1 1614

winęly mowy czynnej i przy porozumiewaniu sic posługują się głównie gestami, okrzykami, pojedynczymi sylabami lub pojedynczymi słowami, powinny być kierowane na specjalistyczne badania lekarsko-psychologiczne, aby w razie potrzeby odpowiednio wcześnie mogły skorzystać z pomocy logopedy.

Prawidłowo rozwijające się dziecko w wieku przedszkolnym poszerza i wzbogaca swój słownik, coraz lepiej stosuje reguły fonetyki i gramatyki swojego języka (6 - b. 1990). Rozpoczynając naukę w klasie „zerowej” powinno swobodnie posługiwać się mową potoczną, poprawnie wymawiać głoski (p. „Zaburzenia mowy”, rozdz. 8) i umieć za pomocą mowy w prosty sposób przekazywać innym swe myśli, odczucia czy pragnienia. Częstym zjawiskiem jest tworzenie przez dzieci w wieku przedszkolnym własnych słów, tzw. neologizmów - np. „zaświecacz” = wyłącznik elektryczny, „zimionka” = płaszcz na zimę. utworzonych bądź od funkcji przedmiotów, bądź przez analogię („zimionka — jesionka”).

Poziom rozwoju mowy jest jednym z najbardziej istotnych wskaźników stopnia dojrzałości szkolnej (6 - e, 1990). U progu szkoły w coraz większym stopniu mowa nabiera cech funkcji symbolicznej, oderwanej od konkretnego obiektu i coraz ściślej wiąże się z rozwojem myślenia - analizą sytuacji i planowaniem działań. Zachodzi też proces uwewnętrzniania się mowy, choć dzieci w wieku szkolnym jeszcze chętnie głośno wypowiadają kolejne kroki i operacje dokonywane np. przy rozwiązywaniu zadania arytmetycznego czy przy pisaniu.

Pierwsze lata nauki (kl. „0”, I, II) to okres, w którym dziecko powinno opanować podstawy mowy pisanej. Dzięki odpowiedniej dojrzałości analizatora wzrokowego i kinestetyczno-ruchowego może ono już zacząć rozpoznawać złożone znaki graficzne, jakimi są litery alfabetu, a następnie odtwarzać je pisząc. Do trudnej nauki pisania niezbędne jest dobre funkcjonowanie wszystkich trzech analizatorów: wzrokowego, słuchowego, kinestetyczno-ruchowego oraz odpowiednio do wieku rozwinięta zdolność do dokonywania analizy i syntezy symboli graficznych (na temat zaburzeń tych funkcji patrz: rozdz. 22).

Czynnikiem sprzyjającym rozwojowi mowy jest środowisko wychowawcze dziecka. Przemawianie do dziecka, opowiadanie mu, co się w danej chwili robi, nazywanie przedmiotów i czynności, czytanie bajek i opowieści, rozmawianie stymulują rozwój mowy, wzbogacają słownik dziecka, ułatwiają naśladowanie poprawnej wymowy, akcentu i struktur gramatycznych języka. Zachęcanie do czytania, oprócz walorów poznawczych, sprzyja rozwojowi analizatora wzrokowego, a przez to ułatwia naukę innych przedmiotów w starszych klasach, np. rozpoznawanie symboli geograficznych na mapie czy figur geometrycznych.

Rozwój myślenia

Rozwój funkcji poznawczych niemowlęcia wiąże się z jego postawą badawczą wobec otoczenia, mającą swe podstawy w odruchu oricntacyjno-badawczym. Postawa badawcza rozwija się wraz z manipulacją, a w wieku poniemowlęcym coraz bardziej istotną rolę w efektywnym poznawaniu zaczyna odgrywać mowa (6- b, 1990). Myślenie dzieci w tym wieku określane jest jako konkretno-obra-zowc i polega na analizie i syntezie kompleksu bodźców spostrzeżeniowo-ru-chowych.

26