0000026

4. BADANIE NIEMOWLĄT I DZIECI

Badanie neurologiczne niemowląt i dzieci opiera się na tych samych zasadach co badanie dorosłych, konieczne jednak są tu pewne modyfikacje, nieuchronne zaś — pewne ograniczenia. Dlatego poświęcamy temu tematowi oddzielny rozdział.

WYWIADY

Poród. W wywiadach neurologicznych dotyczących noworodka lub dziecka nalęży zwrócić specjalną uwagę na szczegóły ciąży, porodu i okresu niemowlęcego. Wniknięcie w takie sprawy, jak czas trwania i łatwość rozwiązania, konieczność użycia narzędzi przy porodzie, uraz lub zamartwica, wreszcie ogólny stan noworodka, pozwala uchwycić pewne momenty wykazujące związek z chorobą bieżącą. Choroby matki podczas ciąży mogą wywierać poważny wpływ na potomka, przy czym szczególną rolę odgrywają różyczka, cukrzyca i zatrucie ciążowe. Ponieważ u dzieci urodzonych przedwcześnie stwierdza się często określone choroby układu nerwowego, należy uwzględnić czas trwania ciąży oraz wagę dziecka przy urodzeniu. Powinno się również pamiętać o konflikcie serologicznym oraz żółtaczce. Jeśli żółtaczka nie miała charakteru zwykłego, trzeba sprawdzić wyniki badań pracownianych oraz sposób leczenia. Jeśli idzie o pierwsze dni i tygodnie życia, to charakter i rozwój czynności spontanicznych oraz tryb żywienia niemowlęcia mogą dostarczyć wskazówek, czy stan układu nerwowego jest nienaruszony. Jednakże należy wziąć pod uwagę, że oznaki upośledzenia mózgu, np. spastyczność czy atetoza, mogą nie wystąpić przed upływem 6 miesięcy życia i że rozpoznania nie da się ustalić przed ukończeniem przez dziecko pierwszego roku życia. Wczesna faza rozwoju może wydawać się prawidłowa nawet przy braku półkul mózgowych.

Rozwój. Przyjęło się notować przybliżone daty nabywania przez dziecko pewnych umiejętności. Nie należy jednak trzymać się tych dat niewolniczo, z uwagi na możliwe odchylenia. Ważniejszy natomiast jest wzorzec wzrostu przy uwzględnianiu ogólnego stanu dziecka. Szybkość nabywania nowych umiejętności bywa rozmaita, zarówno u jednego i tego samego dziecka, jak i u różnych dzieci. Jeśli w rodzinie jest więcej niż jedno dziecko, rodzice mogą łatwo czynić porównania i dostrzegać odchylenia bystrzej niż rodzice jedynaka. Szczególną uwagę trzeba zwracać na okres, gdy rozwój zwalnia się, ustaje czy cofa się, oraz na ewentualną utratę pewnych umiejętności. Rozwój dzieci w wieku szkolnym można oceniać na podstawie ich przystosowania się do trybu życia w szkole oraz osiąganych postępów w nauce. Gdy konieczne okazuje się oznaczenie wieku umysłowego, należy wykonać dokładne badania psychometryczne. Jeśli dziecko jest za małe lub jeśli oznaki opóźnienia rozwoju umysłowego czy ruchowego nie są wyraźne, badanie trzeba powtarzać. Przed ukończeniem 18 miesięcy życia nie zachodzi miarodajna korelacja między wynikami badania stanu umysłowego a późniejszym rozwojem. Dzieci ślepe lub głuche oraz dzieci dotknięte poważnym upośledzeniem stanu fizycznego nastręczają specjalne problemy badawcze i interpretacyjne.

Poniższy zarys obejmuje spostrzeżenia, które należy uwzględniać w ocenie rozwoju dzieci najmłodszych.

1    mieńąc

Unosi głowę, gdy leży na brzuchu Wodzi oczyma za światłem Zwraca uwagę na głosy

Czynności ruchowe noszą charakter uogólniony Reakcja na ukłucie jest opóźniona i uogólniona Obecność rozmaitych odruchów niemowlęcych

2    miesiące

Uśmiecha się, gaworzy Ruchy silne i uogólnione

Zamyka oczy pod wpływem jaskrawego światła Skręca głowę dla śledzenia przedmiotów

3    miesiące Grucha i chichocze Ogląda i ssie palce

Bodziec bolesny wywołuje ruch podrażnionej kończyny Zaczyna utrzymywać głowę w pozycji pionowej Zaczynają słabnąć odruchy niemowlęce

■ł miesiące

Sięga po zabawkę i chwyta ją

Kończyny poruszają się w sposób niezależny

Zwraca się w stronę dźwięku

6 miesięcy

Rozpoznaje przedmioty i osoby Przekłada zabawkę z ręki do ręki Unosi głowę, leżąc na wznak