str005

/ułożymy, że lego typu instrument ma indeks odczytowy /iut|duji|cy się w linii pionu przechodzącej przez środek S koła pionowego. Na podstawie rysunków 1.2 oraz 1.3 mamy

a = 90° — R,    (1.2)

a = R_p — 270°    (1.3)

gdzie: a — poprawna wartość kąta pionowego,

R, — odczyt koła zrektyfikowanego dokonany przy KL; R_p — odczyt koła zrektyfikowanego dokonany przy KP;

I ^ I    KP

I u /v« /viu /a równo R,, jak i R_p uzyskano po uprzednim doprowadzeniu do górowania pci lici /yka libeli kolimacyjnej. Koło wierzchołkowe uważamy tu za zrektyfikowane, l«*r.li indeks odczytowy leży w linii pionu przechodzącej przez środek S tego koła i oś celowa zajmuje położenie 0° — 180°.

Dysponując więc instrumentem z kołem zrektyfikowanym, poprawną wartość kąta pionowego a obliczamy z odczytów R, korzystając ze wzorów (1.2) i (1.3).

Często jednak, mimo zgrania obrazów końców pęcherzyka libełi kolimacyjnej, indeks odczytowy nie znajduje się w linii pionu, lecz jest od niej odchylony o niewielki kąt M, zwany błędem indeksu. Mówimy wtedy, że koło wierzchołkowe nie jest zrektyfikowane. Przyjmując, że przy KL indeks umieszczony w lewym dźwigarze jest przesunięty w kierunku obiektywu, na podstawie rysunku 1.4 mamy

a = 90° — 0_L + M    (1.4)

gdzie: a poprawna wartość kąta pionowego,

O, odczyt koła niezrektyfikowanego dokonany przy KI .

M — błąd indeksu.

1*0 przechyleniu lunety pi/• /    > mi przy KI* (rys. 1.5) indeks znajduje się

« dźwigarze prawym, odchylimy ima/ ml plonu o kąt M w kierunku okularu. Mamy "Udy. zgodnie z rysunkiem

a O,, 270°-M    (1.5)

pizy czym O_p oznacza tu odczyl kola nie/.rektyfikowanego, dokonany przy KI*.

lak widać, instrumentem z niezrektyfikowanym kołem wierzchołkowym można wyznaczyć poprawną wartość kąta pionowego, korzystając ze związków (1.4) i (1.5), w których występuje wartość błędu indeksu M. Ponieważ każdorazowe jej uwzględ nianie przy obliczaniu poszczególnych kątów byłoby uciążliwe, podamy sposób ominięciu tej niedogodności.

Wprowadzimy oznaczenia

a_L = 90°-O_L    (1.6)

a_P = O_p — 270°    (1.7)

i podstawimy je do (1.4) i (1.5), otrzymując

a = a_L + M a = a_P — M

ikipl, po zsumowaniu stronami

2oc = a_L + a_P

oiaz

«"^(«L + a_P)    (1.8)

lak widać, średnia arytmetyczna z wielkości z, i <*,. jest poprawną wartością kąta pionowego. Obserwacje trzeba jednak wykoniu pi zy obu położeniach kola pionowe