skanuj0010 5

26 Cechy społeczeństwa pluralistycznego

moralnego, który uważany jest za prawdziwy ze względu na fakt, że pochodzi z sumienia (VS 32)¹. Niestety mentalność społeczeństwa pluralistycznego - jak zauważa Jan Paweł II - ma duży wpływ na postawy i zachowania chrześcijan, w wyniku czego „ich wiara traci żywotność i właściwąjej oryginalność” stając się niejednokrotnie nową zasadą myślenia i działania w życiu osobistym, społecznym i rodzinnym (VS 88). Mentalność ta często jest podporządkowana procesom produkcyjnym oraz systemowi spędzania wolnego czasu.

Sekularyzacja, która uobecnia się w społeczeństwie pluralistycznym poprzez hedonizm, pragmatyzm, pogoń za sukcesem, odrzucaniem norm etycznych, prowadzi do relatywizmu moralnego i do obojętności religijnej. Dla wielu ludzi Bóg znika z ich egzystencjalnego horyzontu. Żyją oni jakby Boga nie było, umieszczając siebie wprost poza problematyką wiary i niewiary². Subiektywizacja wiary prowadzi również do częściowej lub warunkowej przynależności do Kościoła (PVD 7). W warunkach społeczno-kulturowego pluralizmu jest ona przechodzeniem od religijności do indyferentyzmu a nawet praktycznego nihilizmu³.

; Pluralizm nie jest uważany za zło, które należy wyeliminować,¹ lecz traktowany jest jako fakt, z którym należy się liczyć⁴. Kościół, który jest znawcą spraw ludzkich, widząc zagrożenia i wewnętrzną walkę, będącą udziałem człowieka żyjącego w społeczeństwie pluralistycznym, powinien poprzez swoją obecność i duszpasterstwo roztoczyć troskę, w świetle której egzystencja człowieka w społeczeństwie pluralistycznym nabierze nowego blasku i nadziei.

§ 2. ZMIANA MIEJSCA I ROLI KOŚCIOŁA W SPOŁECZEŃSTWIE PLURALISTYCZNYM

Społeczeństwo preindustrialne charakteryzowało się ustabilizowaną strukturą społeczno-ekonomiczną. Było to społeczeństwo zamknięte na wpływy ponadlokalne, odznaczało się małą ruchliwością i niemal niedostrzegalnymi przemianami społeczno-kulturowymi. W ramach wspólnoty lokalnej zaspokajano podstawowe potrzeby życiowe człowieka. Nakładające się na siebie układy społeczne sprzy-Juły kształtowaniu się interakcji społecznych o charakterze bezpośrednim i osobistym.

Społeczeństwo preindustrialne gwarantowało poprzez swoje instytucje trwanie i skuteczność działania Kościoła. Chrześcijaństwo legitymizowało zastane struktury społeczne, przystosowywało się do nich i sankcjonowało często istniejący porządek społeczno-polityczny. Religia spełniała funkcję integracyjną i dostarczała ludziom sensu w życiu codziennym. Przyczyniała się ona wydatnie do Integracji społeczeństwa. Stabilizacja stosunków społecznych w społeczeństwie preindustrialnym gwarantowała stabilność religii i potwierdzała jej wiarygodność. Występowała daleko idąca identyfikacja społecznie uznanych wartości, norm i wzorów zachowań z wartościami i normami religijnymi. Religia była do pewnego stopnia Jedyną propozycją światopoglądową, nie musiała konkurować z innymi światopoglądami i walczyć o uznanie społeczne. Towarzyszyła ona człowiekowi w jego indywidualnym, rodzinnym i społecznymi życiu⁵.

Homogeniczne społeczeństwo epoki preindustrialnej kształtowało chrześcijan tradycyjnych. Socjalizacja religijna przebiegała bez zakłóceń, bo społeczne i.kościelne wartości i normy utożsamiały się w wiciu miejscach. Kościelne i cywilne podmioty socjalizacji były z

1

   Drożdż, jw. s. 96.

2

   Jan Paweł II. Przemówienie do uczestników plenarnego zebrania Sekretariatu dla Niewierzących 5 III 1988 r. OR 9:1988 nr 3-4 s. 28.

3

   F. Kaufmann wyróżnia cztery fazy tego przejścia: a) odkościelnienie, które jest zobojętnieniem wobec wszelkich norm, zasad i środków zbawienia podawanych przez Kościół; b) odchrześcijanienie, które jest zobojętnieniem wobec chrześcijańskiego systemu znaczeń; c) indyferentyzm wobec wszelkiej religii jako zobojętnienie wobec zbiorowych systemów znaczeń i wartości; d) agnostycyzm i praktyczny nihilizm jako zobojętnienie wobec wszelkich zobowiązań o charakterze zarówno kolektywnym, jak i indywidualnym. F. Kaufmann. Religion und Modernitaat. So-zialwissenschaftliche Perspektiven. Tiibingen 1989 s. 158-160.

4

   Zob. Kongregacja do Spraw Duchowieństwa. Ogólna Instrukcja Katechetyczna nr 3.

5

^w J. Mariański. Kościół w społeczeństwie przemysłowym. Warszawa 1983 s. 49-SO; P, M. Zulehner. Einjuhrung in den pastorałen Beruf. Ein Arbeitsbuch. Munchen 1977 s. 43-45.