0000009

6 Rehabilitacja

mieniu współczesnym wyłoniła się dopiero w społeczeństwach tzw. krajów rozwiniętych, które z pobudek humanitarnych i ekonomicznych poczuły się odpowiedzialne za skutki wojen, epidemii, chorób wrodzonych, coraz częstszych wypadków, chorób cywilizacyjnych. 0 postępie polityki społecznej i odkryć naukowych końca XIX oraz całego XX w. zadecydowały następujące czynniki:

1.    Rozwój idei humanitaryzmu oraz dążenie do zrównania praw społecznych i ekonomicznych wszystkich ludzi bez względu na stan ich zdrowia. Świadczy o tym np. działalność rządu polskiego powstałego w czasie powstania krakowskiego przeciwko Austrii w 1846 r. Mimo że działał on tylko dwa dni, opracował konstytucję i ogłosił manifest, w którym stwierdził, że „upośledzony od przyrodzenia na duszy i ciele znajdzie bez upokorzenia niechybną pomoc całego społeczeństwa".

2.    Osiągnięcia medycyny dotyczące kompensacji nieodwracalnych uszkodzeń organizmu (produkcja protez), dzięki którym przywrócona zostaje zdolność do pracy i nauki.

3.    Osiągnięcia pedagogiki specjalnej dotyczące nauczania niewidomych, nie-słyszących czy przewlekle chorych poprzez rozwój metody terapii pracą.

4.    Osiągnięcia psychologii oparte na odkryciach naukowych w dziedzinie fizjologii układu nerwowego, inicjujące nową wiedzę o osobowości człowieka, metodach psychoterapii oraz rozwoju poradnictwa zawodowego.

5.    Rozwój systemu ubezpieczeń społecznych i rentowych oraz wprowadzenie orzecznictwa inwalidztwa i instytucji ZUS.

6.    Osiągnięcia nauk technicznych i bioinżynierii, przyczyniające się do rozwoju przemysłu zaopatrzenia ortopedycznego, rehabilitacyjnego, budowy aparatów fizykoterapeutycznych, do komputeryzacji sprzętu i urządzeń dla osób niepełnosprawnych, takich jak np. protezy bioelektryczne, aparaty' słuchowe, maszyny do pisania i różne urządzenia sterowane przez komputery, obsługiwane przez osoby z porażeniem cztero kończynowymi, samochody dla inwalidów.

7.    Zmiany polityki ekonomicznej państw prowadzące do uwzględnienia potrzeb coraz większej populacji obywateli niepełnosprawnych i uświadomienia społeczeństwu, że usamodzielnianie i zatrudnianie osób niepełnosprawnych w przedsiębiorstwach spółdzielczości inwalidzkiej prowadzi do pomnażania dochodu narodowego.

8.    Rozwój kultury fizycznej i sportu wyczynowego dla osób „sprawnych inaczej”, organizowanie letnich i zimowych igrzysk, tzw. paraolimpijskich.

1.2. Wielokierunkowość ewolucji rehabilitacji

Rozwój rehabilitacji jest przykładem procesu ewolucyjnego prowadzącego do zmian poziomu życia osób niepełnosprawnych, powodując stopniowe przechodzenie do warunków bardziej złożonych lub pod pewnym względem doskonalszych. Najpierw myślano o resocjalizacji weteranów wojennych po 1 oraz 2 wojnie światowej. Myśl tę wzbogacił o aspekty medyczne H. Rusk, lekarz internista z Missouri (USA). Prowadząc w czasie 2 wojny światowej szpital połowy, zauważył, że lekko ranni żołnierze, którzy uprawiali różne formy rozrywek ruchowych, powracali do zdrowia szybciej niż żołnierze, którzy byli mało aktywni ruchowo. Lekarz ten jest uznawany za twórcę koncepcji medycyny rehabilitacyjnej, która z czasem zainicjowała rozwój i jej zróżnicowanie na rehabilitację medyczną, psychologiczną, społeczną i zawodową.

W Polsce Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej, stwierdzając od lat pięćdziesiątych niezwykle spontaniczny rozwój rehabilitacji medycznej, ustaliło w 1967 r. oficjalny plan rozwoju tej dziedziny w czterech podstawowych kierunkach specjalistycznych: 1) choroby narządu ruchu, łącząc w tej jednej grupie tak różne specjalności lekarskie, jak: ortopedia z traumatologią, neurologia, neurochirurgia, chirurgia ogólna i reumatologia; 2) choroby układu krążenia; 3) choroby psychiczne oraz 4) choroby płuc, w tym gruźlicę. To „wstępne” ukierunkowanie medycyny rehabilitacyjnej spowodowało nieuchronne wyodrębnianie się specjalistycznych pojęć i metod rehabilitacji, m.in. ortopedycznej, neurologicznej, reumatologicznej, kardiologicznej, psychiatrycznej, pediatrycznej, gerontolo-gicznej, narządu słuchu i wzroku itd. W rehabilitacji neurologicznej na uwagę zasługuje wpływ odkryć dokonanych przez neurobiologów „dekady mózgu” (1990-2000) na przyspieszenie tempa jej rozwoju. Ponadto zróżnicowanie administracyjne placówek opieki zdrowotnej w kraju (podlegały wówczas m.in. MON, MSW, PKP) przyczyniło się do powstania m.in. rehabilitacji przemysłowej. Występująca w medycynie tendencja do powstawania podspecjalności lekarskich, związana z pojawieniem się nowych metod i technik terapeutycznych, odbija się nadal na wielokierunkowości rozwoju rehabilitacji, a zatem - także na wieloznacznym rozumieniu pojęcia rehabilitacja. Niemniej jednak termin „rehabilitacja” utrzymuje się, pomimo jego - zdaniem purystów - niedoskonałości, jako przydatny skrót myślowy, zaakceptowany jako termin umowny przez cały świat.