skanuj0020

_____    puwuuuje, ze dany drobnoustrój chorobotwórczy

jest często zdolny do wywoływania choroby u jednego gatunku zwierzęcia, podczas gdy dla innego jest niechorobotwórczy. Gdy w obrębie jednego gatunku występują wyraźne różnice rasowe i genetyczne w odporności na zakażenia, mówimy o ódpomości osobniczej.

Wpływ na odporność osobniczą mają między innymi: wady genetyczne reaktywności układu immunologicznego, stan odżywiania, wiek, Napromieniowanie promieniami jonizującymi,deki immunosuper-syjne, Równowaga hormonalna itp. Inaczej mówiąc odporność wrodzą? nu, czyli uwarunkowana genetycznie, wynikająca z budowy i funkcji całego organizmu, zależy od stanu skóry i błon śluzowych, które stanowią naturalne bariery chroniące nas przed wtargnięciem do organizmu zarazków. Inną barierą ochronną są odruchy, jak np. kichanie, kaszel, łzawienie, bakteriobójcze działanie śliny, soku żołądkowego, łez oraz obecność w płynach ustrojowych „bojowniczych” lizosomów. Organizm posiada także zdolność reagowania odczynem zapalnym na czynniki zakaźne. Odporność wrodzoną można utracić, jak w przypadku choroby AIDS, czyli tzw. nabytego zespołu upośledzenia odporności (AIDS - z ang. Acąuired Immunodeficiency Syndrome), spowodowanego ludzkim wirusem niedoborów immunologicznych (HIV - z ang. Humań Immunodeficiency Virus).

Odporność nabytajest wynikiem indywidualnych doświadczeń organizmu zwiążMyćhż walką z zarazkami, jak np. w przypadku przebycia choroby zakaźnej. Czas trwania tego typu odporności może wynosić od kilku tygodni (np. w grypie) do wielu lat po wyzdrowieniu (np. dur brzuszny, plamisty, ospa). Odporność nabywamy także w sposób sztuczny poprzez szczepienia ochronne (czas jej trwania jest różny).

Jak wynika z ryciny 4.1., odporność nabyta (swoista) może przybierać postać bierną i czynną. Odpornośćyhiej:ną oznacza stąn-względ-lej, przejściowej niewrażliwości na czynmki zakaźne, który został v zbudzony przez podanie J^eciw&iał uprzednio wytworzonych w organizmie innego gospodarza, a nie wytworzonych czynnie w danym ;ospodarzu. Ponieważ przeciwciała ulegają stałemu rozpadowi, a nowe ię nie wytwarzają, bierna ochrona trwa krótko - zwykle tylko kilka zgodni. Przeciwciała mogą być przekazywane drogą naturalną przez iżysko matki bądź wraz z jej mlekiem w czasie karmienia niemowlaka

nabytą bierną naturalną. Mogą też istnieć przeci    ■ _z goto-

VJ noworodka przez 4-6 miesięcy życia przed _z odpornością spoiitymi zakażeniami) _ i wtedy mamy do czy    „.zekazywane

nabytą bierną natur_al„_ą. Mogą też istnieć    _ej / golo

na drodze sztucznej przez podanie surowicy odp y^_{nmoScią na}.

^{h} ą} Odporność może mieć charakter czynny. Odpornos^czyf

to stan, ^W^mod.pomość.organizmu wytwawa stę p    ^ _pr0.

nego tont^tu z obcym antygenem, nP- ^dr0 ?° ' * ^ć naturalną bib duktami. Oporność nabyta czynna może mieć pos*    _prze-

sztuczną. Odporność nabyta czynna naturalna jes _efe^_tem celo-chorowania, zaś odporność nabyta czynna sztuczna J    _{ych lub}

----- —^Ł^vv.    ------ , i .u ^rndnktÓW DaJU.ci.yj

zabitych drobnoustrojów czy ich antygenów P organizm go-nych). w obu przy_padkach odporności nabytej czynn J s _ieagować

spodarza czynnie wytwarza przeciwciała, a ^{kom lta} “ .L przez tygo-

_rv,___P7vnna rozwija się woi v ,

wego zastosowania tzw. szczepionek (tj. ^ws^^rf^y    <_nktów bakte™-

zabitych drobnoustrojów czy ich    ^

W obu    ^annmości nabytej czynn j &

spodarza czynnie wytwarza przeciwciała, a komorki u ą    ^etyg0.

na obce substancje. Odporność czynna rozwija się    f

dnie lub dni, lecz ma tendencję do utrzymywania się pr zwykle lata (por. Jawetz i wsp., 1991)-

4.2. ODPORNOŚĆ NA STRES JAKO KATEGORIA PSYCHOLOGICZNA

Przypomniano podstawowe wiadomości nai temat °^P°^°_nie w aspekcie biologicznym, by zwrócić uwagę na^ _{analogią do}

do psychologii stresu pojęcia odporność na stres j p_rZyjmując, że pierwotnego biologi_Cz_neg_{0 zna}czenia tego pojęć a. _{t zyd} może analogia taka jest dozwolona, należy zwrocie uwagę, ii_ustrująccg° tylko niektórych jej odmian. Odwołując się do schema _ _cz^_ciowo klasyfikację odporności można powiedzieć, że może _ętre 7'\_fj swojej . wykorzystana do naszych celów. I tak, odporność n    _{moze we}

postaci naturalnej (nieswoistej) gatunkowej .P^rzeja^ gżenia, jak wrodzonych programach gatunkowych reakcji na stres ^_ldldony np. reakcja ucieczki _{przed wr0}giem. Ten typ odporności uw g.v jest w tzw. biologicznych teoriąchstresu.