0126

Systemy polityczne współczesnego świata

kategorią relewancji politycznej. Należy jednak pamiętać, że zjawisko różnicowania poziomu relewancji partii politycznych jest charakterystyczne dla rywalizacyjnych systemów partyjnych. W układach pozbawionych tej właściwości każdej partii politycznej (jeżeli oczywiście nie mamy do czynienia z monopartyjnością) zostaje z góry przypisana określona rola. Proces instytucjonalizacji takiej konfiguracji partii politycznych nie jest determinowany wynikami wyborów powszechnych, a może wynikać np. z założeń ideologicznych czy przyjętych rozwiązań prawnych (konstytucyjnych).

W rywalizacyjnych systemach partyjnych występuje szereg kategorii partii politycznych, biorąc na punkt wyjścia określenie ich poziomu relewancji „systemowej”. Nas będą interesowały tylko te spośród nich, które w naszym przekonaniu mają szczególny wpływ na wyznaczenie mechanizmu funkcjonowania systemu partyjnego i charakter rywalizacyjnych powiązań wewnątrzsystemowych. Chodzi więc o kategorie partii: dużych i małych, inicjujących i dopełniających oraz centrowych. Zanim jednak przejdziemy do charakterystyki poszczególnych kategorii partii politycznych, kilka słów poświęcimy zjawisku relewancji politycznej i sposobowi jej konceptuali-zacji.

3. Relewancja partii politycznej

G. Sartori w cytowanej już pracy z 1976 r. zaproponował test relewancji jako sposób „liczenia” partii politycznych, który pozwała na określenie ich doniosłości w określonej konfiguracji rywalizacyjnych powiązań, zwanej systemem partyjnym. Opiera się on na uwzględnieniu potencjału koalicyjnego partii, tzn. stwierdzeniu, czy była ona kiedykolwiek brana pod uwagę jako ewentualny partner w przetargach koalicyjnych, oraz potencjału szantażu politycznego, a więc możliwości wymuszenia na pozostałych partiach przyjęcia określonej taktyki politycznej, której nie zastosowałyby w „normalnej” sytuacji. Oba testy traktuje on jako alternatywne, co oznacza, że zastosowanie pierwszego ogranicza tylko do partii prosystemowych, znajdujących się w kręgu zainteresowania w procesie konstruowania koalicji gabinetowych, zaś drugiego - tylko do partii antysystemowych, i to tylko tych, które dysponują znacznym poziomem poparcia wyborczego. W obu testach mamy do czynienia z poten-cjalnością oddziaływania, czyli w pierwszym przypadku z możliwością wejścia partii do koalicji, a nie z samym w niej udziałem, zaś w drugim - z możliwością wymuszenia określonego zachowania, a nie realnym zachowaniem tego rodzaju. Włoskiemu

122