skanuj0020

108 Neurofizjologia

108 Neurofizjologia

zaburzenia mowy po uszkodzeniu półkuli dominującej

niedowład połowiczny po stronie przeciwnej uszkodzenia mózgu

podrażnieniem ostrym narzędziem \ skóry bocznej części stopy. U ludzi zdrowych takie podrażnienie powo-duje zgięcie stopowe wszystkich palców (patrz ryc. 86).

Niedowłady wywołane uszkodzeniem rozwijającym się na poziomie torebki są zwykle rozległe z powodu zgromadzenia włókien drogi pirami-dowej na małej przestrzeni ukrwio-nej przez końcowe odgałęzienie tętnicy środkowej mózgu. Niedowład typu torebkowego jest połowiczy (hemiparesis) i bardziej nasilony w kończynie górnej niż dolnej. W miarę cofania się niedowładu mogą powrócić ruchy kończyny dolnej, potem proksymalnych odcinków kończyny górnej i w końcu samej ręki, ale ruchy precyzyjne palców zwykłe nie wracają nawet po latach od „udaru” mózgu.

Nagłe i całkowite przerwanie ciągłości rdzenia prowadzi do wystąpienia zespołu objawów określanych mianem wstrząsu rdzeniowego. Jest to wynik nie tyle samego urazu rdzenia, ile raczej zniesienia tonicz-

'i

-■

zgięcie grzbietowe palucha i zgięcie podeszwowe czterech palców

odruch Babińskiego' w uszkodzeniu dróg piramidowych

Ryc. 86. A: Niedowład połowiczy lewostronny.

Zaburzenia mowy występują tylko przy uszkodzeniu negO działania pobudzającego Wyz-pólkuHdominuj_ącej(w_gNettera).B:OdruchBabiń-    _{i ter CNS Qa ośrod]d rdze}_ ‘

skiego przy uszkodzeniu dróg piramidowych,    .

wywołany drażnieniem bocznej części stopy    niowe.

Neurony ośrodków odruchowych

pnia mózgu oraz motoneurony rdzenia znajdują się dzięki stałemu pobudzeniu '* przez drogi zstępujące w strefie zwiększonej podprogowo pobudliwości. Nagłe przerwanie tych dróg chwilowo znosi pobudliwość ośrodków rdzeniowych, warunkując zniesienie odruchów. Poniżej miejsca uszkodzenia dochodzi do zniesienia ruchów dowolnych z powodu porażenia wiotkiego wszystkich mięśni unei>'| wionych przez segmenty rdzenia leżące poniżej poziomu przecięcia (ryc. 87). Na-‘ stępuje też zanik czucia, zniesienie napięcia mięśniowego, wypadnięcie wszy-;, stkich odruchów, tak rozciągowych, jak i zgięciowych, zatrzymanie moczu i stolca , oraz przejściowo także spadek ciśnienia krwi i zanik potliwości. Porażenie mięś- ||| niowe jest wynikiem uszkodzenia drogi piramidowej. Jeżeli uszkodzenie rdzenia leży w obrębie segmentów szyjnych, dochodzi do śmierci na skutek zatrzymania W oddychania w wyniku braku aktywności motoneuronów zaopatrujących przepoi m nę (nerwy przeponowe) i mięśnie międzyżebrowe. Jeżeli przecięcie rdzenia znaj-./JI duje się poniżej segmentów szyjnych, skurcze mięśni międzyżebrowych ustąją^ ale oddychanie jest utrzymane dzięki skurczom przepony. Jak wspomniano pop

li )    wyżej, zniesienie odruchów soma

Ryc. 87. Porażenie poprzeczne na różnej wysokości rdzenia kręgowego

tycznych i automatycznych jest spowodowane wyeliminowaniem tonicznego działania „torującego” i „ułatwiającego”, jakie wyższe ośrodki nerwowe wywierają na ośrodki rdzeniowe. Zatrzymanie moczu i stolca jest wynikiem zwiększenia napięcia zwieracza pęcherza i odbytnicy. Objawy wstrząsu rdzeniowego utrzymują się u człowieka przez okres około 3 tygodni, po czym następuje stopniowy powrót czynności odruchowych rdzenia. Szybkość ustępowania wstrząsu rdzeniowego u różnych gatunków zwierząt może trwać od paru minut (żaba) do paru dni (małpa), co wiąże się ze stopniem rozwoju CNS i zależnością rdzenia od wyższych ośrodków mózgowych (encefalizacja). Im wyższy jest poziom rozwoju CNS, tym mniejsza samodzielność rdzenia, a co za tym idzie, tym dłuższy okres wstrząsu.

Pierwszym zwiastunem odzyskiwania przez rdzeń „automatyzmu” jest mimowolne lub spontaniczne opróżnianie pęcherza i odbytnicy, gdy wypełnienie tych narządów osiągnie pewien stopień (automatyzm pęcherza i odbytnicy). Następnie wracają odruchy skórne i głębokie mające swe-ośrodki w segmentach rdzenia poniżej miejsca uszkodzenia. Pojawia się odruch zginania pod postacią patologicznego odruchu Babińskiego. Dochodzi także do wzmożenia napięcia mięśniowego. Po upływie miesięcy rozwija się zwiększona aktywność ruchowa i pod wpływem bodźców np. mechanicznych, działających na powierzchnię skóry poniżej przecięcia, występuje odruch zginania z jednoczesnym opróżnianiem pęcherza i odbytnicy oraz obfitym poceniem. Jest to tzw. odruch masowy. Jednak ruchy dowolne i funkcje czuciowe wypadają na zawsze. Powrót odruchów, a nawet pojawienie się wzmożonej pobudliwości odruchowej (hiperrefleksja) tłumaczy się zwiększoną liczbą receptorów i wzmożoną pobudliwością, jaką neurony ośrodków odruchowych rdzenia wykazują w stosunku do swych mediatorów po odnerwieniu przez wyższe ośrodki (nadwrażliwość odnerwieniowa).

Połowicze (poprzeczne) uszkodzenie rdzenia daje objawy określane jako zespół Browna-Seąuarda. Obraz kliniczny obejmuje zaburzenia ruchowe po tej samej stronie i poniżej uszkodzenia w postaci zaniku ruchów dowolnych, wzrostu napięcia mięśniowego i wygórowania odruchów. Ponadto występuje upośledzenie czucia dotyku i czucia głębokiego po tej samej stronie oraz upośledzenie czucia bólu i temperatury po stronie przeciwnej (poniżej uszkodzenia) (ryc. 88).