1 (13) 2

26 Lektury dzieci przed powstaniem oryginalnej literatury

ków wieku XIX cieszył się uznaniem jego Traktat o wychowaniu dziewcząt (1687). Wydał też bajki pisane prozą oraz m. in. rozprawę krytyczną pt. List do Akademii.

Najsłynniejszym jednak dziełem Fenelona była powieść „edukacyjna z kluczem” Przypadki Telemaka (Les Aventures de Telemague fils d’Ulysse ou suitę du ąuatrieme livre de 1'Odysse d’Homere... — 1697). Utwór ten naraził autora na wiele przykrości, dopatrywano się w nim krytyki panpwania Ludwika XIV i jego dworu. W tok podróży i przygód Telemaka, poszukującego swego ojca Ulissesa, zostały bowiem wplecione satyryczne wizerunki ludzi i spraw, ostre sądy zwłaszcza przeciw absolutyzmowi oraz rady, które kształtować miały pogląd wychowanka na trudną sztukę rządzenia. Niezwykła fabuła służyła uatrakcyjnieniu treści wychowawczej i kształcącej.

Sława tego dzieła, pisanego ad usum Delphini', rozeszła się po całej Europie, zalecali je słynni pedagogowie, wychowawcy brali za podstawę kształcenia swych uczniów. W szkołach francuskich długi czas posługiwano się Telemakiem jako podstawową książką do czytania. U nas Komisja Edukacji Narodowej, zakazując młodzieży czytania romansów francuskich i niemieckich, oceniła Telemaka jako pożyteczną lekturę, a cudzoziemscy guwernerzy opierali na niej naukę. Nic dziwnego, że badania wykazują wielką popularność tej edukacyjnej powieści w Polsce do przełomu wieku XVIII. Pierwsze tłumaczenie na nasz język opracował wierszem Jan Jabłonowski (Sandomierz 1726), prozą przełożył Michał Trotz (I wyd. — Lipsk 1750, nadbitka— 1768; II wyd. — 1775). Nowe tłumaczenie J. Stawiarskiego ukazało się jeszcze w 1805 r. Powieści tej poświęcił pochwalne refleksje Józef Wybicki we wspomnieniach Moje godziny szczęśliwe (1806).

’ Wszystkie procesy warunkujące potrzebę publikacji nowych podręczników i lektur wpływały na rozwinięcie się w tym kierunku w połowie XVIII wieku ruchu wydawniczego i księgarskiego. Przynosi to wydawnictwom od początku niemałe zyski, przy stosunkowo skromnych wkładach. W Anglii, Francji, krajach niemieckich pisarze, często zresztą inspirowani przez wydawców, wybieraj-ą sebieTaFó^pecjalność tworzenie dla dzieci i młodzieży.

¹ Ad usum Delphini (łac.) — „do użytku delfina”, specjalnie cenzurowane wydanie klasyków łacińskich dla syna Ludwika XIV; stąd późniejsza nazwa publikacji przykrojonych do użytku młodzieży.

HISTORYA

TELEMAKA

SYNA ULISSESA KRÓLA GRECKIEGO I T A K U.

Który Oycafwoiego z potlT roi błądzącego 1'zukai. DROGI, EXPEDYCYE, AWANTURY JEGO,

DZIWNE \ ROŻNE Przez jednego wybornego Aurhora , w icryku Francuskim, mądrym Konceptem, folutc

WYPISANE Y DRUKOWANE

A zaś. Polskim wierizem, w Kśi^g dziesięć

PRZETŁUMACZONE.

1’rz.szi,

JANA JABŁONOWSKIEGO WOIEWODE RUSKIEGO.

W Drukarni}. K -M. Collegium Sandomierskiego ^ Soc: J F. S u Roku 17*6.

Z Dozwoleniem Starszych.

4. Karta tytułowa I wydania w j. polskim Telemaka F. Fenelona w przekładzie J. Jabłonowskiego