0 3

wady na drodze do uzyskania bardziej amerykańskiej osobowości.

Ogólnie rzecz biorąc, można stwierdzić, iż szkołom amerykańskim udaje się sprostać wyzwaniu wychowywania dzieci w wieku przedszkolnym i klas początkowych w duchu niezależności, polegania na samym sobie i inicjatywy. Dzieci w tym wieku wydają się w znacznej mierze wolne od uprzedzeń i lęków, pochłonięte przede wszystkim własnym rozwojem i uczeniem się, poznawaniem nowych przyjemności płynących z nawiązywania więzi poza rodziną. To zaś -zanim rozwinie się w dziecku poczucie indywidualnej niższości - musi dawać nadzieję na powstanie „związków inicjatywnych”, na równość z tymi wszystkimi, którzy całym sercem przykładają się do pełnego przygód, wspólnie przeżywanego procesu uczenia się. Z drugiej strony, indywidualne sukcesy dzieci o różnym pochodzeniu i nieco zaburzonych zdolnościach wystawiają je na szok amerykańskiego wieku dojrzewania: standardyzację indywidualności i nietolerancję wobec „odmieńców”.

Trwała tożsamość ego, jak stwierdziliśmy, nie może narodzić się bez ufności wyniesionej z pierwszej fazy oralnej. Proces formowania się tożsamości nie może zostać zakończony bez nadziei na spełnienie, które rozciąga się od dominującego wizerunku dorosłości do początków życia dziecka i które - jako namacalny dowód zdrowia społecznego - stwarza na każdym etapie dzieciństwa i adolescencji narastające poczucie siły ego. Zanim więc przejdziemy do problemów dotyczących tożsamości w naszych czasach, musimy teraz określić miejsce tożsamości w życiu człowieka. W kolejnym rozdziale omówimy listę cech ego, które wyłaniają się podczas krytycznych momentów jego rozwoju - czyli listę kryteriów, dzięki którym jednostka dowodzi, iż jej ego jest w danej fazie wystarczająco silne, aby zintegrować harmonogram rozwoju swego organizmu ze strukturą instytucji społecznych.

ROZDZIAŁ 7

\ Osiem okresów w życiu człowieka

1. PODSTAWOWA UFNOŚĆ A PODSTAWOWA NIEUFNOŚĆ

Pierwszym przejawem zaufania społecznego u niemowlęcia jest łatwość przyjmowania pokarmu, głębokość snu i bezbolesne wypróżnianie. Doświadczenie wzajemnego dopasowania się jego rozwijających się zdolności receptywnych i matczynych sposobów dostarczania pokarmu pomaga mu krok po kroku zrekompensować złe samopoczucie, spowodowane tym, że homeostaza, z którą przyszło na świat, nie osiągnęła jeszcze stabilności. Podczas coraz dłuższych okresów czuwania niemowlę odkrywa, iż przygody, jakie przeżywają jego zmysły, skutkują uczuciem oswojenia z otoczeniem, zbiegającym się z uczuciem wewnętrznego dobra. Formy zaspokojenia i związani z nimi ludzie stają się równie dobrze znani, jak targające dzieckiem dolegliwości wypróżniania. Pierwszym społecznym sukcesem dziecka jest więc pozwolenie matce na zniknięcie z pola widzenia bez wyrażania lęku i gniewu, ponieważ matka stała się już czymś dla niemowlęcia wewnętrznie pewnym i zarazem zewnętrznie przewidywalnym. Taka zgodność, konsekwencja, ciągłość oraz identyczność doświadczeń zapewniają podstawowe poczucie tożsamości ego, które zależy - jak sądzę -od rozpoznania istnienia wewnętrznej populacji zapamiętanych i oczekiwanych doznań oraz wizerunków, które są mocno skorelowane z zewnętrzną populacją znanych i dających się przewidzieć rzeczy i ludzi.

To, co nazywamy tutaj ufnością (trust), jest bardzo zbliżone do używanego przez Therese Benedek terminu „zaufanie” (confidence). Jeśli wolę używać słowa „ufność”, to dlatego, iż jest w nim więcej naiwności i wzajemności: mo-

- 257 -