12087189�398343505029501755027966229477 o

CZĘŚĆ 1 OSWAJAMY SIĘ Z EKONOMIĄ

Przy braku wsparcia w postaci pieniędzy i władzy ustanawiania wiążących reguł, cele, na rzecz których działają te organizacje, są promowane znacznie słabiej niż agenda MFW, Banku Światowego i WTO.

NAWET JEDNOSTKI NIE SĄ TYM, CZYM RZEKOMO SĄ

Teorie ekonomii opierające się na metodologicznym indywidualizmie błędnie interpretują realia procesów decyzyjnych w gospodarce, pomniejszając znaczenie organizacji lub całkowicie je ignorując. Co gorsza, nie potrafią nawet zrozumieć jednostek.

Podzielona jednostka. Człowiek ma „wiele jaźni”

Ekonomiści posługujący się metodologicznym indywidualizmem podkreślają, że pojedynczy człowiek jest najmniejszą z możliwych jednostek społecznych. Z pewnością jest tak w sensie fizycznym. Od dawna jednak toczy się debata filozofów, psychologów, a nawet niektórych ekonomistów, czy jednostkę można postrzegać jako całość, niedającą się już podzielić.

Nie trzeba mieć schizofrenii, żeby łączyć sprzeczne preferencje. Problem wielu jaźni jest bardzo rozpowszechniony. Choć samo pojęcie może wydawać się obce, doświadczyła tego większość z nas.

Często widzimy, jak ta sama osoba zachowuje się zupełnie inaczej w zależności od okoliczności. Mężczyzna może być bardzo samolubny, jeśli chodzi o dzielenie się pracami domowymi z żoną, ale podczas wojny może być skłonny do poświęcenia życia dla towarzyszy. Dzieje się tak, ponieważ ludzie odgrywają w życiu wiele ról -w powyższym przykładzie to role męża i żołnierza. Oczekujemy, że zależnie od roli ludzie będą zachowywać się różnie i tak właśnie się dzieje.

Czasem to kwestia słabej woli - postanawiamy, że coś w przyszłości zrobimy, a kiedy przychodzi czas, nie robimy tego. Sprawa ta tak bardzo nurtowała.greckich filozofów, że wymyślili dla niej nawet osobną nazwę - akrasia. Decydujemy na przykład, że nasz styl życia stanie się zdrowszy, ale potem w obliczu kuszącego deseru nasza silna wola kruszeje. Uprzedzając taki bieg zdarzeń, możemy wymyślać triki zapobiegające ujawnieniu się naszego „drugiego ja”, tak jak Ulisses poprosił, by przywiązano go do masztu, żeby nie został uwiedziony przez syreny. Na początku kolacji deklarujemy, że jesteśmy na diecie i nie zjemy deseru. Dzięki temu nie zamówimy go później - inaczej grozi nam utrata twarzy (dla rekompensaty zawsze można zjeść parę czekoladowych ciasteczek po powrocie do domu).

Jednostka zakorzeniona. Ludzie są kształtowani

przez społeczeństwo

Problem posiadania wielu jaźni pokazuje, że jednostki nie są atomami, bo da się je rozbić na mniejsze cząstki. Nie są nimi również dlatego, że nie da się ich łatwo oddzielić od innych jednostek.

Ekonomiści w tradycji indywidualistycznej nie zadają sobie pytania o pochodzenie indywidualnych preferencji. Traktują je jako ostateczne dane wykreowane przez „suwerenne” jednostki. Najlepiej ideę tę streszcza maksyma De gustibus non est disputandum („O gustach się nie dyskutuje”).

Nasze preferencje są jednak silnie kształtowane przez środowisko społeczne - rodzinę, dzielnicę, szkoły, klasy społeczne i tak dalej. Ludzie wywodzący się z innych środowisk nie konsumują po prostu innych rzeczy, ale innych chcą. Ze względu na proces socjalizacji nie możemy traktować jednostek jak oddzielonych od siebie atomów. Jednostki są „osadzone” w społeczeństwie - użyjmy wyszukanego pojęcia. Zatem skoro są jego wytworami, to Margaret Thatcher musiała bardzo się mylić, wypowiadając słynne (czy raczej niesławne) zdanie: „Nie ma społeczeństwa. Są tylko pojedynczy mężczyźni i kobiety, i są rodziny”. Coś takiego jak jednostka bez społeczeństwa nie jest możliwe. W jednej ze scen kultowego komediowego serialu science-fiction nadawanego przez BBC w latach 80., Czerwonego karła, Dave Lister, liverpoolski obszczymurek z klasy robotniczej, wy-