188,189

zestro jów akcentowych (np. Duma o Wacławie Rzewuskim Słowackiego, Biesy Broniewskiego). Podobne prawidłowości dają się zauważyć również i w pewnych odmianach wierszy sylabicznych. Tak więc osłuchanie się ze sporadycznie nawet występującym wyrównaniem liczby zestrojów w' wersach pozwoliło w pewnym momencie na wysunięcie tego sposobu rytmizacji na plan pierwszy. Powstanie wersyfikacji fonicznej było bowiem rezultatem nadania samodzielnej roli rytmicznej określonym ilościowo układom zestrojów akcentowych w poszczególnych wersach. Regularność zestrojowa została przy tymi uniezależniona od regularności sylabicznej i regularności w rozkładzie akcentów, z którymi dotychczas była związana.

Za manifest polskiego tonizmu uznaje się wydaną w r. 1916 Księgę ubogich Jana Kasprowicza, chociaż już wcześniej, jeszcze w okresie romantyzmu, można spotkać utw^rory o podobnej strukturze wersyfikacyj-nej. Znaczenie Księgi ubogich polega przede wszystkim na tym, że jest ona niewątpliwym dowodem w pełni świadomego i prawie wyłącznego zastosowania omawianej techniki. Dla bliższego zorientowania się w jej właściwościach zanalizujemy dwa typowe wiersze toniczne: jeden z Księgi ubogich, drugi, późniejszy, pióra Kazimiery Iłłakowiczówny.

Umiłowanie ty moje!    8    zgł.

Kształty nieomal dziecięce!    8    gzł.

Skroń dotąd nie pomarszczona, 8    zgł.

Białe, wąziutkie ręce!    7    zgł.

2    zestroje akcentowe

3

»    >»

3

^    >ł    *»

3

Lubię, gdy z tego dzbana    7 zgl.

Podlewasz kwiaty na grzędzie, 8 zgl. Marząca lub głośno mówiąca, 9 zgl. Jaka to rozkosz z nich będzie! 8 zgl.

3 zestroje akcentowe 3

>>    »

3

3

n    ii

Lubię, gdy siedząc przy stole    8 zgl.

Sięgasz po kromkę chlcba    7 zgl.

I, dzieląc ją, dajesz mi cząstkę, 9 zgl. Czy trzeba mi, czy nic trzeba. 8 zgl.

3 2estioje akcentowe

3

3

2

33    33

5)    >3

33    33

(J. Kasprowicz Kfifg/i ubogich, XII, w. 1—4 i 9—16)

Idę za Czarną Wodę,	7 zgl.
za Zieloną Wodę, mój miły:	9 zgl.
oto są ręce moje	7 zgl.
i żadnej nie masz w nieb siły;	8 zgl.
^1 | .. ^1 | ^1 3 zestroje akcentowe
^1 -| ' | ' 3		33
' ------1 ' | ' 3		33
^1 \' ! ' 3	33	33
oto są oczy — słone	7 zgl.
i gorzkie dwie małe bryły —	8 zgl.
i nie masz w nich lez ni szczęścia	8 zgl.
dla ciebie ni dla mnie, miły;	8 zgl.

/	1 ' I	/
/	1 ' 1 '	| '
1	1 ' 1	1
1	-1 ' -	1 '

3 zestroje akcentowe

4

3

3

>3

33

33

33

33

33

oto jest serce — lekkie    7 zgl.

jak małe serce kaliny    8 zgl.

nie ma w nim gniewu ni żalu 8 zgl. do ciebie za nic, jedyny.    8 zgl.

3 zestroje akcentowe

3

3

3

33

>3

33

33

33

33

189