0000005

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA CHORÓB UKŁADU NERWOWEGO W WIEKU DZIECIĘCYM

Wczesne dzieciństwo to okres ujawnienia się chorób wrodzonych lub też powstałych w okresie okołoporodowym. Przyjmuje się, że stanowią one aż 80% wszystkich zaburzeń dotyczących układu nerwowego występujących u niemowląt i dzieci przedszkolnych. Większość z nich jest następstwem zadziałania czynnika uszkadzającego na układ nerwowy w okresie rozwoju płodowego, co doprowadza do trwałego, lecz nie postępującego zaburzenia jego rozwoju i funkcjonowania. Mimo wrodzonego charakteru choroba nie zawsze jest widoczna w pierwszych miesiącach życia dziecka, ale ujawnia się stopniowo w miarę dojrzewania układu nerwowego. Ujawnienie się jej nie oznacza jednak postępu samej choroby. Postęp choroby ma miejsce tylko w mniej licznej grupie zaburzeń, również wrodzonych, u których podłoża leżą w większości genetycznie uwarunkowane zaburzenia metabolizmu. Tutaj nierzadko prześledzić można jak gdyby wyścig choroby z postępem rozwoju dziecka. Początkowo postęp rozwoju przeważa nad postępem choroby. Po pewnym czasie jednak choroba zyskuje przewagę, co prowadzi do mniej lub bardziej szybkiego nasilania się jej objawów.

Około 20% chorób układu nerwowego powstających w okresie wczesnego dzieciństwa przypada na zaburzenia powstałe już w toku życia osobniczego. Są to najczęściej następstwa zakażenia lub różnorodnych urazów. Skutki ich są tym większe i rozleglejsze, im młodszego osobnika dotyczą. Przebycie ich zaburza nierzadko w nieodwracalny sposób dalszy rozwój dziecka, który chociaż postępuje, to odbiega od normy.

Trwały charakter większości zaburzeń neurologicznych u dzieci oraz istniejąca niedojrzałość układu nerwowego, wymagająca stosowania odrębnych i zmieniających się w czasie kryteriów diagnostycznych, powoduje, że ustalenie właściwego, ostatecznego rozpoznania możliwe jest zazwyczaj dopiero po dłuższej obserwacji dziecka. Dało to podstawę do stworzenia pojęcia „rozpoznania rozwojowego". Z „rozpoznaniem rozwojowym" wiążą się również zmieniające się w czasie, dostosowane do etapu rozwoju i stawianych na tym etapie dziecku wymagań metody leczenia.

Podane wyżej odrębności etiologiczne, jak też zmienność zarówno diagnostyki, jak i terapii stanowią o swoistym charakterze chorób układu nerwowego w wieku dziecięcym.

Część ogólna

PATOFIZJOLOGICZNE ODRĘBNOŚCI

UKŁADU NERWOWEGO ORAZ METODY BADANIA

NEUROLOGICZNEGO DZIECKA

ZBIERANIE WYWIADU

Prawidłowo zebrany i właściwie zinterpretowany wywiad stanowi podstawę oceny neurologicznej dziecka. Stąd też w żadnym wypadku nie należy go zaniedbywać. Rozmowa z matką lub obojgiem rodziców odbywać się musi w nastroju spokoju i życzliwości. Oprócz danych dotyczących skarg, z którymi zgłaszają się rodzice, w każdym przypadku należy zebrać informacje dotyczące rozwoju psychoruchowego dziecka. Dobra znajomość norm rozwojowych jest szczególnie istotna w pracy lekarza środowiskowego, który musi umieć wychwytywać dzieci o zaburzonym rozwoju nawet wtedy, gdy ich rodzice tych nieprawidłowości nie dostrzegają.

W każdym przypadku należy zapoznać się z wpisem w książeczkę zdrowia dotyczącym przebiegu porodu i okresu noworodkowego. Zawarte tam informacje posłużyć mogą do ew. kwalifikacji dziecka do grupy dyspanseryjnej dzieci z zagrożenia okołoporodowego. Są to tzw. czynniki znacznego zagrożenia — informacje mówiące o istnieniu w wywiadzie cią-żowo-porodowym, bądź też w okresie noworodkowym, nieprawidłowości wykazujących wysoki stopień korelacji z ew. zaburzeniami w rozwoju dziecka. W przypadku wyraźnych nieprawidłowości w zachowaniu i rozwoju, jak również innych zaburzeń, takich jak drgawki, niedowłady, dążyć należy do ustalenia, czy choroba ma charakter postępujący, czy też nie postępujący. W odniesieniu do niemowląt i młodszych dzieci przedszkolnych uzyskanie odpowiedzi w tej sprawie nastręczać może duże trudności. Niekiedy do jednoznacznego wyjaśnienia charakteru zaburzeń konieczna jest dłuższa obserwacja dziecka.

13