skanuj0025

w formalnych cechach zachowania, które da się sprowadzić do poziomu energetycznego i czasowej charakterystyki reakcji. Autor zakłada, że pierwotną cechą temperamentu jest reaktywność, rozumiana jako taka cecha organizmu, która determinuje względnie stałe różnice indywidualne w wielkości (intensywności) reakcji (Strełau, 1985, s. 275), Przyjmując jako wskaźnik odporności na stres poziom wykonania oraz koszt psychofizjologiczny, możemy prześledzić związek temperamentu z odpornością na stres. Wiele danych eksperymentalnych uzyskanych w laboratorium Strelaua (1985) sugeruje istnienie takiego związku.

Przypomnijmy, że w koncepcji Strelaua reaktywność może być rozpatrywana jako główna dymensja temperamentu, a aktywność jako główny regulator zachowań związanych z radzeniem sobie ze stresem. Reaktywność i aktywność są niezależnymi dymensjami, wyznaczającymi energetyczny poziom zachowania. Reaktywność jest to typowy dla jednostki stosunek wielkości reakcji do siły wywołującego ją bodźca. Uwzględniając jednostki, które zajmują ekstremalne pozycje na wymiarze reaktywności wyróżniamy osoby wysoko i nisko reaktywne. Osoby wysoko reaktywne charakteryzują się wysoką wrażliwością na bodźce i niską wydolnością, a więc są mniej odporne na stres. Jednostki z przeciwnego bieguna reaktywności są nisko wrażliwe oraz wysoko wydolne, a więc odporne na stres.

Regulacyjna rola aktywności polega na podejmowaniu aktywności równoważnej do radzenia sobie ze stresem, wyznaczanej przez poziom reaktywności. Nisko reaktywne jednostki będą nawet preferowały aktywność o charakterze stresowym (np. piloci), natomiast wysoko reaktywne jednostki będą unikały tego rodzaju aktywności. Aktywność jest więc cechą temperamentu, która determinuje ilość i zakres tolerowania stresowych zdarzeń życiowych. W celu zrozumienia współdziałania reaktywności i aktywności należy odwołać się do koncepcji optimum aktywacji D. O. Hebba (1965) lub do koncepcji optymalnej stymulacji C. Leuby (1965). Zgodnie z tą ostatnią koncepcją, jednostka dostarcza sobie stymulacji odpowiednio do optymalnego poziomu stymulacji, w obszarze którego działa najbardziej efektywnie. Zbyt intensywna stymulacja motywuje jednostkę do podjęcia działań obniżających poziom uzyskanej stymulacji do optymalnego. Aktywność w koncepcji Strelaua jest więc regulatorem psychologicznym, który umożliwia podejmowanie działań, mających na celu utrzymanie optymalnego poziomu stymulacji, co ma niewątpliwie znaczeni^ y radzeniu sobie ze stresem.

Szczególnie istotne dla pracy w warunkach ^sowych wydają się właściwości wyznaczone przez niską reaktywny, tj. odporność na stres i zakłócenia, łatwość mobilizacji i koncentruj, możliwość długotrwałego wysiłku bez spadku efektywności, odjj_orpość na zmęczenie i deficyt snu, łatwość regeneracji po wysiłku. Cec^y te decydują o większej przydatności osób nisko reaktywnych do prą_cy w warunkach stresowych, charakteryzujących się wysoką stymulacją

Wpływ reaktywności na poziom wykopią zadań psychomotorycznych badała Janina Maciejczyk (1975), ^aktywność została oszacowana na podstawie indeksu alfa w zapisie spoczynkowym EEG. Sprawność psychomotoryczną badano przy pomo_cy aparatu Piórkowskiego, który bada zdolność dostosowania się dej _narzuconych wymagań w zakresie szybkości spostrzegania i adekwą_tnego reagowania na bodźce optyczne. Bodźce eksponowano w tempie _n^rzuconym 80, 100, 120 i 140 impulsów na minutę. Przyjęto, że duże t_&nąp° ekspozycji 120, 140 imp., a tym samym ograniczenie czasowe _st^nowi dostatecznie trudną sytuację do sprawnego reagowania. W baliach wzięło udział 40 pilotów nisko i 40 wysoko reaktywnych. Pona^ uprzedzono badanych, że ich wynik będzie miał wpłyW na przedłużcie licencji lotniczej i stosowano krytykę. Na podstawie wyników b^ó nie stwierdzono statystycznie istotnych różnic w sprawności psy^pmotorycznej przy tempie ekspozycji 80, 100, 140 imp. na min. Ek^zycja 120 imp. na min okazała się różnicująca ze względu na pozką ^aktywności (nisko reaktywni x=32,52, wysoko reaktywni x=23,90; _t=^8,62 dla p-0.05). Tempo 140 imp. na min stanowiło zbyt duże obą^enie percepcyjno-motoryczne dla obydwu grup badanych.

Uzyskane przez J. Maciejczyk wyniki potwierdzają założenie o większej zdolności adekwatnego reagowania na, ^dźce o wzrastającym tempie ekspozycji (sytuacja stresowa) osób nią^ reaktywnych.

W innych badaniach eksperymentalnych ta autorka wykazała, że w sytuacji stresowej piloci nisko reaktywuj ^odejmują decyzje szybciej i bardziej prawidłowo niż piloci wysoko _r^aktywni (Maciejczyk, Terelak, 1974).

Wyniki przedstawionych badan nad wpły\%^ reaktywności na efektywność działania nie są zdaniem Strelaua    jednoznaczne,

337