Strona0260

260

chowe. Przy tym w pewnej chwili prędkość klocka i koła zamachowego wyrównuje się, tj. prędkość względna staje się równa zeru. W tej chwili klocek łączy się z kołem zamachowym i zaczyna się poruszać razem z nim do następnego zerwania. Opisany tu ruch jest przedstawiony na rys. 10.21, na którym x ~ 0 oznacza położenie klocka przy nienaciągniętej sprężynie.

Analizując części składowe układu drgającego samowzbudnego z rys. 10.17, szukamy jego części najważniejszych: źródła energii - silnika, układu drgającego - sprężyny (lub sprężyny i masy klocka). Rolę zaworu spełnia tu mechanizm więzów, który albo łączy klocek z kołem zamachowym na skutek tarcia spoczynkowego, albo puszcza klocek w chwili zerwania. Sprzężenie zwrotne układu drgającego z zaworem polega na tym, że siła sprężystości sprężyny powoduje oderwanie klocka w określonym jego położeniu.

10.8.3. Flatter

Zjawisko tu opisane ma duże znaczenie dla budowy samolotów. Chodzi o niebezpieczne drgania skrzydeł i opierzenia ogonowego samolotów - drgania, które powstają przy określonej prędkości lotu i prowadzą nadzwyczaj szybko -w ciągu kilku sekund po wystąpieniu - do zupełnego zniszczenia i zguby samolotu. Zjawisko to nosi nazwflatter (ang. flutter - drżenie, trzepotanie).

Jest zrozumiałe, że zbadaniu tego groźnego zjawiska poświęcono baczną uwagę. Obecnie mechanizm jego jest dostatecznie wyjaśniony i przy każdej nowej konstrukcji prowadzi się obliczenia w ten sposób, by flatter nie mógł wystąpić. Teoria flatteru i związane z nią obliczenia są dość skomplikowane.

Mechanizm flatteru ma charakter czysto aerodynamiczny. Energia konieczna do wzbudzenia drgań samowzbudnych zostaje dostarczona przez przepływający strumień powietrza. Strumień ten wytwarza, jak wiadomo, siłę nośną skierowaną w górę i utrzymującą samolot w powietrzu. Druga siła składowa wytwarzana przez strumień to skierowana do tyłu (tj. w kierunku przeciwnym aniżeli kierunek ruchu samolotu) siła oporu.

Nas jednak nie interesują te stale działające siły, lecz siły zmienne, które powstają podczas drgań skrzydła. Jeżeli siły te są skierowane przeciwnie niż kierunek prędkości ruchu drgającego skrzydła, wywołują zanikanie drgań (opór dodatni). Jeżeli zaś powstające podczas drgań skrzydła siły zmienne są skierowane w każdej chwili w kierunku prędkości ruchu drgającego, to będą one roz-