowaną przez Superego. W konsekwencji Ego, które ma zarówno realizować dążenia ślepych popędów pod naciskiem Id, jak też przeciwstawiać się im pod nakazem Superego, pozostaje w stałej rozterce, tym bardziej że samo stara się kierować zasadą realizmu, naruszanego zarówno z jednej, jak i z drugiej strony. Ta wewnętrzna sprzeczność ma konsekwencje emocjonalne i zarazem poznawcze.

Opór rzeczywistości i hamulce wewnętrzne prowadzą do niezaspokojenia potrzeb i dążeń naturalnych, powodując wewnętrzne stany frustracji. Jest to mieszanina emocji, złości, lęku poczucia bezsilności, zniechęcenia i depresji, która prowadzi nierzadko do wybuchów agresji przeciw światu, a nawet przeciw sobie samemu. Z drugiej strony, uleganie popędom wbrew normom moralnym i obiektywnym możliwościom prowadzi do poczucia winy, które jest nie mniej męczące.

Wszystko to kształtuje poznawczą treść świadomości człowieka. Przede wszystkim deformuje świadomy obraz rzeczywistości bądź to w kierunku zgodności z popędami, bądź też w kierunku zgodności z zasadami moralnymi.

W świadomości człowieka występują przede wszystkim te elementy, które są znaczące ze względu na konflikt między Id i Superego. Jednakże świadomość pozwala człowiekowi również antycypować zdarzenia przyszłe, a więc przewidywać także własne frustracje i ich nieprzyjemne konsekwencje emocjonalne. Wskutek tego może się on bać również własnych przeżyć przykrych, a nawet bać się własnego lęku. W związku z tym w Ego kształtują się nie tylko pozytywne mechanizmy realizacji popędów, ale także negatywne m e e h a niżmy obronne mające na celu chronienie Ego przed konfliktami i ich emocjonalnymi konsekwencjami.

Freud przedstawił w sposób wielce dramatyczny i z wielkim talentem literackim ową domyślną walkę między Id i Superego, jaka toczy się nieustannie w człowieku, jak manichejska walka dobra że złem.

Nieświadome popędy biologiczne dążąc do realizacji, starają się di ii rzec do świadomości człowieka, której reprezentantem jest Ego. i' diiakże Ego, powołane do życia jako narzędzie owych popędów, zaczyna u; im przeciwstawiać pod naciskiem Superego, nie dopuszcza ich do wiadomości i wypiera je z niej. Wypieranie jest jednym z głównych pojęć psychoanalizy. Ego działa tu jak cenzor, który na zlecenie odgórne mc pozwala ujawniać się pewnym treściom. Było to oczywiście odbicie i /.oczywistej cenzury moralnej purytańskiego społeczeństwa.

Wypieranie jest szczególnie silne w „grzesznych” sprawach seksu, ale występuje również we wszystkich innych przypadkach, w których zachodzi sprzeczność między tym, co człowiek chciałby, a tym, co powinien. Na przykład ludzie bardzo łatwo zapominają o swoich obowiązkach lub i isobistych zobowiązaniach, które nie są im na rękę. Wypierane są również /r świadomości wspomnienia rzeczy przykrych i wstydliwych, natomiast wspomnienia przyjemne łatwiej utrzymują się w świadomości. Ta teza 11 „optymistycznej tendencji pamięci” jest także jedną z bardzo popularnych i oryginalnych koncepcji Freuda. W porównaniu z klasyczną, asocjacyjną h-orią pamięci nie jest to jej zaprzeczenie, lecz uzupełnienie, zwrócenie uwagi na fakt, że w niektórych przypadkach zapomnienie nie polega na bezpowrotnym zatarciu śladów, lecz raczej na ich chwilowym zablokowaniu, lak że kiedy przyczyny wyparcia ze świadomości ustąpią, człowiek może znowu wszystko sobie dobrze przypomnieć. Jest to więc nie zatarcie śladów przeżyć, lecz zepchnięcie samych przeżyć do nieświadomości, ich czasowe zablokowanie.

Elementy treści wyparte ze świadomości nie tylko nie przestają istnieć i trwają w nieświadomości, ale mają nawet silną tendencję do powrotu do niej — tak długo, jak długo potrzeba, której są wyrazem, nie została zaspokojona. Ale równocześnie, jak długo działa wewnętrzna cenzura, która je ze świadomości wypiera, tak długo ich droga bezpośredniego powrotu do świadomości jest zamknięta. Szukają więc one dróg zastępczych i przedostają się do świadomości w formie zamaskowanej, aluzyjnej lub symbolicznej. Symbole te mogą być różne, mają zarówno postać pojęciową, jak też postać symbolicznych wypowiedzi, zachowań, a nawet procesów fizjologicznych,

67