00383

Owe utojpjg-ukazują miejsca nader różne nie tylko w dosłownym, przestrzennym tego słowa znaczeniu. Ukazują różnejdeały społeczne, różne systemy wartości, różne.tęsknoty.uiadzieje.    >

Nie_maJednei.UtopiL gdyż nie ma jednolitej ludz-kości_i,jednolitych-społeczeństw. Podróż do lepszego świata jest wszakże faktem stałym i powszechnym, toteż Utopia zmienia nieustannie swe położenie. Gdyby miała się gdzieś zatrzymać na stałe, tym samym skończyłaby się. jej egzystencja. Na Ziemi pozostałyby same .^itopie” (realne społeczeństwa) tak bardzo pogodzone ze swoim losem, że niezdolne do jego poprawy.

Utopia czasu

Istniało już wiele książek o wyimaginowanych podróżach na wyspy szczęśliwe, kiedy w 1761 roku ukazała się we Francji książka Merciera Rok 2440. Zawierała ona obraz świata dość niepodobny do tego, jaki oglądali na co dzień współcześni autora Obrazu Paryża. Pokój panuje między narodami. Nierówność bogactw wprawdzie istnieje, ale zniknął zbytek i .wrogość klas społecznych. Bastylia jest siedzibą Świątyni Miłosierdzia. Religia wyzwoliła się od fanatyzmu, a papież ogłasza Katechizm rozumu ludzkiego. Literaturze obca jest frywolność; pełni ona rolę poważnej nauczycielki moralności. Skazańcy sami najbardziej pragną swojej śmierci, ich zaś kaci ronią w czasie egzekucji łzy i przywdziewają żałobę.

W sumie owa wizja lepszego świata nie odznaczała się niczym nadzwyczajnym. Poszczególne pomysły były już wtedy mniej lub bardziej znane; inni autorzy prześcigali nawet Merciera wynalazczością i radykalizmem swych rozwiązań. Na pozór wszystko to już było. Gdyby autor umieścił swoją Utopię gdzieś w Ameryce lub Australii, nie przyciągałaby ona zapewne uwagi historyków myśli społecznej. Bez żadnej szkody można ją byłoby zresztą przenieść na jakąś daleką wyspę. Istota zmyślenia pozostałaby nie zmieniona. Różnica polega na tym, że to zmyślenie zostało upozorowane na antycypację.

85